از نظر شیوع ویروس‌ها، به دوران قبل کرونا برگشته‌ایم

علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

 پیش از شیوع کرونا، انواع بیماری‌ها وجود داشت و افراد به آن مبتلا می‌شدند. در دورانی که کرونا شایع شد، تمام توجه مردم به سمت همین ویروس بود؛ به همین دلیل با توجه به پروتکل‌های بهداشتی به‌ویژه‌ در ابتدای شیوع ویروس، مردم تجمع نمی‌کردند و ارتباطات کم شد. حالا که شیوع کرونا روند نزولی پیدا کرده است، جامعه دوباره به دوران قبل از کرونا برگشته و باید هم انتظار بروز انواع بیماری‌ها را داشت. برخی از بیماری‌ها به‌صورت طبیعی وجود دارند و قابل کنترل هستند، دستورالعمل‌های لازم در این زمینه وجود دارد و تغییری هم نکرده است؛ بنابراین نباید تصور کرد که حالا با هجوم انواع بیماری‌ها و ویروس‌ها مواجه شده‌ایم. نکته اینجاست که در دوران کرونا، احتیاطات بیشتری وجود داشت و مردم بیشتر مراقب سلامتی‌شان بودند و بهداشت را رعایت می‌کردند. هم‌اکنون اما چنین فضایی از بین رفته است و به‌دلیل از سر گرفته شدن ارتباطات مردم، چندان عجیب نیست که با انواع بیماری‌ها مواجه شویم. هم‌اکنون تمرکز از روی کووید-19 کنار رفته است. در 2سال گذشته هم به هر حال مردم با انواع ویروس‌ها مواجه بوده‌اند و حالا هم میزان ابتلا به آن بیشتر شده است؛ بنابراین نمی‌توان گفت که انسان در برابر ویروس‌ها ضعیف‌تر شده، بلکه انسان در این مدت به‌دلیل اینکه برخوردی با ویروس‌های مختلف و میکروب‌ها نداشته، دچار افت ایمنی شده است. همانطور که عفونت و ویروس‌های تنفسی دیگر هم در این مدت بیشتر از قبل دیده می‌شود. دلیل آن هم این است که در دوران شیوع کرونا، ویروس‌های دیگر فرصتی برای چرخش نداشتند و بدن انسان هم مواجهه‌ای با آنها نداشت؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که با شیوع بیشتر این ویروس‌ها، با اختلالات گوارشی و تنفسی بیشتری مواجه شویم. برخی شاید تصور کنند واکسیناسیون، می‌تواند عاملی برای ایجاد تغییرات در بدن و ابتلا به انواع بیماری‌ها باشد، اما چنین چیزی مطرح نیست. واکسیناسیون تنها علیه کووید-19 انجام شده است و ما فقط در برابر کرونا ایمن شده‌ایم، اما مراقبت، دوری از تجمع‌ها، استفاده از ماسک و شست‌و‌شوی مداوم دست‌ها، رعایت فاصله فیزیکی و... منجر به این شد تا ویروس‌هایی مثل ویروس‌های گوارشی و تنفسی، کمتر مردم را گرفتار کند. حالا که این پروتکل‌ها کمتر رعایت می‌شود، این ویروس‌ها هم فرصت بیشتری پیدا کرده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان گفت که حالا ما با موج افزایشی از بیماری‌ها مواجه می‌شویم، بلکه ما به دوران قبل از کرونا برگشته‌ایم، یعنی درست مانند آن زمان، انواع ویروس‌ها در گردش است و در هر دوره، عده‌ای مبتلا می‌شوند. البته نیاز به اقدامات ویژه‌ای نیست، برخی از ویروس‌ها واکسن دارند که قابل پیشگیری‌اند و از برخی از ویروس‌ها هم می‌توان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی جلوگیری کرد. فعلا نیاز به اقدام خاصی نیست و نگرانی چندانی درباره این بیمار‌ی‌ها وجود ندارد. 
هم‌اکنون وضعیت قابل‌قبولی از شیوع کرونا بر کشور حاکم است؛ هر چند که هنوز مواردی از فوت کرونا، به‌صورت روزانه ثبت می‌شود که احتمالا اینها افرادی هستند که بیماری خاصی داشته‌اند، یا زمان زیادی از تزریق واکسن‌شان گذشته و ایمنی پایین بود یا واکسن نزده بودند. البته موارد ابتلای روزانه مانند شرایطی که از ابتدا وجود داشته، همیشه چندین برابر آمارهای رسمی است چرا که خیلی‌ها با وجود ابتلا به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند و ابتلایشان هم ثبت نمی‌شود. هم‌اکنون هم وضعیت همین است؛ یعنی مبتلایان خفیف خیلی زیاد هستند؛ بنابراین آمارشان در جایی ثبت نمی‌شود. در شرایط فعلی بهترین اتفاق، پایش ژنتیک این بیماری است. در کشور انگلستان این اتفاق افتاده و در شرایطی که دیگر از همه تست کرونا گرفته نمی‌شود، به‌صورت رندم، از مردم تست گرفته می‌شود و میزان شیوع بیماری در مناطق مختلف سنجیده می‌شود. با این روش، تصویر واقعی‌تری از شیوع ویروس به‌دست می‌آید و برای برنامه‌ریزی‌های بعدی مهم است. مهم‌ترین نکته در شرایط فعلی این است که افراد بدون علامت ابتلا، 5 تا 7روز و افراد با علامت، 7 تا 10روز باید در قرنطینه بمانند. البته هم‌اکنون شواهدی مبنی بر شیوع زیرسویه BA4 و BA5 در ایران یعنی زیرسویه‌هایی که در آمریکا و اروپا شایع شده، وجود ندارد، اما اگر اینها شایع شوند، تزریق دوز بوستر و سوم، می‌تواند پیشگیری‌کننده باشد. با این حال هم‌اکنون بهترین اقدام این است که همچنان پروتکل‌های بهداشتی در فضاهای بسته رعایت شود، تا سرنوشتی که اکنون برای کشورهای اروپایی و آمریکا، رخ داده برای کشور ما اتفاق نیفتد. در این کشورها هم واکسن تزریق شده، اما به‌دلیل اینکه پروتکل‌ها به سرعت حذف شده، آنها گرفتار سویه‌های جدیدی از کرونا شده‌اند. به هر حال ما هم خیلی جلوی گردش ویروس را نگرفته‌ایم و پس از تزریق واکسن، نسبت به آن اطمینان خاطر پیدا کردیم. این در حالی است که ایمنی بدن به تدریح کم می‌شود و باید سالانه واکسیناسیون انجام شود. افرادی که تاکنون واکسن نزده‌اند باید به سرعت برای این کار اقدام کنند. نباید فراموش کرد که تنها جایی که می‌تواند پایان کرونا را اعلام کند سازمان بهداشت جهانی است؛ در غیراین صورت، ویروس همچنان در گردش است، با اینکه ممکن است در برخی کشورها کنترل شده باشد.