سد «گرمی‌چای»؛ ناجی تشنگی‌شهر میانه

راحله عبدالحسینی - خبرنگار 

شهرستان میانه، شرقی‌ترین شهرستان آذربایجان شرقی جزو مناطق با تنش آبی این استان دسته‌بندی می‌شود. این در حالی است که میانه به‌دلیل اقلیم خاص و داشتن 3حوضه آبی ارس، خزر و دریاچه ارومیه سال 1393توانست به رتبه نخست کشت گندم و برنج دست پیدا کند. کاهش بارندگی اما موجب شده ‌است با وجود سدهای متعدد در این شهرستان، آب آشامیدنی باکیفیت در دسترس مردم نباشد. میانه با داشتن 42سد بیشترین تعداد سد در آذربایجان شرقی را به‌خود اختصاص داده ‌است و با این حال مردم آن به آب با کیفیت دسترسی ندارند و از این رو، مسئولان راه چاره را در ساخت سد گرمی‌ چای دیده‌اند؛ سدی که کلنگ ساختش سال 1382به زمین زده شد و به تازگی با تصویب اعتبار 450میلیارد تومانی در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به آذربایجان شرقی، ضرباهنگ ساخت آن سرعت گرفته ‌است. مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند سد گرمی‌چای تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.

تنها منبع پایدار آب آشامیدنی 
آغاز عملیات ساخت‌وساز سد گرمی‌چای در ۵۳کیلومتری شمال شرقی میانه به سال 1382برمی‌گردد. مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در این‌باره به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون آب آشامیدنی میانه در سال به‌صورت ترکیبی از سد و چاه در میان‌مدت 16میلیون مترمکعب و درازمدت 21‌میلیون مترمکعب، تأمین می‌شود.
یوسف غفارزاده با بیان اینکه آب آشامیدنی شهرها و روستاهای میانه در چند سال اخیر از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده‌ و در بیشتر روزهای سال از نظر کمی و کیفی به وضعیت بحران رسیده است، می‌افزاید: به همین دلیل، تکمیل عملیات اجرایی سد گرمی‌چای به‌عنوان تنها منبع پایدار و مطمئن تامین آب آشامیدنی شهر میانه و شهرها و روستاهای مسیر برای رفع وضعیت بحرانی آب و جلوگیری از تنش‌های آبی ضروری است. به‌گفته وی، با تکمیل این سد، آب مورد نیاز 1600هکتار از اراضی کشاورزی تامین می‌شود و مردم شهرستان میانه سالانه به ۱۶میلیون مترمکعب آب آشامیدنی با کیفیت دسترسی خواهند داشت.

پیشرفت 73درصدی
در اهمیت سد گرمی‌چای همین بس که مردم شهرستان به آب آشامیدنی مناسب دسترسی پیدا می‌کنند.
 کیفیت آب آشامیدنی میانه به‌دلیل وجود املاح، آب سنگین توصیف می‌شود و سال‌هاست نارضایتی مردم را در پی دارد. حال این پرسش مطرح است که چرا تکمیل این طرح به درازا کشیده و نزدیک به 2دهه از آن می‌گذرد.
 یوسف غفارزاده اینطور به همشهری پاسخ می‌دهد: سد گرمی‌چای آب آشامیدنی مردم میانه را تامین خواهد کرد. اما به‌دلیل نبود اعتبار کافی و به‌ موقع، عملیات ساخت سد به تعویق افتاده ‌است.
در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به آذربایجان شرقی، تکمیل عملیات ساخت‌وساز سد گرمی‌چای با تصویب اعتبار 450میلیارد تومانی در اولویت قرار 
گرفته ‌است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به بهره‌برداری از سد تا پایان سال‌جاری می‌افزاید: پیشرفت فیزیکی طرح تاکنون 73درصد ‌است و درصورت تامین اعتبار مورد نیاز، این طرح نیمه دوم امسال بهره‌برداری می‌شود.

املاح کلسیم و منیزیم در آب آشامیدنی 
موضوع سختی و سنگینی آب آشامیدنی میانه را با مدیر مرکز پایش آب و فاضلاب آذربایجان شرقی در میان گذاشتیم. سارا نیک‌مرام سختی آب آشامیدنی میانه را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: آب آشامیدنی میانه سخت و سنگین، اما طبق استاندارد جهانی وجود 500میلی‌گرم بر لیتر املاح در آب آشامیدنی مجاز است و از این رو، آب آشامیدنی میانه با داشتن 150میلی‌گرم بر لیتر مشکلی ندارد. به هر حال، برای رضایت مردم میانه باید سختی آب را کم کنیم و با راه‌اندازی سد گرمی‌چای آب آشامیدنی مناسب در اختیارشان قرار می‌گیرد.
وی با تأکید بر اینکه آب آشامیدنی میانه، فلز سنگین یا مواد سرطان‌زا ندارد، ادامه می‌دهد: کاهش بارندگی‌ها هم باعث سختی آب شده‌، اما طرح تحقیقاتی برای کاهش سختی آب میانه در حال بررسی است. علت نارضایتی مردم هم به‌دلیل املاح کلسیم و منیزیم در آب است.

بیشترین تعداد سد استان اینجاست
آمار نشان می‌دهد مردم میانه به‌طور متوسط 1800مترمکعب در ساعت آب مصرف می‌کنند. بخش عمده‌ این آب از چاه تامین می‌شود. آب بی‌کیفیت چاه موجب شده است تا برخی از مردم شهرستان به‌ویژه در دامنه‌های جنوبی ارتفاعات بزقوش به چشمه‌های جاری در دل کوه پناه ببرند و استفاده از آب چشمه را به آب چاه ترجیح دهند. شهرستان میانه 42سد دارد. هر چند آب‌بندها هم در این آمار لحاظ شده، اما باز هم آمار قابل تاملی است و نشان می‌دهد میانه بیشترین تعداد سد در آذربایجان شرقی را به‌خود اختصاص داده، اما تمهیدات لازم برای تامین آب آشامیدنی سالم و با کیفیت برای اهالی درنظر گرفته نشده‌است.

مکث

ذخیره آب چاه برای مصارف صنعتی و کشاورزی 
با تکمیل سد گرمی‌چای و تصفیه خانه پایین دستی آن بیش از ۱۱۴هزار نفر جمعیت شهری و ۶۷هزار نفر جمعیت روستایی شهرستان میانه از آب آشامیدنی باکیفیت برخوردار می‌شوند. ناگفته نماند با احداث این سد که مهم‌ترین پروژه امسال این شهرستان تلقی می‌شود، علاوه بر تامین آب آشامیدنی شهرستان میانه، آب چاه‌ها نیز ذخیره می‌شود و به‌عنوان سرمایه ملی در صنعت و کشاورزی استفاده خواهد شد.