نمای کامپوزیت، آماده سوختن

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

وقتی آتش بگیرد مثل چوب می‌سوزد؛ شاید هم شدید‌تر از چوب. بین 2لایه نازک آلومینیومی آن، یک لایه پلاستیک قرار دارد که شعله‌ور می‌شود. نمای کامپوزیت ممنوع است، ولی همچنان ساخته و نصب می‌شود و هنگام آتش‌سوزی شعله‌ را دور تا دور دیوار‌ها منتقل می‌کند. ساختمان‌های بلند زیادی در کلانشهر‌های ایران نمای کامپوزیتی دارند و آماده آتش‌سوزی هستند. نمونه‌اش بخشی از نمای بیمارستان رسول‌اکرم(ص) تهران که یکشنبه گذشته آتش گرفت.
شهرداری تهران هنگام صدور پروانه ساخت، این نما را تایید نمی‌کند، اما ظاهرا هنگام بازسازی می‌شود از کامپوزیت استفاده کرد. مالکان ساختمان‌های فرسوده‌ای که می‌خواهند ظاهر آن ‌را تغییر دهند، مشتری کامپوزیت هستند. آجر‌های پوک و سیمان ترک‌خورده با این نمای براق فلزی پوشانده و چند طبقه تجاری و اداری کهنه و فرسوده، ناگهان تبدیل به ساختمان مرکز تجارت جهانی می‌شود.
در بهمن سال1391 شورای شهر تهران طرح «الزام شهرداری تهران به رعایت اصول معماری اسلامی ایران و زیباسازی نما و منظر ساختمان‌های شهری» را تصویب و استفاده از کامپوزیت در نمای ساختمان‌های مسکونی را ممنوع کرد. حمزه شکیب، رئیس وقت کمیسیون عمران شورای شهر و سرپرست فعلی سازمان نظام مهندسی در جلسه524 دوره سوم شورا اعلام کرد که رواج نمای کامپوزیتی خصوصا در ساختمان‌های مسکونی نتیجه الگو‌سازی غلط است. براساس این مصوبه، استفاده از مصالح کامپوزیت برای نماسازی در کاربری‌های مسکونی ممنوع شد؛ ضمن اینکه از اول فروردین92 درصورت استفاده از کامپوزیت در کاربری‌های غیرمسکونی، به ازای هر مترمربع 10هزار تومان عوارض وضع شد. یک سال بعد در آذر1392 شورای‌عالی شهرسازی و معماری در مصوبه‌ای استفاده از نماهای کاذب و پوسته‌های جدا از معماری را در شهرهای تاریخی ممنوع کرد.

بازار نمای کامپوزیت
مهم‌ترین مشکل برای ممنوعیت کامل این ورقه 3لایه، کارخانه‌هایی بودند که این محصول را تولید و انبوه‌‌نماسازانی که آن را نصب می‌کردند که بازار بزرگی را تشکیل داده بودند. تولید‌کنندگان ادعا می‌کردند ورقه‌های کامپوزیت به‌دلیل داشتن استاندارد خارجی، در مقابل حرارت، بسیار مقاوم هستند، به همین دلیل و با وجود مصوبه شورا، استفاده از کامپوزیت ادامه پیدا کرد.
دی‌ماه‌1395 و بعد از حادثه ناگوار پلاسکو، دوباره توجه عمومی به ایمن‌سازی‌ و احتمال آتش‌سوزی جلب شد. 6ماه بعد از پلاسکو، 2مورد آتش‌سوزی پشت سر هم در ساختمان‌های بلند‌مرتبه «مشهد» رخ داد که هر دو بنا نمای کامپوزیت داشتند. درست در همین سال چند کنفرانس علمی درباره کاربرد صنعتی و ساختمانی کامپوزیت‌ها در دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه شهیدرجایی برگزار شد. این نشانگر بازار رو به رشد کامپوزیت در دهه گذشته است، اما هر محصولی باید از استاندارد‌های مشخصی برخوردار باشد که در این زمینه استاندارد اروپایی EN13501-1 درباره محصولات مقاوم در برابر آتش، ملاک است.
در سال‌1395 ویراست سوم «مقررات ملی ساختمان: مبحث سوم - حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق» منتشر شد که شرح می‌‌داد نمای ساختمان نباید شعله را انتقال دهد. مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی می‌گوید: «نمای کامپوزیت از سال‌95 ممنوع شده و اگر هم در ساختمانی استفاده می‌شود، برای جایی است که می‌خواهند آن را بازسازی کنند؛ زیرا پرونده‌ بازسازی به کمیته نما نمی‌آید. البته به شهرداران گفته شده که در این‌باره سختگیری کنند. توصیه ما به شهروندان هم این است که سراغ این نوع نما نروند.»
قدرت‌الله محمدی می‌افزاید: «برخی مالکان به‌دلیل زیبایی و سرعت اجرای کامپوزیت، اماکن خود را ناامن می‌کنند؛ درحالی‌که کامپوزیت به‌دلیل مواد اشتعال‌زای پلیمری آتش‌ می‌گیرد. شاید در آینده برنامه‌ای داشته باشیم که مالکان را ملزم کنیم که این نما را اصلاح کنند تا کامپوزیت از نمای شهری تهران حذف شود.»
اما وقتی تبلیغات شرکت‌های نصب کامپوزیت را مرور می‌کنید تقریبا تمام آنها مدعی استفاده از مواد مقاوم در برابر آتش یا ضد‌آتش هستند.
کامران عبدولی، دبیر اجرایی پنجمین همایش بین‌المللی آتش‌نشانی می‌گوید: «نمی‌توان گفت چنین ماده‌ای ضد‌آتش یا مقاوم در برابر آتش است. تنها می‌شود مشخص کرد که یک نوع کامپوزیت کند‌تر می‌سوزد یا حریق را کمتر انتقال می‌دهد.» او تأکید می‌کند: «ما نظر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی را می‌پذیریم. اگر این مرکز تأیید کند که یک نوع کامپوزیت در برابر آتش مقاومت بیشتری نشان می‌دهد، آتش‌نشانی هم آن را قبول دارد، اما تعداد کامپوزیت‌هایی که این تأییدیه را گرفته‌اند، کم است.»
بررسی سایت مرکز تحقیقات وزارت مسکن نشان می‌دهد تنها 2نوع کامپوزیت موجود در بازار تأییدیه مقاومت در برابر آتش را دارند! با این وصف عجیب نیست که در آخرین حادثه یعنی آتش‌سوزی بیمارستان رسول اکرم (ص) تهران، مواد کامپوزیت  سالن، عامل انتقال آتش بود.

مکث
کمیته نما بر ساختمان‌‌ها نظارت می‌کند

مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران: اکنون براساس مصوبات کمیته نما که در معاونت شهرسازی داریم، عمل می شود و  کمیته نما هم با کامپوزیت موافقت نمی‌کند. اگر هم مالک بخواهد نماسازی و کل نما را جابه‌جا کند از حوزه تعمیرات جزئی خارج می‌شود و در گروه تعمیرات اساسی قرار می‌گیرد و باید تأییدیه نما را از معاونت شهرسازی بگیرد. ساختمان‌های بلندمرتبه، هم در مرحله صدور پروانه و هم در پایان عملیات ساختمانی نیاز به تأییدیه ایمنی آتش‌نشانی دارند. اگر آتش‌نشانی هم این تأییدیه را صادر نکند، پایان‌کار نخواهند گرفت. با وجود این، استفاده از نمای کامپوزیت به صفر نرسیده و غالبا در ساختمان‌های بلندمرتبه دیده می‌شود. البته می‌طلبد که سازمان آتش‌نشانی الزامات خود را با معاونت معماری و شهرسازی در میان بگذارد تا  همراه با یکدیگر  به موضوع  اجرای نمای کامپوزیتی رسیدگی کنیم.