گزارش
شالیزارهای گیلان، قربانی آلودگی رودها
آلودگی‌بعضی رودهای گیلان با انواع فاضلاب، ناخواسته زمین‌های کشاورزی و شالیزارها را قربانی می‌کند
سیده‌زهرا عباسی - روزنامه‌نگار
آبیاری زمین‌های کشاورزی با فاضلاب موضوع تازه‌ای نیست و هر چند وقت یک‌بار در یکی از مناطق کشور مطرح می‌شود؛ این بار نیز آبیاری شالیزارها در چند شهرستان استان گیلان خبرساز شده است. امسال افزایش قیمت برنج کشاورزان را به کشت این محصول استراتژیک ترغیب کرد، اما احتمال کمبود آب برای آبیاری اراضی کشاورزی دور از انتظار نبود.
امسال‌کشاورزانی که شالیزارشان را به حالت نکاشت رها کرده بودند، دوباره به کشت برنج رو آورده و حتی کسانی که در شالیزارهای خود ماهی پرورش میدادند نیز دوباره کاشت برنج را جایگزین پرورش ماهی کرده‌اند. با وجود این، محیط‌زیست آستانه اشرفیه انتشار فیلم‌ها و اخبار درباره آبیاری شالیزارها با فاضلاب را تایید نمی‌کند.
محیط‌زیست، پیگیر تخلفات
رئیس اداره محیط‌زیست آستانه اشرفیه به همشهری توضیح می‌دهد: نمی‌توانم تأیید کنم فیلم منتشر شده واقعا مربوط به شهرستان آستانه اشرفیه است یا خیر چون هیچ نشانی از اینکه کجاست، ندارد.
رامین حسین‌زاده با اشاره به خشکسالی و کم‌آبی در سراسر کشور می‌گوید: این موضوع درست است، اما جنس کم‌آبی در مازندران و گیلان با استان‌های دیگر تفاوت زیادی دارد و آن‌قدر شدید نیست که نیازی به استفاده از فاضلاب برای آبیاری مزارع باشد. ممکن است به‌صورت موردی در برخی جاها به‌دلیل نزدیکی به منابع فاضلاب این اتفاق رخ دهد، اما اگر همین موارد مشاهده یا گزارش شود با اینکه مدیریت آبیاری کشاورزی جزو وظایف امور آب و جهادکشاورزی است، محیط‌زیست حتما پیگیری و گزارش تخلف را به مراجع قضایی ارسال می‌کند. ما بر حسب وظیفه ورود می‌کنیم و برخورد لازم را با مسببان انجام می‌دهیم.
او اما به نکته مهم دیگری اشاره می‌کند و آن آلودگی اغلب رودخانه‌های کشور است که می‌تواند منجر به انتقال آلودگی به مزارع هم شود.
حسین‌زاده البته توضیح می‌دهد: اینطور نیست که عمدا مزارع کشاورزی با فاضلاب آبیاری شوند و تا حد ممکن با توجه به آیین‌نامه‌های موجود پیگیری برای به حداقل رساندن این آلودگی و حذف آن از آب‌های جاری در حال انجام است.
تشکیل پرونده قضایی برای سفیدرود
در گیلان 238هزار هکتار شالیزار وجود دارد که معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی گیلان تأکید کرده بود اگر استان با تنش آبی مواجه نشود، یک میلیون و 700هزار تن شلتوک برنج از این شالیزارها تولید شود. علی موسوی با بیان اینکه سدهای گیلان 750میلیون مترمکعب آب دارند و شرایط بارش هم در اردیبهشت و خرداد خوب پیش‌بینی شده است، تأکید کرده بود افزایش کشت برنج در استان احتمالا با مشکل تامین آب مواجه نخواهد بود.
با وجود این، مسعود اسدی‌پرور، مدیر جهادکشاورزی رشت اعلام کرده بود آب مورد نیاز ۹۲درصد از شالیزارهای این شهرستان از سد سفیدرود تامین می‌شود. این در حالی است که آب رودخانه سفیدرود که از شهرستان رودبار، رشت و آستانه‌اشرفیه عبور می‌کند سال‌هاست به‌طور مستقیم با فاضلاب خانگی و صنعتی آلوده می‌شود و همین آلودگی می‌تواند روانه زمین‌های کشاورزی شود. رئیس اداره محیط‌زیست آستانه اشرفیه درباره آلودگی سفیدرود هم توضیح می‌دهد: به‌صورت کلی از سال‌های گذشته موضوع ورود فاضلاب خانگی به سفیدرود مطرح است چون شهرستان آستانه اشرفیه تصفیه‌خانه فاضلاب مرکزی ندارد و به همین دلیل علیه آلوده‌کنندگان منابع آبی خصوصا سفیدرود و نهرها توسط محیط‌زیست اقدام حقوقی و کیفری انجام شده است. حسین‌زاده با بیان اینکه نهرهای منشعب از سفیدرود می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم موجب آلودگی زمین‌های کشاورزی شود، می‌افزاید: با هدف حفاظت از محیط‌زیست و سفیدرود که از آب‌های تحت حفاظت اداره کل است در این‌باره پرونده تشکیل شده، شرکت آب و فاضلاب هم پیگیر موضوع است و بودجه‌ای در این‌باره دیده و ما هم به‌عنوان دستگاه نظارتی پیگیر موضوع هستیم.
آب منطقه‌ای پاسخگو نیست
موضوع آبیاری مستقیم یا غیرمستقیم و به نوعی ناخواسته زمین‌های کشاورزی با فاضلاب به این دلیل مهم است که محصولات کشاورزی آلوده، غلظت عناصر سمی بالایی دارند و در درازمدت می‌توانند موجب بیماری مصرف‌کننده شوند. با وجود این، جهادکشاورزی گیلان پاسخگویی در این‌باره را به نهادهای دیگر واگذار می‌کند. رئیس جهادکشاورزی گیلان در این‌باره به همشهری می‌گوید: متولی تامین آب زمین‌های کشاورزی وزارت نیرو و آب منطقه‌ای هستند و جهادکشاورزی فقط مصرف‌کننده است. صالح محمدی تأکید می‌کند محیط‌زیست و آب‌منطقه‌ای باید در این‌باره پاسخگو باشند، اما اگر گزارشی به جهادکشاورزی داده شود، به آن ورود خواهد کرد. پیگیری برای پاسخگویی آب‌منطقه‌ای گیلان اما بی‌نتیجه می‌ماند و مسئولان این اداره به سؤال روزنامه همشهری پاسخی ندادند.
سفیدرود بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه شمال کشور است که از منابع استراتژیک تامین‌کننده آب آشامیدنی و کشاورزی گیلان به شمار می‌رود و ازهمین رو نیز حفظ سلامت آن بسیار حائز اهمیت است. با وجود این طبق اعلام مسئولان استانی، ۸۲درصد فاضلاب‌های خانگی گیلان وارد رودخانه‌ها و طبیعت ازجمله سفیدرود می‌شود که این آلودگی از هر نقطه‌ای می‌تواند به مزارع کشاورزی برسد.
