صنایع‌دستی؛ رتبه دوم اشتغال‌زایی در استان‌ها

راحله عبدالحسینی - روزنامه‌نگار

 راه‌اندازی کارگاه‌های صنایع‌دستی پایین‌ترین سرانه سرمایه‌گذاری در زمینه اشتغال‌زایی در استان‌های کشور را دارد. این در حالی است که با ثبت 299رشته صنایع‌دستی به جز فرشبافی و قالیبافی در استان‌های مختلف، سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی در این حوزه می‌تواند آمار بیکاری را کاهش دهد. بنابر ماهیت هر یک از رشته‌های صنایع‌دستی، سرانه ایجاد اشتغال در آن هم متفاوت است. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هر سال اعتباری به استان‌ها تخصیص می‌دهد که به‌گفته مدیرکل حمایت از تولید معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، همیشه رتبه دوم جذب اعتبار به صنایع‌دستی استان‌ها تعلق می‌گیرد.  به‌گفته فرهاد فلاح، امسال وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی 2هزارمیلیاردو900میلیون تومان اعتبار به همه دستگاه‌ها و مشاغل استان‌ها تخصیص داده ‌است و در پایان سال مشخص می‌شود حوزه صنایع‌دستی چه میزان اشتغال‌زایی داشته و چقدر از این اعتبار را به‌خود تخصیص داده‌ است.
در گفت‌وگو با فلاح از وضعیت اشتغال‌زایی در حوزه صنایع‌دستی، تسهیلات و بیمه فعالان صنایع‌دستی صحبت کردیم که در ادامه می‌خوانید.

تخصیص اعتبار برای اشتغال‌زایی در حوزه صنایع‌دستی چگونه و بر چه مبنایی بین استان‌ها صورت می‌گیرد؟
بنا بر هر رشته صنایع‌دستی و ماهیت آن، سرانه ایجاد اشتغال آن هم با رشته دیگر متفاوت است؛ مثلا تولید گلیم یا سوزن‌دوزی به حداقل سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ درحالی‌که شیشه‌گری سنتی و بعد از آن فیروز‌کوبی، بیشترین سرمایه‌گذاری را می‌طلبد.

با توجه به این موضوع، اشتغال‌زایی از چه مسیرهایی برای فعالان صنایع‌دستی میسر است؟ 
متقاضیان، راه‌اندازی اولیه کسب‌وکار خودشان را انجام می‌دهند و بعد از ما برای کارگاه‌هایشان مجوز می‌خواهند. سال گذشته میزان اعتبار جذب‌شده مشاغل خانگی بخش صنایع‌دستی 296میلیاردو600میلیون تومان بود.

معمولا چقدر از مجوزهای صادر شده یا به‌عبارتی شغل‌های ایجادشده پایدار هستند؟ 
هر یک از افرادی که شغلی ایجاد می‌کنند لزوما آن را ادامه نمی‌دهند، اما فردی که بعد از 5سال درخواست تمدید مجوز کسب‌وکارش را بدهد به‌عنوان شغل پایدار لحاظ می‌شود و نشان از توانمندی او دارد.

فعالان صنایع‌دستی معمولا با دریافت تسهیلات می‌توانند به کسب‌وکار اولیه خود رونق بدهند و مسیر پایداری شغل را طی کنند؛ تسهیلاتی که به آنها فرصت شغلی بدهد، فقط ایجاد یک شغل برای یک نفر نیست. برای این موضوع چه برنامه‌ای دارید؟
با دریافت مجوز، امتیازاتی مثل معافیت ماده142 قانون مالیات‌های مستقیم و دریافت تسهیلات شامل فرد می‌شود. تسهیلات فنی اشتغال روستایی، امکان تامین مواداولیه یا به‌روزرسانی و تکمیل تجهیزات کارگاهی را می‌دهد.

به تسهیلات اشتغال روستایی اشاره کردید؛ تسهیلاتی که 2سال است پرداخت نشده است. وضعیت پرداخت در سال‌جاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تسهیلات اشتغال روستایی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و از طریق سامانه کارا پرداخت می‌شد که 2سال است به حوزه صنایع‌دستی اختصاص پیدا نکرده، اما قرار است امسال این تسهیلات اجرایی ‌شود. سال 97 و 98 اوج پرداخت این تسهیلات و میزان جذب اعتبار متقاضیان صنایع‌دستی 251میلیارد تومان بود و برای 27هزار نفر شغل جدید ایجاد شد. تسهیلات دیگر، تسهیلات فنی اعتباری است. در این بخش سال98 با همکاری بانک گردشگری 39میلیارد تومان اعتبار پرداخت و منجر به اشتغال‌زایی با 90طرح بزرگ صنایع‌دستی در استان‌ها شد. در سال‌جاری هم 13میلیارد تومان برای تسهیلات فنی اعتباری در نظر گرفته شده ‌است.

تولیدکننده صنایع‌دستی به صرف راه‌اندازی یک کارگاه نمی‌تواند شغلش را ادامه دهد؛ مگر اینکه محلی برای عرضه محصولش داشته باشد. در این زمینه چطور تولیدکنندگان را حمایت می‌کنید؟
خوشبختانه امسال برای اولین‌بار به عرضه‌کنندگان صنایع‌دستی هم تسهیلات تعلق می‌گیرد. عرضه‌کننده‌ها شامل فروشگاه‌ها، فروشگاه‌های مجازی و صادرکننده‌های صنایع‌دستی هستند.

راه‌اندازی بازارچه دائمی یا شهرک‌های صنایع‌دستی هم راهی برای حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی است؛ درحالی‌که فقط در زنجان 2شهرک صنایع‌دستی فعال است و در مابقی استان‌ها خبری نیست. جای خالی این نوع حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی در استان‌ها چه زمانی پر می‌شود؟
راه‌اندازی شهرک صنایع‌دستی هم از اهداف ماست، اما به‌دلیل نبود زمین و ملک نتوانسته‌ایم آن را پیش‌ ببریم.

دغدغه مشترک فعالان صنایع‌دستی در استان‌ها بیمه است. قانون بیمه قالیبافان و صنعتگران صنایع‌دستی شناسه‌دار مصوب سال1388 ابلاغ شد که دولت تصمیم گرفت برای کارگاه‌های انفرادی که کارفرما ندارند، سهم کارفرما را پرداخت کند. هم‌اکنون که دولت اعتبار کافی برای بیمه جامعه 520هزار نفری صنایع‌دستی و 2میلیون نفری قالیبافان ندارد، شما چه برنامه‌ای را در پیش دارید؟
از بیش از 250هزار نفر بیمه شده در استان‌ها، 254هزارو568نفر از جامعه قالیبافان و بافندگان فرش و 32هزار نفر از تولیدکنندگان صنایع‌دستی هستند. تولیدکنندگان صنایع‌دستی هم 11.8درصد جامعه بیمه‌شدگان را تشکیل می‌دهند و مابقی در نوبت بیمه هستند. سال1398، 695نفر را بیمه کردیم که سال1399 و 1400 تمدید بیمه شدند. امسال هم فعلا هیچ اعتباری برای بیمه معرفی نشده ‌است.