هدف: مهار چین

خط‌ونشان‌هایی که مقامات دفاعی قدرت‌های جهان هفته گذشته در نشست امنیتی «شانگری‌لا» برای یکدیگر کشیدند، نشانی از آغاز مرحله‌ای جدید در رقابت‌های استراتژیک میان آنها بود؛ مرحله‌ای که محور اصلی آن تقابل میان آمریکا و چین است. در این نشست که هر سال توسط مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های راهبردی در اواسط خرداد‌ماه در سنگاپور برگزار می‌شود، سخنان وزرای دفاع آمریکا و چین برای بسیاری از شرکت‌کنندگان نگران‌کننده بود. موضع‌گیری‌های 2طرف نشان داد که رقابت میان آمریکا و چین بسیار جدی‌تر از گذشته شده است.
وزرای دفاع آمریکا و چین در این نشست مستقیما دولت‌های یکدیگر را مورد انتقاد قرار دادند. ژنرال «وی فنگ‌هه» وزیر دفاع چین از طرف آمریکایی خواست تا دست از اتهام‌زنی علیه پکن و تلاش برای کنترل کردن چین بردارد و مداخله در امور داخلی چین را متوقف کند. او همزمان تهدید کرد که اگر آمریکا به‌دنبال تقابل باشد، «چین تا پایان راه خواهد جنگید». «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا هم در همین نشست هشدار داد که چین «تهاجمی‌تر و زورگوتر» شده است و قصد نظامی‌سازی جزایر مورد مناقشه در دریای جنوبی چین را دارد. او تأکید کرد که آمریکا هرجایی قوانین بین‌المللی اجازه دهد، پرواز و کشتیرانی خواهد کرد و به فروش اسلحه به تایوان ادامه خواهد داد.
به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، آستین در سخنان خود از منطقه آسیای شرقی، از هاوایی گرفته تا جزایر مالدیو، به‌عنوان «قلب استراتژی بزرگ آمریکا» یاد کرد. در این منطقه ‌است که آمریکا بیشترین میزان نیروهای خود را مستقر کرده است. اما آیا آمریکا به اندازه‌ای توانمند است که بتواند همزمان با دفع تهاجم روسیه در اوکراین، با خیزش و ظهور چین در این منطقه مواجه شود؟ لوید آسیتین معتقد است آمریکا به راحتی از پس چنین چالشی برخواهد آمد، زیرا به‌گفته او آمریکا در سرتاسر جهان «شبکه‌ای قدرتمند از متحدان» در اختیار دارد و توانایی این کشور در همراه کردن دیگر کشورها، توان آمریکا را دوچندان می‌سازد.
وزیر دفاع آمریکا برای اثبات گفته‌هایش، نمایشی از قدرت هم به اجرا گذاشت. او برای سفر به آسیا از یک هواپیمایE4-B استفاده کرد که به «هواپیمای روز قیامت» معروف است. رهبران آمریکا می‌توانند از داخل این هواپیما، یک جنگ هسته‌ای را مدیریت کنند. این هواپیما در مسیر رسیدن به سنگاپور، بدون توقف پرواز کرد و در آسمان ژاپن، عربستان و ایتالیا سوخت‌گیری کرد. وزیر دفاع آمریکا پیش از این سفر هم با جاستین‌ ترودو، نخست‌وزیر کانادا در پناهگاه هسته‌ای آمریکا در کلرادو ملاقات کرد. او سپس در سنگاپور، با نخست‌وزیر تایلند و وزرای دفاع 29کشور عضو ناتو ملاقات‌هایی داشت.
چین آمریکا را به تلاش برای تشکیل یک ناتوی آسیایی متهم کرده و تلاش دارد مانع آن شود. آستین همواره اتهام تشکیل ناتوی آسیایی را رد می‌کند و ادعا دارد آمریکا به‌دنبال جنگ سرد جدید، ناتوی آسیایی یا تقسیم‌بندی کشورهای متخاصم نیست، در عوض به‌دنبال آن است که با مجموعه‌ای از توافقات امنیتی کار خود را پیش ببرد. آمریکا باور دارد تنها چین است که می‌تواند برتری جهانی او را به چالش بکشاند؛ اگرچه روسیه در حال حاضر بیشترین بخش توجه آمریکا و میلیاردها دلار از سرمایه این کشور را در قالب کمک‌های مالی و تسلیحاتی به اوکراین و تقویت ناتو درگیر خود ساخته است. مقامات دفاعی اولویت داشتن بحران اوکراین در سیاست خارجه آمریکا را اینگونه توجیه می‌کنند که در صورت موفقیت روسیه در این جنگ، بقیه دولت‌ها در دیگر مناطق جهان نیز قدم در مسیر روسیه خواهند گذاشت. از سوی دیگر، بسیاری از تحلیلگران باور دارند در صورتی که روسیه در این جنگ شکست بخورد، قدرت غرب در برابر چین افزایش پیدا خواهد کرد.

ابزارهای آسیایی آمریکا برای مهار چین
نشست ناتو که قرار است اوایل تیرماه در مادرید اسپانیا برگزار شود، بیشتر بر موضوع روسیه متمرکز خواهد بود، اما نیم‌نگاهی هم به آسیا خواهد داشت. در این نشست احتمالا مقاماتی از ژاپن، کره‌جنوبی و استرالیا هم حضور خواهند داشت؛ با این پیام که امنیت اروپا و آسیا از هم مجزا نیست.
وزیر دفاع آمریکا طرح تشکیل ناتوی آسیایی را رد کرده اما بسیاری در آمریکا تلاش برای ایجاد ائتلافی مشابه ناتو در آسیا را کارآمد می‌دانند؛ ائتلافی که یک‌بار با حضور 8کشور جنوب‌شرقی آسیا در قالب سازمان پیمان آسیای جنوب‌شرقی(سیتو) شکل گرفت اما در سال1977منحل شد. در حال حاضر آمریکا خود را به تشکیل سازمانی فرا‌معاهده‌ای دلخوش کرده است؛ شبکه‌ای متشکل از توافقنامه‌های دوجانبه دفاعی با ژاپن، کره‌جنوبی، استرالیا، فیلیپین و تایلند. ژاپن که در میان این فهرست، قدرتمند‌ترین محسوب می‌شود، محدود به سنت صلح‌جویی تاریخی خود شده است. تایوان، نقطه‌کانونی بحران در منطقه، هیچ روابط دیپلماتیک رسمی‌ای با کشورهای دیگر ندارد و از بسیاری از مانورهای نظامی منطقه‌ای آمریکا کنار گذاشته می‌شود. همچنین ابهام راهبردی آمریکا مانع از آن شده است که علنا اعلام کند در صورت تهاجم چین به این منطقه مداخله نظامی خواهد کرد یا خیر. از این‌رو آمریکا به‌دلیل نیاز به نظامی منسجم‌تر، در حال ایجاد مجموعه‌ای از معاهدات و توافقنامه‌های موردی است؛ نوعی معماری امنیتی شبکه‌ای. اتحادیه «فایو آیز»(5چشم) که کشورهای استرالیا، انگلیس، کانادا و نیوزیلند در کنار آمریکا به‌منظور اشتراک‌گذاری اطلاعات جاسوسی و شنود از سال1941 تشکیل شده است، ائتلاف «آکوس» با حضور آمریکا، استرالیا و انگلیس با هدف توسعه زیردریایی‌های هسته‌ای و دیگر انواع تسلیحات و نشست «کواد»، یا نشست چهارجانبه امنیتی میان استرالیا، آمریکا، هند و ژاپن با هدف بررسی موضوعات مختلف، ‌از واکسن گرفته تا امنیت دریایی، بخش‌هایی از این معماری به‌شمار می‌روند.
وزیر دفاع آمریکا در سفر اخیر خود به آسیا، ژاپن و کره‌جنوبی را به بهانه آزمایش‌های موشکی کره‌شمالی، برای اجرای مانورهای نظامی سه‌جانبه ترغیب کرد و از ژاپن و استرالیا درخواست کرد تا در مانورهای نظامی مشترک حضور یافته و همکاری بیشتر در زمینه فناوری‌های دفاعی با آمریکا داشته باشند. از نظر کارشناسان، نتیجه تمامی این تعاملات شاید تشکیل ناتوی آسیایی نباشد اما تشکیل شبکه‌ای تارعنکبوتی از همکاری‌های نظامی دفاعی با آمریکا خواهد بود.

بیم و امیدهای آمریکا در آسیای جنوب‌شرقی
ژاپن سهم بزرگی در تقویت شبکه‌ مورد نظر آمریکا دارد. نخست‌وزیر ژاپن در همین راستا وعده داده که بودجه نظامی کشور را افزایش دهد؛ البته او خود را نسبت به رساندن این بودجه تا خط معیار مورد نظر ناتو، یعنی 2درصد از تولید ناخالص ملی متعهد نساخته است. همچنین ژاپن و استرالیا معاهده‌ای به امضا رسانده‌اند که به آنها امکان استقرار نیرو در مرزهای یکدیگر را می‌دهد.
هند اما می‌تواند برگ برنده آمریکا برای دستیابی به متحدانی قدرتمندتر به‌شمار ‌رود. این کشور هر روز با چین اختلاف‌نظرهای بیشتری پیدا می‌کند. نقش هند در کنترل تنگه مالاکا(‌تنگه‌ای که اقیانوس هند را به دریای جنوب چین متصل می‌سازد)، در هر جنگ احتمالی با چین اهرم فشاری ارزشمند محسوب می‌شود. نشست چهارجانبه امنیتی یا کواد که گفت‌وگو در سطح رهبران کشورها را آغاز کرده، به‌دنبال افزایش تدریجی نقش هند است. با این ‌همه هند رویکردی محتاطانه نسبت به تبدیل شدن به متحد آمریکا دارد. این کشور هنوز با روسیه که بخش بزرگی از تسلیحاتش را تامین می‌کند، روابط دوستانه‌ای دارد. برگ برنده دیگر آمریکا می‌تواند اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا(ASEAN) باشد؛ اتحادیه‌ای متشکل از 10کشور جنوب شرق آسیا ازجمله اندونزی. اندونزی به همراه آمریکا مانورهای نظامی برگزار می‌کند، اما علاقه‌ای به ناامید‌ کردن دولت چین هم ندارد.