تمایل روسیه برای تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا

هزار و پانصد کیلومتر کریدور ریلی شمال-جنوب با هدف اتصال بندر شهیدرجایی بندرعباس به مرز آستارا در همسایگی آذربایجان نیازمند تصمیم و اراده تیم اقتصادی کابینه برای تعیین تکلیف 160کیلومتر ناقص آن است. دولت سیزدهم در چارچوب راهبرد اصلی سیاست خارجی خود مبنی‌بر گسترش سیاست همسایگی و افزایش حجم مبادلات تجاری به‌ویژه با حوزه قفقاز و آسیای میانه نیازمند تکمیل کریدورهای ریلی خود است. هم‌اکنون راه‌آهن ناقص رشت-آستارا به فاصله حدود 160کیلومتر و راه‌آهن زاهدان-چابهار تأثیرات منفی زیادی در بهره‌برداری کامل منافع اقتصادی ایران در کریدورهای بخش شرقی دریای خزر تا ترکمنستان و غرب دریای خزر تا مرز آستارا دارند. خط‌آهن رشت-آستارا حلقه مفقوده اصلی در توسعه روابط با کشورهای حوزه قفقاز و اروپا محسوب می‌شود. تکمیل خط‌آهن آستارا می‌تواند راه‌آهن ایران را به جمهوری آذربایجان و از آنجا به روسیه و اروپا متصل کند.
ولادیمیر پوتین در سفر اخیر خود به تهران و در دیدار با مقامات کشور خواستار تسریع در راه‌اندازی و تعیین تکلیف خط‌آهن رشت-آستارا شده بود. این اظهارات گمانه‌زنی‌های متعددی درخصوص عقب‌نشینی روسیه از تفاهم سال گذشته 2کشور برای سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه و تخصیص خط اعتباری 5میلیارد دلاری روسیه به ایران را به همراه داشت.
احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد درباره گزارش‌های منتشر شده درخصوص سرنوشت خط اعتباری و تفاهم دی‌ماه سال گذشته روسای جمهور 2کشور به همشهری گفت: آن 5میلیارد دلار مربوط به تعدادی از پروژه‌ها بود؛ هم پروژه‌های نیروگاهی در آن داشتیم و هم خط راه‌آهن اینچه‌برون جزو مفاد آن قرار داشت. بنابراین موضوع خط‌آهن رشت-آستارا تنها پروژه‌ای نیست که محل فاینانس آن خط اعتباری 5میلیارد دلاری تعریف شده است. البته کل این پروژه نیز قرار نیست از طرف روسیه تامین مالی شود و وزارت راه و شهرسازی برنامه‌های مالی دیگری نیز برای آن تعریف می‌کند.
سخنگوی اقتصاد دولت گفت: ابتکار تامین مالی خط‌آهن رشت-آستارا از محل خط اعتباری 5میلیارد دلاری روسیه برای نخستین‌بار در دولت سیزدهم و در جریان سفر دی‌ماه1400 آقای رئیسی به روسیه صورت گرفت. در جریان ملاقات هیأت‌های 2کشور با حضور وزرای اقتصادی حاضر در سفر آقای رئیس‌جمهور موضوع خط‌آهن رشت-آستارا برای نخستین‌بار مطرح شد و بازخورد طرف روسی اجمالا نسبت به آن مثبت بود. اتفاقا در سفر اخیری که آقای ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به تهران داشت، بنا شد که هر 2کشور به‌صورت مشترک تفاهم قبلی را جلو ببرند. برای این کار هم قرار شد ایران یک نماینده معرفی کند و طرف روسیه هم یک نماینده داشته باشد.
او توضیح داد: برای تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا باید 2کار اساسی صورت گیرد تا این بخش مهم در کریدور ریلی شمال- جنوب کشور به بهره‌برداری کامل برسد. مسئله نخست که کمتر نیز در رسانه‌ها به آن پرداخته شده است، جزئیات فنی راه‌آهن رشت-آستار است که برخی مشکلات خاص خود را دارد. گام دوم نیز تامین مالی پروژه است که هنوز درباره آن تصمیم‌گیری نشده است. بخش زیادی از اراضی محل احداث راه‌آهن رشت-آستارا مالک دارد و باید دولت آنها را تملک کند تا جزئیات فنی کار نیز به موازات آن جلو رود. هرگاه طرف ایرانی و روسی درخصوص جزئیات فنی احداث راه‌آهن به قطعیت برسند، آنگاه وارد مرحله بررسی تامین مالی و فاینانس پروژه خواهند شد.

عقب‌نشینی روسیه را تأیید نمی‌کنم
خاندوزی در عین حال تأکید کرد: من عقب‌نشینی روسیه از پروژه راه‌آهن رشت-آستارا را تأیید نمی‌کنم. وقتی قرار است روسیه نماینده معرفی کند، نشانه این است که حداقل مخالفتی در موضوع همکاری‌های مالی این پروژه ندارد. او در عین حال از تامین مالی 200لوکوموتیو مورد درخواست دولت اعلام بی‌خبری کرد.
وزیر اقتصاد دی‌ماه سال گذشته و در جریان سفر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور به روسیه و توافقات صورت گرفته در دیدار روسای جمهور 2کشور گفته بود: «بعد از پایان جلسه اخبار خوبی حاکی از توافقات دوجانبه بر سر موضوعات نفت و انرژی، راه‌آهن و ترانزیت 2کشور، تسریع در ایجاد خط اعتباری ۵میلیارد دلاری بین روسیه و ایران و ازجمله تکمیل راه‌گذر شمال به جنوب از طریق ترانزیت ریلی خلیج‌فارس به اروپا، اینچه‌برون و رشت - آستارا و همچنین برخی توافقات جنبی دیگر مانند تامین نهاده‌های اساسی و غلات و همین‌طور خرید 200لوکوموتیو مطرح شد.»
کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب نیمه سال1379 به امضای 3کشور ایران، روسیه و هند رسید. این کریدور مورد نظر با دور زدن پاکستان به اروپای‌شمالی، قفقاز و آسیای مرکزی کشیده می‌شود. با اجرای این پروژه محموله‌های کانتینری می‌توانند مسیر کوتاه‌تری را تا بندرعباس طی کنند. اتصال ریلی ایران به آذربایجان، خط ریلی ۵هزار و ۲۰۰کیلومتری هندوستان تا بندر هلسینکی در اروپای شمالی را به هم متصل خواهد کرد و با این اتصال، زمان حمل بار در کریدور شمال- جنوب از ۴۵روز به ۲۰روز کاهش پیدا می‌کند.