علم نافع، کدام علم است؟

 آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی: به ما دستور دادند چه در نماز چه بعد از نماز از ذات اقدس الهی علم نافع طلب بکنیم: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک عِلْماً نَافِعاً». علم نافع گاهی به لحاظ معلوم است، گاهی به لحاظ اثرگذاری خود علم. گاهی انسان چیزهایی را یاد می‌‌گیرد که فقط اطلاع است، نه علم؛ موضوعی داشته باشد، محمولی داشته باشد، نسبتی داشته باشد، کارایی داشته باشد نیست. این همان است که مرحوم کلینی نقل کرد که وجود مبارک حضرت وقتی وارد محفلی شد دید عده‌ای دور کسی جمع شدند، حضرت فرمود چه خبر است؟ گفتند این علامه است، فرمود علم او چیست؟ گفتند این نسابه است؛ این وقایع ایام جاهلیت را می‌داند قبایل را می‌‌شناسد، حضرت فرمود: «ذَاک عِلْمٌ لَا یضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا ینْفَعُ مَنْ عَلِمَه ». پس گاهی نافع بودن علم به لحاظ معلوم است؛ سحر و شعبده و جادو و اینگونه از علوم، علوم نافع نیست.
بخش دیگر علمی است نافع ولی در اثر اینکه جهالت، فرمانروای درون است، این علم را به منزله حاکم معزول قرار می‌دهد. این علم دارد، فقط در گوشه ذهن او بایگانی شده است، لذا به ما گفتند بگویید: «أَعُوذُ بِک مِنْ عِلْمٍ لَا ینْفَعُ». علم غیرنافع یا در اثر آن است که معلومش سودآور نیست یا در اثر این است که خود علم کارایی ندارد. اما علم الهی هر دو کمال را دارد؛ یعنی هم معلوم آن سودآور است و هم خود علم کارایی دارد، لذا ما علمی را می‌خواهیم که علم الهی باشد؛ این علم یقیناً با عمل همراه است.
منبع: درس اخلاق آیت‌الله جوادی آملی مورخ 25/09/1395