بچه‌هایی که سینما نمی‌روند

شهاب مهدوی-روزنامه‌نگار

سینمای کودک و نوجوان ایران سال‌هاست که وضعیت مناسبی ندارد. جز چند استثنا، اغلب محصولات سینمای کودک و نوجوان، تولیدات گلخانه‌ای هستند که بیشتر هم با نیت حضور در جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان (و با سرمایه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی) تولید می‌شوند، احیانا جایزه‌ای می‌گیرند و بعد یا رنگ پرده را به‌خود نمی‌بینند یا به‌صورت مهجوری اکران می‌شوند؛ اکرانی که سرنوشتی جز شکست را به همراه ندارد.
یکی از این فیلم‌ها این روزها روی پرده سینماهاست. «پسران دریا» (افشین هاشمی و حسین قاسمی جامی) فیلم برگزیده جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان که از روز ۴ خرداد اکران شده به روایت سامانه سمفا تا روز گذشته تنها ۴۷۰ نفر مخاطب داشته و مجموع فروشش هم هنوز به ۱۵میلیون تومان نرسیده است که معنایش شکست مطلق در گیشه است. مونا فرجاد و افشین هاشمی تنها بازیگران شناخته شده این فیلم هستند که ماجرایش در جنوب کشور می‌گذرد.

درخشش در جشنواره، رها شده در اکران
پسران دریا مثل بیشتر فیلم‌های کودک و نوجوان این سال‌ها با مشارکت فارابی ساخته شده است. قاعدتاً با هدف حضور در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان و وفادار به سنت فیلم‌های کانونی از منظر واقع گرایی و طبیعتاً بدون چشمداشت به موفقیت تجاری. قطعا سازندگانش هم می‌دانستند که چنین فیلمی نمی‌تواند در اکران عمومی به توفیق چشمگیری دست یابد. در عوض فیلم به هدف اصلی تولیدش یعنی حضور و موفقیت در جشنواره دست یافته و برنده ۳جایزه ازجمله جایزه بهترین فیلم شده است. اکران عمومی فیلمی از جنس پسران دریا تنها درصورتی می‌تواند با اقبال نسبی مخاطب همراه باشد که نهادها و سازمان‌های دولتی برای حمایت وارد میدان شوند؛ اتفاقی که در مورد پسران دریا رخ نداده است و همین موضوع یکی از گلایه‌های تهیه‌کننده‌اش است‌. بهروز نشان در گفت‌وگویی با ایسنا درباره وضعیت اکران این فیلم می‌گوید: «فکر می‌کنم وضعیت دوستان دیگری که فیلم در حال اکران دارند از ما بهتر باشد؛ چون دست‌کم سینماداران سانس‌هایی را که سینماها وعده داده‌اند   در اختیارشان می‌گذارند، اما فیلم «پسران دریا» که یک فیلم هنری و در ژانر کودک و نوجوان است، در خود سینما هم قربانی می‌شود. ما فیلمی تولید کرده‌ایم که 3جایزه در جشنواره فیلم کودک و نوجوان گرفت و در این دوره‌ای که بابت جذب فرزندان به فضای مجازی گله می‌کنند، حداقل انتظار ما این است که صدا و سیما، آموزش و پرورش و همه ارگان‌هایی که در این حوزه می‌توانند متولی و مرتبط با سینمای کودک و نوجوان و خانواده باشند، حمایت‌ کنند، اما متأسفانه هیچ کمکی نشده است و حتی تیزر تلویزیونی هم نداریم.» وقتی وضعیت فروش تهران چنین اسفبار است مشخص است که از اکران شهرستان هم نباید انتظاری داشت: «اوضاع اکران فیلم «پسران دریا» در شهرستان‌ها هم خوب نیست؛ چون تعداد فیلم‌ها زیاد است و تعداد سینماها کم. ما حتی در تهران هم مشکل داریم و سینما فرهنگ که همیشه سینمای سرگروه برای فیلم‌های کودک و نوجوان بوده به‌جز سانس افتتاحیه، فیلم ما را نمایش نداده؛ این در حالی است که سینما متعلق به فارابی بود، اما گویا مدیریت آن به بخشی دیگر از سازمان سینمایی واگذار شده است و برای آنها درآمدزایی اولویت دارد. در سینماهای دیگر هم سانس‌هایی داریم که مخاطب ندارد و باید پرسید چه‌کسی به همراه خانواده خود روز جمعه یا پنجشنبه ساعت یک ظهر به سینما می‌رود که این سانس را به فیلم ما می‌دهند؟‌»

نیاز به حضور متولی قدرتمند در اکران
معمولاً سینماداران سانس‌های فیلم‌ها را براساس برآوردشان از میزان موفقیت آثار، انتخاب می‌کنند‌. فیلمی هم که فاقد جذابیت‌های تجاری لازم ارزیابی می‌شود در سانس‌های خلوت به نمایش درمی‌آید. همیشه چالش تهیه‌کنندگان و سینماداران سر تعداد و زمان سانس‌ها بوده است. تهیه‌کننده پسران دریا هم که از وضعیت اکران فیلمش ناراضی است راه‌حل را در حضور متولی قدرتمند و با نفوذ در حوزه سینمای کودک و نوجوان می‌داند تا اثر برگزیده جشنواره در اکران با چنین وضعیتی مواجه نشود: «فیلمی که جایزه بهترین فیلم را از جشنواره کودک گرفته نباید اینطور رها شود. به‌نظر من در چرخه اکران به هر حال فیلم‌هایی که باید بفروشند شرایط فروش خود را پیدا می‌کنند و می‌فروشند، اما برای اکران سینمای فرهنگی و کودک و نوجوان نیاز به بازنگری اساسی داریم و مطمئن هستم با این روند تمام فیلم‌های کودک و نوجوان که قرار است اکران شوند مثل فیلم ما قربانی خواهند شد؛ به همین دلیل نیاز است که در اکران، یک پخش‌کننده قوی، متولی پخش فیلم‌های کودک و نوجوان شود و سوبسیدی در اختیار قرار گیرد تا برای پخش این فیلم‌ها تشویق شوند.» درواقع پیشنهاد تهیه‌کننده پسران دریا، بازگشت به دهه ۶۰ و دوران حمایت از فیلم کودک و نوجوان در مرحله اکران است. البته در آن سال‌ها هم فیلم‌هایی از جنس پسران دریا در اکران به موفقیت قابل توجهی دست نمی‌یافتند.

مکث
والدین امانتی؛ فیلم شاد کودکانه
پسران دریا تنها فیلم کودک و نوجوان در حال اکران نیست و چند روزی است که فیلم «والدین امانتی» (حسین قناعت) هم روی پرده آمده است؛ فیلمی که به نسبت پسران دریا اثر موفقی در جذب مخاطب به شمار می‌آید. ۳۶۲۳ مخاطب و نزدیک به ۱۱۲ میلیون تومان فروش، دستاورد یک هفته نمایش عمومی والدین امانتی است. برخلاف پسران دریا، فیلم والدین امانتی به قصد موفقیت در گیشه ساخته شده است؛ فیلمی که سازنده‌اش درباره آن چنین می‌گوید: «من هیچ‌گاه فیلم تلخ برای کودکان نمی‌سازم. درواقع مسائل اقتصادی در این فیلم، بهانه‌ای برای پیشبرد قصه است، اما درباره مسائل اقتصادی نیست. فیلم، قصه شاد و سرگرم‌کننده‌ای دارد که مخاطب را خسته نمی‌کند. خانواده و احترام به محیط‌زیست ازجمله موضوعات مورد اهتمام فیلم است. بازخورد مثبتی که از خانواده‌ها با دیدن فیلم‌های قبلی گرفته‌ام مرا مطمئن می‌کند که از دیدن این فیلم هم خوششان می‌آید.» فیلم با فضایی شاد و ترکیب بازیگران آشنای فیلم‌های کودک ساخته شده و به‌دنبال جذب مخاطب است و در آن شهرام قائدی، بیژن بنفشه خواه، شبنم قلی خانی، آناهیتا همتی، نادر سلیمانی، رامین ناصر نصیر و یوسف صیادی حضور دارند. با وجود این و با توجه به فروش هفته اول اکران، بعید به‌نظر می‌رسد که والدین امانتی به موفقیت قابل‌توجهی در گیشه دست یابد.