چرا شهرداری؟

حامد فوقانی-دبیر گروه شهری

اینکه چرا سامانه‌های شهرداری تهران مورد حمله سایبری قرار گرفته‌اند، مسئله‌ای بسیار مهم است که پاسخش در وهله نخست به مسئولان و مدیران گوشزد می‌کند تا بیش از پیش، چه در بخش پیشگیری و چه تهدید و شناسایی خرابکاران، به تقویت دانش، تجهیزات و نرم‌افزارهای لازم بپردازند. البته که بحث حمله‌های سایبری و نفوذ، نه برای بار اول است که رخ می‌دهد و نه فقط شامل ایران می‌شود، بلکه در عصر حاضر، بارها این نوع اقدامات از سوی دولت‌ها و گروه‌های مختلف، علیه دیگری انجام شده و جنگ سایبری، پدیده‌ای پذیرفته به‌حساب می‌آید؛ اگر‌چه  تمرکز روی ایران به لحاظ سیاسی و استراتژیک بیشتر است. صدالبته که با این پیش‌فرض، نباید دست روی دست گذاشت تا پس از رخداد حمله سایبری، تنها شناسایی و رفع اختلال انجام شود. بر این اساس است که آمادگی در برابر حملات اهمیت فراوانی پیدا می‌کند. زیرساخت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که تا حد ممکن چنین حملاتی پیش‌بینی شده و جلوی خرابکاری‌شان گرفته شود، اما جدا از همه اینها، سکه هدف قرار گرفتن سامانه‌های شهرداری تهران، روی دیگری هم دارد؛ از این باب که شهرداری به‌عنوان نخستین دستگاه خدمات‌رسان مستقیم به شهروندان به شمار می‌آید و ایجاد اختلال در سامانه‌های آن، یعنی نزدیک شدن به هدف اصلی که همانا نارضایتی مردم است. شهرداری تهران طی ماه‌های گذشته همواره تلاش کرده تا با اقداماتی فوری، از یک‌طرف در محدوده‌های کم‌برخوردار و دارای مشکلات اجتماعی، به تعدادی از نیازهای ضروری ساکنان محله‌ها پاسخ دهد و از طرف دیگر، با فراهم آوردن امکاناتی، دسترسی شهروندان به الزامات روزمره زندگی را تسهیل کند. تنها یک‌نمونه آن، افزایش تعداد روزبازارها و ایجاد غرفه‌های میادین میوه و تره‌بار در 29ایستگاه مترو است؛ بنابراین، اگر طرف مقابل برای حمله سایبری، شهرداری را هدف قرار دهد، می‌تواند حجم بالایی از ده‌ها درگاهی که لحظه‌ای به شهروندان خدمات ارائه می‌دهند را مختل کند. با این اوصاف، موضوعاتی مانند شارژ کارت بلیت، گیت‌های خوانش بلیت در شبکه‌های مترو و اتوبوسرانی، رزرو طرح ترافیک و معاینه فنی، بررسی‌ پرونده‌های شهرسازی، گرفتن استعلام‌های لازم در حوزه ساخت‌وساز و... دچار مشکل می‌شود و تأثیرش حتی می‌تواند از حمله‌های سایبری پیشین مثل اختلال در سامانه سوخت، در بین مردم ملموس‌تر باشد. در نهایت نیز با وجود تلاش‌های صورت گرفته، مردم از نهادی که نه فقط در دوره مدیریت شهری فعلی، بلکه در همه دوره‌ها خدمات گوناگونی از آن  دریافت کرده‌اند، ناراضی می‌شوند. درصورتی که اصل ماجرا چیز دیگری است و بخش‌های خدماتی همچنان بی‌وقفه در حال ارائه خدمات هستند. نمونه این تلاش‌ها هم باعث شده تا طی 5،4 روز گذشته با وجود حمله سایبری، مشکلی جدی در مهم‌ترین خدمات روزانه به‌ویژه برای تردد شهروندان، پیش نیاید. از سوی دیگر، تیم‌های کارشناسی با فعالیت بی‌وقفه و 24ساعته تا صبح دیروز توانستند بخشی از سامانه‌ها را برای بهره‌برداری مجدد، آماده کنند که البته نیاز به تست‌های فنی مجدد و گرفتن تأییدیه نهایی دارند. با همه اینها 3نکته برای بی‌ثمر ماندن اقدامات حمله‌کننده‌ها ضروری است:
  اول آنکه شهروندان تا رسیدن به نتیجه مطلوب و برقراری وضعیت عادی چنانچه با مشکلی روبه‌رو شدند، دست‌کم به پاس تلاش‌های همشهری‌ها و پرسنلی که برای مردم زحمت می‌کشند، صبوری به خرج دهند.
  دوم به همان تأکید شهردار تهران در سال گذشته مبنی بر اینکه زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای برقراری امنیت شبکه‌ها و سامانه‌ها باید تقویت و فراهم شود، برمی‌گردد؛ چنان‌که اعلام شده بود تا شهریورماه امسال، اقدامات موردنیاز صورت گیرد و حالا با توجه به حمله سایبری رخ داده، این فرصت زمانی قطعا کاهش می‌یابد.
  بخشی از اهداف حمله، مانورهای رسانه‌ای است. از نظر نگارنده رسانه‌های داخلی می‌توانند بدون آنکه بخواهند اکنون به کم‌کاری‌های احتمالی دوره‌های گذشته بپردازند (شاید در گذشته مدیران ضرورتی به قرار دادن قفل‌های بیشتر و کاراتر امنیتی روی سامانه‌ها نمی‌دیدند یا مشکلاتی بر سر راه‌شان وجود داشته است)، آگاه‌سازی جامعه و اطلاع‌رسانی درباره راهکارهای آمادگی در برابر حملات بعدی را در دستور کار قرار دهند.