هوادهی برای کاهش بوی آرادکوه

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

در سال‌های گذشته انتشار بوی نامطبوع در شهر تهران بحث‌های زیادی را به‌وجود آورد. از پاییز سال‌97 که برای نخستین‌بار بوی نامطبوع، شهروندان تهرانی را آزرده‌خاطر کرد تا پاییز سال99 که همچنان منشأ بو مشخص نشده بود، گمانه‌‌ها در مورد این بو افزایش یافت. در نهایت 35کانون به‌عنوان عوامل انتشار بوی نامطبوع اعلام شد که نام مرکز دفع و پردازش آرادکوه در فهرست کانون‌ها قرار داشت. به واسطه نوع فعالیت مرکز آرادکوه که محل جمع‌آوری پسماند از شهر تهران محسوب می‌شود، بوی نامطبوع در اطراف این مرکز طبیعی به‌نظر می‌رسد. با وجود این، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران معتقد است که تأثیر بوی نامطبوع به‌قدری نیست که کیلومترها دور از محل این مرکز را تحت‌الشعاع قرار دهد:‌ «باید ببینیم بوی نامطبوع مرکز آرادکوه تا چه محدوده‌ای تاثیرگذار است؛ یعنی بویی که از مرکز جمع‌آوری و دفن زباله آرادکوه خارج می‌شود، تا چند کیلومتر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.» محمدمهدی عزیزی به همشهری می‌گوید: «در سال‌های اخیر برای بویی که در محور بزرگراه قدیم تهران-قم و در محدوده فرودگاه امام‌خمینی(ره) استشمام می‌شود، اداره کل محیط‌زیست استان تهران مطالعات جامعی را انجام داد تا در نهایت 35کانون عمده تولید بوی نامطبوع در این محدوده شناسایی شود.» او ادامه می‌دهد: «مرکز آرادکوه یکی از 35کانون بوی نامطبوع شناخته شد، ولی فاصله‌ای که این مرکز تا اتوبان قدیم تهران-قم و فرودگاه امام دارد، بیشتر از 10کیلومتر است.»

2.8کیلومتر
مرکز دفع و پردازش آرادکوه در 40کیلومتری جنوب شهر تهران و در کهریزک قرار دارد. یکی از این مشکلات، انتشار بوی نامطبوع است که در سال‌های اخیر تلاش شده میزان انتشار بو را کاهش دهند. به‌گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران، یکسری کارهای دانشگاهی در قالب پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و دکتری در کشور صورت گرفته و با مراجعه به مرکز آرادکوه نیز نمونه‌برداری‌هایی انجام شده و شعاع تأثیر بوی نامطبوع مرکز آرادکوه بر اطرافش را ارزیابی کردند. عزیزی عنوان می‌کند: «در نهایت تشخیص دادند مهم‌ترین بویی که از مرکز آرادکوه تولید می‌شود، بوی حاصل از فرایند تولید کمپوست از پسماند‌ تر است؛ طوری که بوی نامطبوع در کمترین غلظت که می‌تواند منتشر شود، چیزی حدود 2.8کیلومتر را تحت شعاع قرار می‌دهد؛ یعنی در 3کیلومتری اطراف مرکز آرادکوه، بوی نامطبوعی احساس نمی‌شود.» او تأکید می‌کند: «انبارها، کارگاه‌های تجاری و صنعتی اطراف آرادکوه وجود دارند و به خاطر اهالی شورآباد و کهریزک که در فصول گرم سال به‌دلیل دمای هوا تحت‌تأثیر بوی نامطبوع قرار می‌گیرند، سازمان مدیریت پسماند خودش را ملزم می‌دانست که یکسری اقدامات را انجام دهد.»

اقدامات سازمان مدیریت پسماند
سازمان مدیریت پسماند شهر تهران چه اقداماتی در مورد کاهش بوی نامطبوع در مرکز دفع و پردازش آرادکوه انجام داده است؟ این پرسشی است که عزیزی در پاسخ به آن می‌گوید: «البته بوی منتشر شده در مراکز دفن زباله طبیعی است و هر جای دنیا که وارد این مراکز شوید، بوی نامطبوع وجود دارد. البته براساس فرایندهایی که در یک مرکز دفن زباله اتفاق می‌افتد، ممکن است مقدار آن کم یا زیاد باشد.» با این حال، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند از نخستین و مهم‌ترین اقدام این سازمان در مورد کاهش بوی نامطبوع در این مرکز صحبت می‌کند: «یک دریاچه شیرابه به وسعت 18کیلومتر و با عمق متوسط 2متر در مرکز آرادکوه وجود داشت. این دریاچه شیرابه یکی از منابع عمده تولید بوی نامطبوع بود که ما تا سال96 با استفاده از چند روش مختلف این دریاچه را امحا کردیم. درواقع بوی دریاچه شیرابه مانند یک عفونت قدیمی در پیکر جنوب تهران بود که حاصل سال‌ها دفن مستقیم پسماند به شمار می‌رفت.» او عنوان می‌کند: «روش‌های مختلفی مانند تصفیه شیرابه، بازچرخانی شیرابه و لاگون‌های تبخیری که طی 2سال فعالیت شبانه‌روزی دریاچه شیرابه بود، امحا و به‌ این ترتیب، یکی از منابع بوی نامطبوع حذف شد.»  به‌گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند، دومین منبع تولید بو، سایت تولید کمپوست بود: «البته این معضل را هم با چند روش مختلف برطرف کردیم. روش‌هایی مانند افزایش فرکانس هوادهی با خرید 7دستگاه همزن انجام شد که فرایند را از اینکه به حالت بی‌هوازی وارد شود، خارج کردیم تا بو کاهش پیدا کند.» عزیزی اضافه می‌کند: «کار بعدی این بود که تراکم پسماندهای سایت کمپوست و ماندگاری آن را کاهش دادیم تا این فرایند هم روی کم شدن بوی نامطبوع تأثیر خود را بگذارد.»
یک همکاری هم با پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران انجام دادیم. بدین‌ترتیب، یک کنسرسیوم میکروبی (جزو اختراعات این پژوهشکده) تهیه شد که سازمان مدیریت پسماند آن را تکثیر کرد و هر روز داریم روی توده‌های کمپوست‌ می‌ریزیم. این میکرو ارگانیسم گروه‌هایی از باکتری‌ها و قارچ‌ها هستند که ترکیبات آلی فرار را حذف می‌کنند. خوشبختانه این روش هم تأثیرات خوبی بر کاهش بوی نامطبوع در مرکز آرادکوه داشته است.»

مکث
افزایش بو با گرم‌شدن هوا

انتشار بوی نامطبوع در فصل گرما بیشتر است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند می‌گوید: «دمای 35تا 40درجه بالای صفر سبب افزایش بوی نامطبوع در مرکز آرادکوه می‌شود. در این حالت بیشترین تولید بو با پوسیدگی مواد آلی اتفاق می‌افتد.» او اضافه می‌کند: «ماندگاری مواد آلی را در فصل گرما کمتر می‌کنیم و به موازات آن، فرکانس هوادهی را بیشتر کرده و از کنسرسیوم میکروبی هم با غلظت بیشتری استفاده می‌کنیم تا انتشار بوی نامطبوع را کاهش دهیم.»