راه و رسم همسایگی

زندگی اجتماعی و شهرنشینی قواعد و قوانین خاص خودش را دارد که رعایت نکردن آنها باعث می‌شود تا مشکلات عدیده‌ای برای شهروندان به‌وجود بیاید. امروزه همسایه و همسایه‌داری یکی از اجزای جدا‌ناشدنی از زندگی هستند و همه افراد به نوعی با همسایگان خود در ارتباطند. همین مسئله باعث شده تا برای همسایه‌داری حق و حقوقی درنظر گرفته شود. در دین اسلام نیز توجه بسیاری به حق و حقوق همسایه‌ها شده است. در آیات نورانی قرآن در آیه 63سوره نسا آمده است:«‌احسان به همسایگان، زمینه‌ساز جلب محبت الهی است و انسان را در دایره محبوبان خداوند قرار می‌دهد که خود مقامی بس بزرگ است.» در حدیثی از پیامبر عظیم‌الشأن اسلام نیز نقل شده است:‌ «همیشه جبرئیل مرا وصیت به همسایه می‌کرد تا جایی که گمان کردم همسایه از همسایه ارث می‌برد.»
با وجود این، همه ما در عالم همسایگی شاهد این بوده‌ایم که برخی افراد با بیان اینکه چهار‌دیواری اختیاری است، اقدام به آزار و اذیت همسایگان خود می‌کنند.

چهار دیواری، اختیاری نیست
مجید مطلبی، وکیل پایه یک دادگستری، با بیان اینکه تعریفی از «چهار‌دیواری اختیاری» در قانون همسایگی وجود ندارد، به همشهری می‌گوید: با مراجعه به قواعد و اصول فقهی ازجمله قاعده «تسلیط» یا سلطنت که در واقع تثبیت‌کننده ارکان مالکیت است، اینطور می‌توان بیان داشت که هر مالکی نسبت به مال خود تسلط کامل دارد و می‌تواند در آن، هرگونه تصرف اعم از تصرفات مادی، حضور فیزیکی و حقوقی اجاره دادن  یا فروختن کند و هیچ فردی نمی‌تواند او را بدون مجوز قانونی از تصرفات در آن مال منع کند و براساس مقررات ماده 30قانون مدنی ایران این حق محترم شمرده شده است. او با اشاره به قاعده فقهی «لا ضرر و لاضرار فی الاسلام» نیز می‌گوید: براساس این قاعده فقهی هیچ ضرر و زیانی در اسلام وجود ندارد و از نظر اسلام ورود هرگونه ضرر به شخص یا شیء ممنوع شده است که درصورت ورود ضرر، باید جبران ضرر شود. همچنین براساس اصل 40قانون اساسی هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله ضرر به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.

آزارهای همسایه‌آزارها
دیوارهای کاغذی از معضلات آپارتمان‌های امروزی است؛ دیوارهایی که به راحتی صدای عطسه و سرفه و حتی صحبت‌های همسایه‌ها را به دیگران منتقل می‌کند. ماجرا اما زمانی بغرنج می‌شود که یکی از همسایه‌ها بخواهد واحد ساختمانی خود را تعمیر یا تمرین موسیقی کند، نگهداری از حیوانات خانگی و سر‌و‌صدای این حیوانات هم یکی دیگر از معضلات زندگی در واحدهای آپارتمانی است که باعث سلب آرامش همسایگان می‌شود. اینها برخی نمونه‌های همسایه‌آزاری است که البته محدود به همین نکات نمی‌شود و به تعداد انسان‌هایی که در همسایگی یکدیگر زندگی می‌کنند می‌توان مواردی از همسایه آزاری را مشاهده کرد. آنطور که مجید مطلبی می‌گوید: در مواجهه با همسایه‌آزاری نخستین اقدام تذکر موضوع به فردی است که باعث اذیت و آزار همسایه‌ها شده و اگر این موضوع نتیجه نداد و مزاحمت تکرار شد فرد شاکی می‌تواند براساس ماده 160قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال 1379با تقدیم دادخواست به مراجع قضایی، از مزاحمت‌های مذکور، رفع مزاحمت را درخواست کند. همچنین اغلب این اقدامات می‌تواند تحت عنوان جرم اخلال در نظم و آسایش و آرامش عمومی و نیز ایجاد مزاحمت از مصادیق مواد 618و 690قانون مجازات اسلامی مصوب 1392(بخش تعزیرات مصوب 1375)قابل‌تعقیب در مراجع قضایی باشد.

حبس تا یک‌سال درصورت شکایت از نگهداری حیوانات
این روزها شاهد این هستیم که برخی از شهروندان با علاقه‌ای که به نگهداری از حیوانات دارند، برخی انواع سگ، گربه و... را در منازل خود نگهداری می‌کنند و بعضا شاهد اختلاف بین دیگر همسایه‌ها با این افراد به‌دلیل آلوده کردن فضای مشاعات، سر‌و‌صدای بی‌موقع و... هستیم. اگرچه قوانین خاص و انحصاری جامع و کامل درخصوص نگهداری از حیوانات در منازل شخصی و آپارتمان‌ها وجود ندارد اما آنطور که مطلبی می‌گوید: از عموم قوانین متعدد می‌توان نتیجه گرفت که اگر همسایه‌ای مدعی باشد که نگهداری حیوان خانگی به‌عنوان مثال سگ و گربه، حتی در واحد شخصی که قسمت اختصاصی ساختمان محسوب می‌شود، بهداشت عمومی ساختمان را به مخاطره می‌اندازد و این امر نیز اثبات شود، حسب مورد، شخص مرتکب نگهدارنده حیوان خانگی را با عنوان مجرمانه اقدام علیه بهداشت عمومی موضوع ماده 688قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، می‌توان تحت‌تعقیب قرار داد و حتی مجازات قانونی به حبس تا یک سال را نیز در پی خواهد داشت. همچنین درصورت ورود خسارت، اعم از مادی یا معنوی به اشخاص، برابر ماده یک قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339مسئول بوده و نیز حتی مطابق ماده 501قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قابل‌تعقیب و مجازات، حسب مورد قصاص یا دیه خواهد بود.

مکث
مصالحه قبل از شکایت
اگر اختلافی بین همسایه‌ها روی داد به جای اینکه ابتدا به مراجع قضایی  یا هیأت‌های حل اختلاف مراجعه کنید بهتر است حل و فصل اختلاف از طریق گفتمان و مذاکره باشد. زمانی که اشخاص از طریق مشاوره با حقوق‌دان و مذاکره با یکدیگر از حقوق و تکالیف خود، همدیگر را مطلع کنند دیگر محملی برای ایجاد مشکلات حاد از قبیل ایراد ضرب و جرح، توهین و حتی شکایت وجود نخواهد داشت. البته این امر با وساطت مدیر ساختمان و سایر شرکاء نیز به سهولت امکانپذیر است اما چنانچه این امر افاقه نکرد، ناگزیر باید قبل از طرح موضوع در محاکم دادگستری، ابتدا درخواست خود را از طریق ارسال اظهارنامه رسمی مطالبه کرده و درصورت امتناع همسایه خاطی از انجام تکالیف خود، اشخاص می‌توانند موضوع را در مراجع قضایی شخصا  یا از طریق وکیل پیگیری کنند.