نشر
سیاست‌های دولت سبب ثبات اقتصاد نشر شد
بررسی کارنامه فرهنگی دولت یازدهم و دوازدهم و اقتصاد نشر در گفتوگو با داوود موسایی
مرتضی کاردر/ خبرنگار
29 اردیبهشت سال گذشته حسن روحانی بار دیگر به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد تا دوازدهمین دولت جمهوری اسلامی را تشکیل دهد. یک سالگی انتخابات ریاست‌جمهوری بهانه خوبی است تا کارنامه دولت را در حوزه فرهنگ بررسی کنیم. داوود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر از ناشرانی است که سال‌هاست در حوزه کتاب‌های مرجع به فعالیت می‌پردازد و کتاب‌هایی منتشر کرده است که بسیاری از آنها برای اهالی فرهنگ راهگشا و جریان‌ساز بوده و بارها تجدیدچاپ شده‌اند. علاوه بر این یکی از معدود ناشران ایرانی است که در عرصه‌های بین‌المللی نیز فعال بوده است. در گفتوگو با داوود موسایی به بررسی کارنامه دولت در حوزه کتاب و نشر پرداخته‌ایم.
عملکرد دولت را در حوزه فرهنگ چطور می‌بینید؟ اقتصاد نشر و بازار کتاب در دولت روحانی چقدر تغییر کرده است؟
اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم دولت به‌مراتب بهتر از دولت‌های گذشته عمل کرده است. کارنامه دولت به‌ویژه در حوزه فرهنگ قابل مقایسه با دولت‌های نهم و دهم نیست. در آن سال‌ها علاوه بر مشکلات اقتصادی مشکلات دیگری نیز در وزارت ارشاد وجود داشت که کار را دشوارتر می‌کرد. وقتی دولت یازدهم بر سر کار آمد کتاب‌های بسیاری از ناشران در ارشاد مانده بود. اعطای مجوز به کتاب‌ها آسان‌تر از گذشته انجام گرفت. علاوه بر این از نظر اقتصادی نیز شرایط بهتر شد و ثبات نسبی در بازار کاغذ حاکم شد. تسهیل در ممیزی و تسریع در روند اعطای مجوز به کتاب‌ها و ثبات بازار کاغذ مجموعا سبب ثبات اقتصاد نشر شد و به‌نظرم در چند سال گذشته اوضاع ناشران ثبات بهتری پیدا کرده است. به جز چند‌ماه اخیر که نوسانات قیمت ارز سبب افزایش نجومی قیمت کاغذ و در نتیجه بی‌ثباتی وضعیت نشر شده است.
با توجه به اینکه به‌عنوان ناشری با سابقه شرایط اینچنینی را در بازار نشر بارها دیده‌اید فکر می‌کنید راهکار رهایی از این وضعیت چیست؟ دخالت دوباره دولت در بازار کاغذ و بازگشت یارانه کاغذ برای ناشران یا سهمیه‌بندی کاغذ؟
من با بازگشت یارانه و سهمیه کاغذ موافق نیستم. اما اگر شرایطی فراهم شود که کاغذ مورد نیاز ناشران از طریق تعاونی‌ها فراهم باشد و ناشران بتوانند از کشورهایی که می‌توانیم از آنها واردات انجام دهیم مثل هند، کره یا چین کاغذ وارد کنند به‌نظرم اوضاع بازار کاغذ و نشر بهتر می‌شود و ثبات به بازار نشر برمی‌گردد.
طبیعتا ما هم می‌دانیم که بخشی از این وضعیت خارج از اختیار و اراده دولت است. دولت نیازهای ضروری‌تری دارد که در شرایط نوسان قیمت ارز وارد کردن آنها اولویت بیشتری دارد مثل گندم، دارو و... بهتر است کاغذ هم در اولویت‌های اینچنینی قرار بگیرد اما در نوسانات فعلی ناشران آسیب خواهند دید.
شما در نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیاری حاضر بوده‌اید. در نمایشگاه کتاب تهران نیز همواره در بخش بین‌الملل حضور داشته‌اید. نگاه ناشران بین‌المللی به ایران در سال‌های اخیر چقدر تغییر کرده و زمینه حضور کدام ناشران معتبر در ایران یا نمایشگاه کتاب فراهم شده است؟
نگاه ناشران بین‌المللی به ایران چندان منفی نبوده، هرچند این نگاه در سال‌های اخیر بهتر شده است اما اگر بخواهیم تعامل‌مان با ناشران بزرگ دنیا بیشتر شود باید زمینه حضور ناشران معتبر بین‌المللی را به ایران فراهم کنیم. ناشران بین‌المللی معمولا به نمایشگاه نمی‌آیند چون امکان انتقال پول برایشان مقدور نیست. وقتی قرار است ناشر معتبری به نمایشگاه کتاب بیاید نمی‌توانیم بگوییم که پول را از طریق صرافی به‌حساب خود منتقل کند. انتقال پول حتما باید از طریق رسمی و بانکی انجام پذیرد. این یکی از مشکلاتی است که دولت باید برای حل آن چاره‌ای بیندیشد. در چنین شرایطی تنها ناشرانی به نمایشگاه می‌آیند که پیش‌تر نمایندگی‌هایی در ایران داشته‌اند و امکان انتقال پول برایشان فراهم است. برای همین می‌بینیم که هرسال تقریبا ناشران مشخصی در نمایشگاه حاضرند و این بخش بین‌الملل، نمایشگاه را تکراری می‌کند.
هرگاه که تعاملات ایران با دنیا بهتر می‌شود یکی از مسائلی که مطرح می‌شود بحث کپی‌رایت و پیوستن ایران به معاهده است. مشکلی که سال‌هاست صنعت نشر ایران درگیر آن است و هنوز حل نشده است. به‌عنوان ناشری که کپی‌رایت آثار خارجی را خریداری می‌کنید، به‌نظرتان برای پیوستن به قانون کپی‌رایت، دولت چه زمینه‌سازی‌هایی را باید انجام دهد؟
ماجرای کپی‌رایت بخشی از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) است. بخشی از آن کپی‌رایت اخلاقی است که می‌بینیم بعضی از ناشران آن را رعایت می‌کنند و حقوق آثار خارجی را دریافت و در ایران منتشر می‌کنند. اما طبیعتا پیوستن به سازمان تجارت جهانی و پذیرفتن کپی‌رایت نیازمند تصمیم کلان‌تر و زمینه‌سازی‌های بیشتری است که نمی‌دانم چقدر طول می‌کشد تا محقق شود.
