بوی خوش آزادی

وقتی پای نظم و انضباط به میان می‌آید، خیلی‌ها سگرمه‌هایشان را توی هم می‌کشند و فکر می‌کنند که هر نظم و انضباطی، به معنای زندان است. همین تفکر باعث می‌شود که خیلی‌ها به سمت برنامه‌ریزی و نظم و انضباط نروند؛ چراکه در ذهنشان، به این باور رسیده‌اند که بله، «باید و نباید»، آدمی را اسیر می‌کند و زندانی. خب، کیست که بخواهد اسیر باشد و زندانی؟ در نتیجه به همین راحتی از سمت‌وسوی نظم و انضباط، به سمت‌وسوی بی‌نظمی و شلختگی و در نتیجه بی‌هویتی پیش می‌روند.

اما شگفتی اینجاست که همه‌‌چیز برعکس است؛ آزادی اصلی در همین انضباط است. تا حالا کسی را دیده‌اید که بدون این انضباط، به آنچه در زندگی می‌خواهد، رسیده باشد؟ در واقع انسان دارد برعکس فکر می‌کند و همه بدبختی‌اش از همین‌جاست. در حوزه معنویات و روزه‌داری هم چنین دیدگاهی وجود دارد؛ بخشی از آدم‌ها فکر می‌کنند که هر طور که دلشان می‌خواهد، باید زندگی و رفتار کنند و این، یعنی آزادی. این در حالی‌است که حتی خود غربی‌ها هم چنین نگاهی به آزادی ندارند. آیت‌الله جوادی‌آملی، بیان جالبی در این زمینه دارد؛ «رسول خدا(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان خطبه‌ای ایراد فرمودند؛ یا ایها الناس إن انفسکم مرهونه بأعمالکم فقکوها باستغفارکم؛ مردم! شما آزاد نیستید؛ در قفس هستید. و نمی‌دانید که در قفس هستید. گناهان‌تان شما را در قفس زندانی کرده است. در‌ماه مبارک رمضان، با استغفار، خود را آزاد کنید.» انسان گناهکار، بدهکار است و بدهکار باید گرو بسپرد. اینجا خانه و زمین را به‌عنوان گرو قبول نمی‌کنند بلکه جان را به گرو می‌گیرند. آنکه می‌گوید من هر چه بخواهم می‌کنم، هر جا بخواهم می‌روم و هر چه بخواهم می‌گویم، اسیر است، آزاد نیست؛ گرفتار هوس و آز، برده است نه آزاد. هیچ ارزشی در اسلام به اندازه ارزش آزادی نیست. علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «من ترک‌الشهوات کان حراً؛ آزاد کسی‌است که شهوت‌هایش را ترک کند».