خیز ترکیه برای عملیات در شمال سوریه

حملات پراکنده اما مکرر خمپاره‌ای در شمال سوریه طی روزهای اخیر، خبر از آغاز دور تازه درگیری‌ها در این منطقه می‌دهد؛ درگیری‌هایی که در یک سوی آن نظامیان ترکیه و گروه‌های معاند سوری تحت حمایت این کشور قرار دارند و در سوی دیگر آن، کردها.
در شرایطی که توجه جهان به جنگ اوکراین معطوف شده، رجب طیب اردوغان بی‌پرده از برنامه‌‌اش برای آغاز یک عملیات بزرگ نظامی پشت مرزهایش در خاک سوریه خبر داده که هدف آن پس زدن نیروهای کرد سوریه از مناطق شمالی این کشور و ایجاد یک منطقه حائل است. اردوغان از 3سال قبل طرح ایجاد منطقه حائل را در دستور کار داشت، اما شرایط میدانی جنگ سوریه، امکان عملیاتی کردن آن را به رئیس‌جمهور ترکیه نداد. شرایط آشفته جهانی پس از جنگ اوکراین اما فرصتی ایجاد کرده تا او هم برنامه‌های خود را در خاک همسایه پیش ببرد. رجب طیب اردوغان ماه قبل پس از یک وقفه طولانی، بار دیگر موضوع اجرای طرح منطقه حائل را پیش کشید؛ منطقه‌ای که به عمق 30کیلومتر و طول480کیلومتر به موازات مرز ترکیه و سوریه، در خاک سوریه به اشغال نظامیان ترکیه یا نیروهای مورد حمایت این کشور درخواهد آمد. ترکیه در جریان عملیات نظامی در سال2019 موفق نشد کل این منطقه را در کنترل خود درآورد. این کشور از سال 2016به بعد، 3عملیات بزرگ نظامی در خاک سوریه انجام داده و در هر مورد، بخش‌هایی از شمال این کشور را اشغال کرده است. شهرهای مهمی همچون عفرین، تل‌ابیض و جرابلس اکنون تحت کنترل ترکیه هستند. بهانه ترکیه برای انجام این عملیات‌ها، استقرار نیروهای «یگان‌های مدافع خلق» موسوم به «ی‌پ‌گ» پشت مرزهایش در خاک سوریه بوده است. ترکیه نیروهای «ی‌پ‌گ» را متحد گروه تروریستی «حزب کارگران کردستان» موسوم به «پ‌ک‌ک» می‌داند و عزم خود را برای ضربه زدن به آنها جزم کرده است. ترکیه در عراق هم طی سال‌های اخیر بارها در حملات هوایی مواضع نیروهای «پ‌ک‌ک» را هدف حمله خود قرار داده است.
اردوغان در چارچوب طرح خود اعلام کرده که قصد دارد با ساخت شهرک‌هایی در منطقه حائل ایجاد شده، آوارگان سوری را به کشور خودشان بازگرداند. طبق اعلام دولت ترکیه، 3.6میلیون آواره سوری در‌ این کشور زندگی می‌‌کنند و این شهرک‌ها در فاز نخست دست‌کم می‌توانند یک میلیون نفر را جا دهند. اردوغان می‌گوید که در فازهای بعدی تا 3میلیون نفر را می‌تواند در شهرک‌هایی که در منطقه حائل ساخته می‌شوند، اسکان داد.

بلندپروازی دوباره اردوغان در سوریه
اردوغان طی روزهای اخیر اعلام کرده که ارتش ترکیه در عملیات جدیدی که در روزهای پیش رو آغاز خواهد شد، قرار است کنترل شهرهای تل رفعت و منبج را به‌دست بگیرند. این دو شهر در ادامه اتوبان «ام-4» قرار گرفته‌‌اند که در شمال غرب، سوریه را به شمال شرق این کشور متصل می‌کند.
شرایط برای اردوغان به‌منظور آغاز عملیات نظامی در شمال سوریه، هم از منظر بین‌المللی و هم از منظر داخلی مهیاست. روسیه که با حمایت از دولت بشار اسد طی یک دهه گذشته یک پای معادلات جنگ سوریه بوده، اکنون مشغول جنگ اوکراین است و تمرکز خود را از سوریه برداشته است. آمریکا هم که با حمایت از کردهای سوریه برای خود جایگاهی در معادلات این کشور دست و پا کرده، به‌خاطر تلاش برای عبور از سد مخالفت‌های ترکیه در زمینه عضویت فنلاند و سوئد در ناتو، در برابر آنکارا در موقعیت ضعف قرار دارد. از منظر داخلی، حمله تازه به خاک سوریه در شرایطی که دولت اردوغان به‌خاطر تورم 73درصدی به‌شدت از سوی افکار عمومی تحت فشار است، می‌تواند پایگاه رأی او را تقویت کند. ترکیه طی سال آینده شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری خواهد بود و اردوغان برای پیروزی در انتخابات، به رأی ناسیونالیست‌ها نیاز دارد. ناسیونالیست‌های ترکیه هم به حضور آوارگان سوریه در این کشور و هم به بی‌توجهی دولت به فعالیت‌های کردها پشت مرزهای خود معترض اند و عملیات یاد شده می‌تواند آنها را به سمت اردوغان متمایل کند.

واکنش بازیگران خارجی در سوریه
آغاز عملیات گسترده نظامی ترکیه در شمال سوریه بدون شک با واکنش تند آمریکا و روسیه مواجه خواهد شد. هر دو کشور در مناطق شمالی نیرو دارند و حملات ترکیه می‌تواند به این نیروها تلفات وارد کند. در روزهای گذشته مقامات سیاسی در مسکو و واشنگتن مخالفت خود را با طرح منطقه حائل ترکیه اعلام کرده‌اند. با این حال، تحرکاتی از نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه دیده نشده اما خبرگزاری فرانسه گزارش داده که روسیه جت‌های جنگنده و هلی‌کوپترهای رزمی خود را به پایگاهی در نزدیکی نوار شمالی منتقل کرده است. وب سایت المانیتور نیز گزارش داده که روسیه سیستم دفاع موشکی پنتسیر-اس1خود را به شمال سوریه فرستاده است. این وب سایت نوشته که شمار نیروهای روسیه در شهرهای عین عیسی، کوبانی، قامیشلی، رقه و حلب نیز طی روزهای اخیر افزایش پیدا کرده است.
خبرگزاری رویترز نیز گزارش داده که نیروهای سوریه و مستشاران نظامی ایرانی که به دعوت دولت سوریه در این کشور حضور دارند، مواضع خود را در شهرهای تل رفعت و منبج تقویت کرده‌اند. این خبرگزاری همچنین به نقل از منابع کُرد نوشته که دولت بشار اسد با هدف مقابله با حمله ترکیه، در حال ارسال سلاح و تجهیزات برای نیروهای کرد است. تسلط بر تل رفعت برای تامین امنیت 2منطقه شیعه‌نشین «نبل» و «الزهرا» اهمیت حیاتی دارد. این دو منطقه بین تل رفعت و حلب قرار گرفته‌اند. روسیه نگران عملیات نظامی ترکیه در سوریه و اهداف این کشور، امروز وزیر خارجه خود را برای مذاکره با مقامات ترکیه به آنکارا می‌فرستد. مذاکره در مورد وضعیت جنگ اوکراین نیز در دستور کار مذاکرات سرگئی لاوروف در آنکارا قرار دارد.‌