گزارش
ورود رسمی ملوانان به بازار ته‌لنجی
وزیر اقتصاد از به رسمیت شناخته شدن کالای ته‌لنجی خبر می‌دهد که اجرای آن به نفع مرزنشینان است
سیده زهرا عباسی - خبرنگار
یکی از جذابیت‌های سفر به شهرهای جنوبی از گذشته گشت‌و‌گذار در بازارهای ته‌لنجی بوده است؛ بازار‌هایی در سواحل 4استان بوشهر، هرمزگان، خوزستان و سیستان‌وبلوچستان که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را با قیمت‌های پایین عرضه می‌کردند و اجناس‌شان گاهی سوار بر خودروهای شوتی (خودروهای حمل کالای قاچاق) از شهرهای مرکزی و پایتخت سر در می‌آورد.
محدودیت تردد بین شهرستان‌های استان، ممنوعیت ارسال کالاها به خارج از استان، کاهش سفرها در سال و چالش با نهادهای نظارتی چون نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با قاچاق کالا موجب شده ملوانان و مرزنشینان خواستار بازنگری در قوانین رویه ته‌لنجی شوند.حالا وزیر امور اقتصادی و دارایی از به رسمیت شناخته‌شدن کالای ته‌لنجی خبر می‌دهد؛ خبری که اجرای آن از یک‌سو به نفع مرزنشینان است و از سوی دیگر احتمالا پایانی نزدیک بر معافیت کالاهای ملوانی.
قانونی یا قاچاق
طبق قانون «کالای ته‌لنجی یا ملوانی کالایی است که صاحبان لنج و خدمه مجاز به واردات آن هستند» و براساس آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات هر ملوان سالانه می‌تواند ۶بار کالا به میزان ۱۵۰۰دلار با خود وارد کند. براساس آیین‌نامه فعلی واردات ته‌لنجی، ملوانان اجازه ندارند کالاهای موسوم به ته‌لنجی را خارج از استان خود به فروش برسانند و به همین دلیل تردد این کالاها در خارج از مرزهای استان‌های جنوبی و حتی در میان شهرستان‌های استان‌ها قاچاق و غیرقانونی محسوب می‌شود.
با وجود این، طبق گفته سردار مهدی حاجیان، سخنگوی فرماندهی انتظامی کشور، خودروهای شوتی کالاهای ملوانی و ته‌لنجی را جابه‌جا می‌کنند و آن را به مرکز کشور می‌رسانند تا سود اصلی این رویه به جیب سرمایه‌داران بزرگ تهران، اصفهان و شیراز برود.
آمارها نشان می‌دهد سال گذشته این خودروها منجر به تصادفات قابل‌توجهی شدند که در جریان ۱۷۸تصادف خودروهای شوتی، ۳۱۸نفر جان خود را از دست دادند و ۵۴۹نفر مجروح شدند. همین مشکلات موجب شده است استان‌های جنوبی طی سال‌های گذشته به‌دنبال به رسمیت شناخته‌شدن کالای ته‌لنجی در استان و همچنین در سطح کشور باشند؛ مطالبه‌ای که چند روز پیش از زبان وزیر اقتصاد به آن پاسخ داده شد. آنچه احسان خاندوزی اعلام کرد به این معناست که کالاهای ته‌لنجی که از 4استان بوشهر، هرمزگان، خوزستان و سیستان‌وبلوچستان و با رویه ملوانی وارد می‌شوند، از سوی گمرک مهر تأیید بگیرند و با همین تأییدیه نه‌تنها در جنوب که در خارج از استان هم به‌عنوان کالای رسمی مجاز مورد قبول باشند. او تأکید کرد برای نخستین‌بار به جای اینکه کسانی که کار شرافتمندانه در لنج انجام می‌دهند به قاچاق و با بدنامی متهم شوند، کارشان به‌صورت ضابطه‌مند رسمی خواهد شد.
رونق شهرهای جنوبی
نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی درباره صحبت وزیر اقتصاد که در پاسخ به مطالبه ملوانان آبادانی در جریان سفر یک‌روزه به خوزستان مطرح شده بود، به همشهری میگوید: خوزستان پیش از این محدودیت‌های زیادی در زمینه رویه ملوانی داشت به‌طوری که حتی برخی شهرهای استان که بندر هم داشتند، اجازه واردات ملوانی را نداشتند. سیدکریم حسینی می‌افزاید: با توجه به صحبت‌های وزیر اگر کالای ملوانی به رسمیت شناخته شود، حداقل در خوزستان محدودیت شهرها برداشته می‌شود و قطعا این رویه ضمن اشتغال‌زایی و امرار معاش مرزنشینان، رونقی هم به شهرهای بندری می‌دهد. او معتقد است رویه ملوانی همیشه با موانع و محدودیت‌هایی همراه بوده و هیچ‌گاه دولت به صراحت آن را قانونی نمی‌دانست و بنابراین طرح این رسمیت از سوی وزیر اقتصاد به‌عنوان متولی گمرکات منجر به بهبود وضعیت مرزنشینان خواهد شد.
توقیف کالای ته‌لنجی به ظن قاچاق
در گذشته گردش مالی واردات کالاهای ملوانی در سال با فعالیت 2300لنج باری فعال از کل 5700لنج سنتی جنوب، بیش از 7تریلیون تومان عنوان می‌شد؛ گردشگری که البته در سال‌های گذشته و به‌ویژه بعد از کرونا کاهش چشمگیری یافت. بوشهر با 2هزار لنج باری و 1800لنج باری فعال بیشترین آمار را در زمینه واردات کالای ملوانی و ته‌لنجی دارد، اما خوزستان، هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان هم سهمی از این گردش مالی دارند. یکی از لنج‌داران قدیمی بوشهر به‌عنوان استانی با بیشترین لنج‌های باری و واردات ملوانی به همشهری میگوید: پیش از این هر لنج باری می‌توانست 6سفر در سال داشته باشد که در این سفر با توجه به تعداد ملوانان و صاحب لنج برای 8خانوار درآمدزایی می‌شد، اما در کنار آن در روز تخلیه حداقل 15کارگر در لنج، 10کارگر در گمرک، 15کارگر در انبار درآمد داشتند. همچنین ماشین‌های حمل بار از اسکله به گمرک، گمرک به انبار و بعد از آن درآمد داشتند و به نوعی می‌توان گفت حدود 100خانوار مستقیم و غیرمستقیم در هر سفر نان می‌خوردند. عنایت شاکر با بیان اینکه اقتصاد مردم ساحل‌نشین با لنج و ته‌لنجی گره خورده است، می‌افزاید: متأسفانه با شیوع کرونا تعداد این سفرها کاهش یافت به‌طوری که طی 3سال گذشته کلا 6سفر داشته‌ایم و امسال هم هنوز اجازه سفر را به ما نداده‌اند. او با اشاره به فعالیت خودروهای شوتی برای جابه‌جایی کالای ملوانی، تعیین جریمه‌های سنگین برای کالاها و حتی دستگیری افراد میگوید: ما کار غیرقانونی نمی‌کردیم، اما همیشه کالاهای ملوانی خارج از شهر بندری به ظن کالای قاچاق دیده می‌شد، اما حالا که مسئولان از به‌رسمیت شناختن کالاها می‌گویند، به معیشت مرزنشینان کمک می‌شود. شاکر البته هیچ اطلاعی از جزئیات این به رسمیت شناخته‌شدن ندارد، اما شنیده است که با به رسمیت شناخته‌شدن کالای ملوانی، حمل‌ونقل آن کاملا قانونی می‌شود و حتی ممکن است همان 6سفر در سال هم مجوز بگیرد.
به رسمیت شناختن، هزینه دارد
با وجود اینکه آیین‌نامه واردات کالای ملوانی یا ته‌لنجی ملی است، اما هر استان جنوبی می‌تواند مصوبه‌هایی در این زمینه داشته باشد. برای مثال، مشهور است که در بوشهر هر لنج تا 30نیسان و در خوزستان تا 15وانت امکان واردات وجود دارد. یا در مثالی دیگر، بوشهری‌ها می‌توانستند 98کالای ذکر‌شده در فهرست ملی و 33کالای ذکر‌شده در مصوبه استانی را وارد کنند و برای هر لنج فقط 60میلیون تومان عوارض پرداخت کنند، اما همین عوارض برای خوزستانی‌ها 40میلیون تومان بود. حالا عضو هیأت مدیره تعاونی لنج‌داران بوشهر به رسمیت شناخته‌شدن کالای ته‌لنجی را با افزایش این عوارض همراه می‌داند. غلامرضا خلیلی به همشهری توضیح می‌دهد: پیش از این کالاهای ملوانی معافیت نزدیک به صددرصدی داشتند و هر لنج طبق مصوبه استانی فقط 60میلیون تومان عوارض پرداخت می‌کرد، اما آیین‌نامه جدید هیأت دولت که در واقع همان به رسمیت شناختن کالای ملوانی است و هنوز ابلاغ نشده، درصورت اجرا عوارض را به‌صورت پلکانی و در دوره 5ساله تعریف کرده. بدین‌ترتیب با ابلاغ این آیین‌نامه ملوانان سال اول 80درصد معافیت خواهند داشت که به‌ترتیب هر سال کاهش می‌یابد. او با بیان اینکه خواسته لنج‌داران و مرزنشینان این است که کالایشان قاچاق محسوب نشود، می‌افزاید: به رسمیت شناختن کالای ملوانی اتفاق خوبی است، اما این به رسمیت شناختن پیامدهایی هم دارد که آسیب‌زاست. فلسفه کالای ملوانی یا تجارت مرزی برای مرزنشینان معافیت گمرکی است و برداشتن این معافیت یا پایان آن بعد از 5سال معنایی ندارد. خلیلی مشکل دیگر لنج‌داران را محدودیت تعداد سفر در سال می‌داند و میگوید: در گذشته لنج‌ها محدودیتی در این‌باره نداشتند، از 85به بعد محدودیت به سالی 6سفر رسید و حالا هم هر لنج فقط 2سفر می‌تواند داشته باشد که بسیار کم است. او البته از مصوبه سفر امسال لنج‌داران بوشهری هم خبر می‌دهد که در شرف ابلاغ است.
آیین‌نامه‌ای که عضو هیأت مدیره تعاونی لنج‌داران بوشهر به آن اشاره می‌کند، در واقع پیش‌نویس طرح جامع ساماندهی و نظارت بر مبادلات تجاری مرزی از طریق ملوانی (ته‌لنجی) است که در ماه‌های پایانی سال گذشته از سوی وزارتخانه‌های صمت، کشور، راه و شهرسازی و اقتصاد و همچنین ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به هیأت دولت پیشنهاد شد.
درصورت ابلاغ این آیین‌نامه، واردات کالا از طریق شناور‌های سنتی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰تن از بنادر و گمرک‌های مشمول در استان‌های بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان فقط با رعایت ضوابط مندرج در این آیین‌نامه و تصمیمات کمیته ماده2 به‌مدت ۵سال از معافیت و تسهیلات تجاری آن برخوردار هستند. نکته مهم اینکه معافیت برای 5سال است و ملوانانی که سال‌هاست معیشت‌شان با این رویه گره خورده، با اجرای این آیین‌نامه در کنار سود قانونی‌شدن ته‌لنجی، محدودیت بیشتری را تجربه خواهند کرد.
مکث
مجوز اولین سفر ملوانی امسال داده شد
لنج‌داران استان‌های جنوبی در سال جدید هنوز نتوانسته‌اند سفر کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد اجازه این سفر به استان‌ها داده شده و بنا بر این اجازه، مصوبه در بوشهر و خوزستان در حال ابلاغ است. از هرمزگان هم خبر می‌رسد که لنج‌داران مجاز به استفاده از این امتیاز شده‌اند. معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار هرمزگان در این‌باره به همشهری میگوید: هرمزگان مدتی سفرهای ته‌لنجی نداشت و 2سالی است که این سفرها دوباره احیا شده است. احسان کامرانی می‌افزاید: براساس پیگیری‌های استاندار هرمزگان و بوشهر بالاخره امتیاز سفر در سال‌جاری اختصاص یافت. بنا بر این امتیاز، همه لنج‌های باری در سال‌جاری می‌توانند از امتیاز «یک سفر ته‌لنجی» استفاده کنند و لنج‌هایی که از امتیاز ته‌لنجی سال ۱۴۰۰ استفاده نکرده‌اند هم حداکثر تا شهریور امسال فرصت دارند از این امتیاز استفاده کنند.
در همینه زمینه :