نیمه خاموش اقتصاد ایران

مائده امینی/ خبرنگار
هنوز که هنوز است «جنسیت» برای زنان دردسر می‌سازد. درحالی‌که نرخ فارغ‌التحصیلی زنان ایرانی از 64درصد فراتر رفته است اما هنوز آنطور که باید و شاید اقتصاد ایران از حضور آنها بهره‌ای نمی‌گیرد؛ طبق آمارهای رسمی در سال 96فقط16درصد زنان ایرانی مشارکت اقتصادی داشته‌اند. براساس آمارهای مرکز آمار ایران، سال گذشته مردان ایرانی 4برابر بیشتر،  از اقتصاد ایران سهم بردند.



آمارها به سمت مردان سنگینی می‌کند

طبق آخرین اعلام رسمی مرکز آمار ایران، پارسال نرخ بیکاری زنان 20.8درصد بود. در این میان مردان با مشارکت اقتصادی 64درصدی، نرخ بیکاری 10.6درصدی را از آن خود کردند. بماند که برخی فعالان حوزه کار مانند محمد عطاردیان معتقدند نرخ 20درصدی برای زنان صرفا روی کاغذ است و در واقعیت بیش از 60درصد زنان تحصیلکرده ایرانی بیکارند. کارآفرینان زن بر این باورند که سهم کم زنان بیش از آنکه وابسته به‌علت‌های اقتصادی باشد، ریشه در سنت، ارزشگذاری‌های غلط و یاس و نا امیدی خود زنان نسبت به پیشرفت و پس‌گرفتن جایگاه‌های شغلی‌شان در جامعه دارد. انجمن کار‌آفرینان زنان اما حمایت نکردن خانواده‌های ایرانی از زنان و موانع به کارگیری آنها را در ‌موقعیت‌های شغلی مختلف و مشکلات مربوط به مرخصی‌های بارداری و پس از زایمان زنان دانسته و اعلام کرده است با وجود همه اما و اگرها، هر زن کارآفرین ایرانی توانسته 15.6شغل ایجاد کند.
 


زنان؛  نیمی از جمعیت ایران

هرچند زنان از مشاغل مختلف کنار گذاشته شده یا با دستمزدهای پایین به‌کار مشغول می‌شوند اما براساس آخرین اعلام مرکز آمار ایران، 49درصد جمعیت ایران را زنان تشکیل می‌دهند. جمعیت زنان 39میلیون و 427هزار و 828نفر در سال 95اعلام شده است. 26میلیون و 983هزار و 250نفر از جمعیت فعال کشور در تابستان 96مشارکت اقتصادی داشته‌اند (معادل ۴۱ درصد جمعیت فعال کشور) که در این میان سهم زنان فقط 5میلیون نفر بوده است. آمارهای منتشر شده از سازمان برنامه و بودجه حکایت از آن دارد که در سال 96، تعداد فعالان زن 5میلیون و 232هزار و 661نفر بوده که البته نسبت به سال قبل از آن 340هزار و 27نفر افزایش داشته است.
 


ژاپن دست به‌کار شده

کاسومی، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور ژاپن در همایش بین‌المللی بررسی موانع و چالش‌های زنان کارآفرین ایرانی و ژاپنی گفت: 20درصد کارآفرینان ژاپنی زنان هستند که این بدترین آمار برای یک کشور پیشرفته در مقایسه با کشورهای غربی به شمار می‌رود. او با اشاره به محدودیت‌ها و موانع راه‌اندازی کسب‌و‌کار برای خانم‌ها در ژاپن، تأکید کرد: کسب‌و کارهایی که سال گذشته مردان ژاپنی به راه انداخته‌اند، 2.2برابر زنان است درحالی‌که هیچ محدودیت قانونی برای زنان در ژاپن وجود ندارد.در ژاپن هم مانند ایران نگاه جنسیتی برای تقسیم وظایف، کار دست زنان داده است و باعث شده بیشترین زنان ژاپنی در حوزه خدمات مشغول به کار باشند. تحقیقات نشان می‌دهد 14تا 27درصد رشته‌های فنی، فعالان زن را به‌خود دیده‌ است. این طرف ماجرا در ایران هم 70درصد زنان در مشاغل خدماتی مشغول به کارند.

کار به جایی رسیده که امروز رشته‌ای تحت عنوان کسب و کار به دانشگاه‌های ژاپن برای زنان اضافه شده و برخی شرکت‌های خصوصی برای کمک به بازگشت زنان به اقتصاد، اتاق کار آنها را به گهواره بچه مجهز کرده‌اند. همچنین نمونه‌های بسیاری از سازمان‌های مختلف در ژاپن پیدا می‌شود که برای نگهداری کودکان ِ مسئولان زن، اتاق‌های مجزایی در آنها تعبیه شده است زیرا 51درصد زنان کارآفرین ژاپنی بچه کوچکی دارند که نیاز به نگهداری دارد. اما در ایران با وجود اینکه بیکاری زنان 9برابر ژاپنی‌هاست هنوز آنطور که باید و شاید فکری به حال مشکلات این حوزه نشده است.
 


سهم 24درصدی زنان کارآفرین

«24.9درصد کارآفرینان، زنان هستند.» این آمار را زهرا عمرانی، مدیر بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان اعلام کرد و گفت: میانگین سنی زنان کارآفرین ایرانی 43درصد است و 118زن کارآفرین توانسته‌اند هزار و 852شغل در کشور ایجاد کنند؛ به‌عبارت دیگر هر زن کارآفرین ایرانی، 15.6شغل ایجاد کرده است.
 


ایران در انتهای جدول فرصت‌های شغلی

 واحد اطلاعات اکونومیست در گزارش سال ۲۰۱۶ خود، عملکرد کشور‌های مختلف را در ۶ حوزه برای محاسبه نرخ فرصت‌های اقتصادی برای زنان، بررسی کرده است؛ ایران در این رده‌بندی هم جایگاه خوبی ندارد. در میان ۱۱۳ کشور حاضر در گزارش، به‌ترتیب در زمینه آموزش تخصصی نیروی کار زن، ایران در رتبه ۱۰۲، دسترسی زنان به اعتبارات پولی در رتبه ۶۲، تحصیلات دانشگاهی زنان در رتبه ۸۲، محیط کار رتبه ۸۲ و در زمینه قوانین اجتماعی مربوط به زنان در رتبه ۱۱۱ قرار گرفت. ایران درآخرین فاکتور یعنی سیاست‌های شغلی که برابری دستمزد زن و مرد، محدودیت‌های جنسیتی و وضعیت مادران شاغل در زمان بارداری و شیردهی را می‌سنجد، رتبه ۱۱۰ را کسب کرد. همچنین شاخص فرصت‌های شغلی برای زنان در ایران رتبه کلی ۱۰۳ را به‌خود اختصاص داده است.