طبق گفته وزیر کشور قرار است کولبری ممنوع و پیلهوری جایگزین آن شود. این خبر میتواند خوب باشد، البته با اما و اگرهای فراوان.
چه کسی است که خوشحال نشود وقتی بشنود کولبران جای مشخص برای مبادله کالا دارند، بیمه میشوند و امنیتشان تامین است، مسیرهای ترددشان پاکسازی شده و دیگر به علت رفتن روی مین کشته نمیشوند. اما مساله اینجاست که اگر کولبری بدون برنامهریزی و ساز و کار مشخص ممنوع شود، کولبران طبق قانون مجرم محسوب میشوند و امنیت آنها بیش از پیش به خطر میافتد. شاید گفته شود این افراد الان هم کارشان عموما قاچاق و جرم است، اما به دلیل مشکلات و محرومیتها اجازه فعالیت بسیار سخت به آنها داده میشود.
درست است، اما در صورت اجرای طرح جدید تردد آنها هم جرم خواهد بود. در سالهای اخیر طرح تازه تصویب شده در کرمانشاه اجرا شده است و کولبران در بازارچههایی چون شیخ صالح و تیله کو مبادلههای خود را انجام میدهند؛ بازارچههایی که جز یک حصار مشخص هیچ امکاناتی ندارند. حتی یک کانکس یا سرویس بهداشتی هم در این بازارچهها وجود ندارد.
پیلهوران فعال در این مناطق تفاوتشان با کولبران شاید فقط در داشتن لباس فرم نارنجی رنگ و کارت تردد باشد و بس، زیرا کار همان کار است و با همان سختی و بدون حمایتهای اجتماعی. در هر حال کولبران کرمانشاه کمترین تعداد را در میان استانهای غربی دارند و در نتیجه مساله در اینجا سادهتر است. حال آنکه در استانهای آذربایجان غربی و کردستان هم کار کولبران به دلیل کوهستانی بودن منطقه بسیار دشوارتر است و هم تعداد آنها چند برابر بیشتر.
از این رو به نظر میرسد ایجاد 15 بازارچه در این مناطق قطعا ساده نیست، زیرا تجربه ایجاد بازارچهها در کرمانشاه و ساماندهی نشدنشان خود نشان از ناپخته بودن این طرح دارد. برای مثال ایجاد بازارچه مرزی تیله کو در استان کرمانشاه سال 75 مطرح، سال 80 مجوز آن صادر و سال 94 به طور رسمی افتتاح شده است، اما هنوز همان طور که گفته شد امکانات خاصی ندارد. از این رو آنچه در طرح اعلام شده از سوی وزیر کشور به چشم نمیآید، چگونگی اجرای طرح و بودجه آن است.
نخست باید بودجه مشخص طرح، مکان بازارچهها و میزان دقیق مبادلهها، تعداد خانوارهای ساکن در منطقه، میزان و چگونگی حمایتهای اجتماعی مشخص شود که به نظر نمیرسد این محاسبهها انجام شده باشد. به واسطه غیررسمی بودن کار کولبران آمار دقیقی هم از تعداد آنها در مرزهای غربی و شرقی و استان سیستان و بلوچستان در دست نیست و تعداد انگشتشماری از آنها بیمه هستند. با این اوصاف ممنوع شدن کولبری و اجرای عجولانه چنین طرحی در بهترین حالت فقط میتواند عنوان «کولبری» را به «پیلهوری» تغییر دهد و هیچ چشمانداز مثبتی در زمینه اجرای این طرح یا وجود ندارد یا از سوی وزیر کشور بیان نشده است.