طرحی برای افزایش کارایی مجلس

حمیدضا بوجاریان _  خبرنگار

یکی از چالش‌های مهم پیش‌روی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در روند بررسی طرح‌ها و لوایح، نبود زمان کافی برای بررسی جزئیات مواد مرتبط به آن است؛ مسئله‌ای که سبب شده روند بررسی این موارد با دقتی که انتظار می‌رود همراه نشود و گاه تأیید یا رد آن نیازمند برگزاری چندین جلسه در صحن علنی باشد؛ موضوعی که با توجه به محدود بودن تعداد جلسات علنی هفتگی مجلس، کار را برای تصویب یک لایحه یا طرح با مشکل روبه‌رو می‌کند. از سوی دیگر، برخی طرح‌های ارسالی از سوی نمایندگان مشابهت‌های زیادی در جزئیات با لوایح دولت دارد که سبب می‌شود وقت بسیای از مجلس برای بررسی آنها گرفته شود. از این‌رو، اخیرا طرحی برای ایجاد کمیسیونی با نام تلفیق طرح‌ها و لوایح در مجلس از سوی برخی نمایندگان ارائه شده است که به‌گفته طراحان آن هدف از ایجاد آن جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی است. اگرچه این طرح در مجلس موافقان و مخالفانی هم دارد.

تورم تهیه طرح در مجلس یازدهم باعث شده است که بخش زیادی از زمان صحن علنی صرف بررسی موضوعات مربوط به طرح‌های پیشنهادی نمایندگان شود. آنطور که هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی اعلام کرده است، تاکنون در مجلس 540طرح از سوی نمایندگان اعلام وصول شده که از این تعداد کمتر از 10درصد آنها تصویب و به قانون تبدیل شده است. برای بررسی طرح‌ها یا لوایح ارائه شده به مجلس، باید مذاکراتی طولانی چه در صحن علنی و چه در کمیسیون‌های تخصصی انجام شود تا طرح یا لایحه برای تصویب نهایی از ابعاد مختلف سنجیده شود. آنطور که جعفر قادری، طراح اصلی طرح ایجاد کمیسیون تلفیق لوایح و طرح‌ها به همشهری می‌گوید، با تصویب شکل‌گیری این کمیسیون می‌توان سرعت رسیدگی به طرح‌ها و لوایح را در صحن علنی مجلس افزایش داد. او حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: با روند کنونی قانونگذاری هر طرح یا لایحه‌ای که به مجلس ارسال می‌شود برای کوچک‌ترین تغییری در متن آن نیازمند دست‌کم نیم‌ساعت زمان برای صحبت موافق، مخالف، نظر نماینده کمیسیون و نماینده دولت است. قادری بر این باور است که با توجه به بالا بودن هزینه اداره یک جلسه علنی مجلس، صرف چنین وقت و هزینه‌ای برای تغییر یک عبارت یا کلمه در متن یک لایحه یا طرح منطقی نیست و باید برای مدیریت وقت صحن علنی مجلس چاره‌اندیشی کرد: ممکن است در یک طرح یا لایحه چند اصلاح یا تغییر در متن نیاز باشد. این موضوع خود زمان رسیدگی به آن طرح یا لایحه را طولانی‌ می‌کند. با توجه به هزینه بالای اداره یک جلسه صحن علنی مجلس، چنین تغییراتی را نباید در صحن علنی بلکه باید در قالب کمیسیونی خاص بررسی کرد.

کمیسیون جدید گره‌ای  باز نمی‌کند
مهرداد ویس‌کرمی، عضو کمیسیون آموزش مجلس از نمایندگانی است که معتقد است ایجاد این کمیسیون گره‌ای از مشکلات مجلس باز نمی‌کند. او به همشهری می‌گوید: باید به جای ایجاد کمیسیون‌های جدید و ساختارهای تازه در فرایند قانونگذاری در مجلس، نهاد قانونگذاری با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های خود به‌گونه‌ای عمل کند که نیاز به ایجاد کمیسیون‌های تازه نباشد. او با یادآوری اینکه در گذشته نیز طرحی مشابه همین طرح از سوی برخی نمایندگان ارائه شده بود، امکان رأی آوردن طرح ایجاد کمیسیون تلفیق طرح‌ها و لوایح را کم می‌داند و می‌گوید: در ماه‌های گذشته طرحی مشابه ارائه شده بود. طرح‌هایی که مربوط به آیین‌نامه داخلی مجلس است برای تبدیل شدن به قانون نیازمند دوسوم آرای نمایندگان است. با توجه به رأی نیاوردن طرح مشابه قبلی از سوی نمایندگان، بعید به‌نظر می‌رسد این طرح با چراغ سبز نمایندگان در مجلس روبه‌رو شود و به تصویب برسد. این نماینده و برخی دیگر از نمایندگان نگرانی دیگری هم دارند؛ نگرانی از به حاشیه رفتن کمیسیون‌‌های تخصصی و فرعی در بررسی طرح‌ها و لوایح مطرح شده در مجلس. هرچند این نگرانی را طراحان وارد نمی‌دانند.

کمیسیونی با کارکردهای خاص 
آنطور که طراح طرح کمیسیون تلفیق طرح‌ها و لوایح گفته است، قرار نیست این کمیسیون نقش و وظایف کمیسیون‌های فرعی و تخصصی را در بررسی چنین مواردی به‌عهده بگیرد. در پیش‌نویس این طرح تأکید شده است که اصلاحات مرتبط با لوایح و طرح‌ها و نیز نظرات موافقان و مخالفان در این کمیسیون بیان می‌شود و در نهایت طرح یا لایحه به شکل کامل و تنها برای کسب رأی موافق یا مخالف به صحن ارسال می‌شود؛ موضوعی که صحن مجلس را از اطاله رسیدگی به این موارد دور  و کارایی آن را دوچندان می‌کند. قادری جزئیات بیشتری از طرح ایجاد کمیسیون تلفیق طرح‌ها و لوایح می‌دهد و به همشهری می‌گوید که نگرانی برخی نمایندگان را برای جلب نظر آنان برای رأی دادن به تشکیل این کمیسیون برطرف کرده است. او معتقد است به‌دلیل اینکه صحن علنی مجلس از رادیو پخش مستقیم می‌شود، برخی نمایندگان که فعالیت زیادی در مجلس ندارند از این فرصت استفاده کرده با ارائه تذکر در مورد طرح‌ها و لوایح تلاش می‌کنند صدای خود را به گوش موکلان خود در حوزه انتخابیه برسانند و اینطور وانمود کنند که در مجلس فعال هستند. در این طرح تأکید شده است تا نظرات موافق و مخالف در این کمیسیون به شکل مستقیم از رادیو پخش شود بنابراین، این دغدغه تعدادی از نمایندگان نیز برطرف می‌شود و دلیلی برای مخالفت آنها باقی نمی‌ماند. آنطور که نمایندگان موافق ایجاد طرح تشکیل کمیسیون تلفیق طرح‌ها و لوایح می‌گویند، با ایجاد این کمیسیون و کارکردی که برای آن پیش‌بینی شده است، عملا تعدد جلسات بررسی یک طرح یا لایحه در مجلس افزایش یافته و در نهایت در صحن علنی صرفا رویه رأی‌گیری در مورد طرح یا لایحه عملی می‌شود و سرعت رسیدگی مجلس به چنین مواردی افزایش خواهد یافت؛ سرعت عملی که می‌تواند دست مجلس را برای بررسی لوایح و طرح‌هایی که قدمت آنها گاه به 10سال هم می‌رسد بازتر کند.