قله 25میلیارد دلاری

بهنام سلطانی

برخی کشورهای دنیا را با بناهای تاریخی، میراث‌های فرهنگی یا ویژگی‌های جغرافیایی‌شان می‌شناسند؛ مثل «تاج‌محل» در هندوستان یا «تخت جمشید» که به‌عنوان یادگار ایران باستان شهرت جهانی دارد و یکی از باشکوه‌ترین بناهای تاریخی دنیا به شمار می‌رود. کشور نپال هم چنین مختصاتی دارد و نام آن با منطقه پرماجرای هیمالیا و قله اورست عجین است. نپال کشوری در همسایگی چین و هندوستان است و با این کشورها وجوه فرهنگی بسیاری دارد اما آنچه نام نپال را به‌خصوص بین کوهنوردان حرفه‌ای سر زبان‌ها انداخته، وجود بلندترین قله‌های جهان در این کشور است. بخش قابل‌اعتنایی از محدوده جغرافیایی نپال روی رشته‌کوه‌های هیمالیا واقع شده و شمال این کشور 8قله از 10قله بلند جهان را در دل خود جا داده که یکی از آنها بلندترین کوه جهان یعنی قله اورست است.

مشکلی به نام پادشاه
استقرار حکومت‌های خودکامه و ظلمی که پادشاه در حق مردم روا‌داشته بخشی از تاریخ کشور نپال است. پایه حکومت پادشاهی از سال1768میلادی که حاکم منطقه شاهزاده‌نشین «گورخا» دره کاتماندو را فتح کرد گذاشته شد. حاکم گورخا بلافاصله بعد از تسخیر منطقه کلیدی کاتماندو می‌خواست قلمرو خود را گسترش بدهد و به همین دلیل در سال1792در تبت وارد جنگ با چینی‌ها شد. او در این جنگ مغلوب شد و در جنگ با بریتانیا که در سال1816و در هند به وقوع پیوست شکست خورد و اینگونه بود که نخستین حکومت پادشاهی در نپال به تاریخ پیوست. بعد از حاکم گورخا نوبت به خاندان رانا رسید تا از سال 1846تا 1950در این کشور حکومت کنند و زمام امور را در دست بگیرند. سیاست آنها فاصله گرفتن از کشورهای همسایه به‌خصوص رعایت فاصله با چینی‌ها بود و نپال در این دوره تاریخی در انزوای مطلق به سر برد. با سرنگونی رژیم رانا که در سال1950رقم خورد، دروازه‌های تجارت با نپال به روی دنیای خارج باز شد و خیلی‌ها تصور می‌کردند این کشور بعد از حدود یک‌قرن به آغوش جامعه جهانی بازگشت اما حکومتی که در سال1962روی کار آمد فضای بسته سیاسی را ایجاد کرد. فضای بسته سیاسی و میدان ندادن به گروه‌های مخالف حکومت پادشاهی در نهایت به وقوع جنگ داخلی در نپال منجر شد و مائوئیست‌ها از سال1996علیه پادشاه قیام کردند که تا سال2006 ادامه یافت و 16هزار نفر کشته به جا گذاشت.

غنیمت بزرگ
با فروپاشی نظام پادشاهی، فصل جدیدی در تاریخ نپال باز شد و مردم این کشور 29میلیون نفری هم‌اکنون زندگی نسبتاً آرامی را سپری می‌کنند. موقعیت جغرافیایی نپال به‌گونه‌ای است که این کشور از هند و تبت نفوذپذیر شده و به همین دلیل همواره محل مناقشه 2کشور چین و هندوستان بوده است. جنوب این کشور را زمین‌های پست نیمه‌گرمسیری پوشانده و کوه‌های هیمالیا هم در شمال این کشور واقع شده. بلندترین قله جهان یعنی قله اورست در بخش شمالی قرار دارد و بیشتر مردم دنیا برای یک‌بار هم که شده نام اورست را شنیده‌اند. نپال سرزمینی کوهستانی است و به همین دلیل مردم این کشور نمی‌توانند از راه کشاورزی درآمد داشته باشند. برای همین خیلی‌ها نپال را کشوری فقیر در حاشیه رشته کوه هیمالیا می‌دانند. کشورهایی مثل نپال که ویژگی‌های مهم طبیعی و جغرافیایی دارند و با بحران‌های اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند با جذب گردشگران خارجی اقتصادشان را سر‌و‌سامان می‌دهند. طبیعی است که اورست به‌عنوان مرتفع‌ترین قله دنیا برای چنین کشوری یک غنیمت بزرگ به شمار برود. کشور نپال با رونق دادن به صنعت گردشگری در این کشور به درآمد هنگفتی دست پیدا کرده و می‌توان گفت اورست با آن شکوه بی‌مانندش به کمک مردم فقیر این کشور آمده است. در این کشور برای صدور مجوز صعود کوهنوردان به اورست مبلغ ۲۵ هزار دلار دریافت می‌شود و با احتساب حدود یک‌میلیون نفر کوهنوردی که هر سال برای فتح این قله به نپال می‌روند، چیزی بالغ بر 25میلیارد دلار درآمد نصیب این کشور می‌شود.

جاذبه‌های گردشگری
درست است که نپال عمده شهرتش را مدیون هیمالیا و قله اورست است اما تعداد قابل‌توجهی از گردشگران خارجی برای تماشای مکان‌ها و بناهای تاریخی که نمونه آنها در هیچ کشور دیگری یافت نمی‌شود راهی این کشور می‌شوند. موزه پاتان در قصر سلطنتی و تاریخی شهر کاتماندو، پایتخت نپال یکی از همین مکان‌های دیدنی است که با مشارکت اتریشی‌ها بازسازی شده و آثار باستانی کشف شده در کاتماندو در آن نگهداری می‌شود. «گنبد بودهاناث» که مقدس‌ترین مکان برای بودایی‌های تبت به شمار می‌آید هم یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری نپال است. این گنبد در قرن 14میلادی ساخته شده و یکی از بزرگ‌ترین گنبدهای جهان به‌حساب می‌آید. از «جاناکی ماندیر» می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از بناهای تاریخی و منحصر‌به‌فرد نپال نام برد که در واقع یک نیایشگاه تاریخی برای هندوها محسوب می‌شود. سبک معماری این نیایشگاه، ترکیبی از معماری مغول‌ها و هندوهاست.

یادگار قوم نوار
رونق گردشگری نپال صرفاً به‌خاطر وجود منطقه هیمالیا و قله اورست نیست. صنعتگران بودایی که در ابتدای قرن هفدهم میلادی در دره کاتماندو می‌زیستند یادگاری مثل ساخت صنایع‌دستی را از خود به جا گذاشتند که با گذشت سال‌های طولانی هنوز هم منبع درآمدی برای مردم این کشور است. صنایع‌دستی یکی از صادرات اصلی نپال است که شامل محصولات فلزی و کنده‌کاری روی چوب می‌شود و از قوم «نِوار» که در دره کاتماندو زندگی می‌کردند به یادگار مانده است. به همین دلیل مردم نپال ساخت صنایع‌دستی مثل حکاکی روی چوب، مجسمه‌های فلزی، جواهر، چاقوی معروف گورخا، سفالینه، کاغذهای برنجی دست‌ساز و بافت فرش‌های پشمی را امری مقدس می‌دانند و با آن امرار معاش هم می‌کنند. هنر صنعتگران نپالی در بسیاری از معابد معروف این کشور تجلی پیدا کرده است. در 3شهر کاتماندو، پاتان و بختاپور که اهمیت تاریخی دارند معابدی به چشم می‌خورند که به ساحت ایزد یا ایزدبانوان تقدیم شده‌اند. در کشور نپال به معابد بودایی «پاگودا» و به مقبره‌های بودایی «استوپا» می‌گویند و بسیاری از این معابد و مقبره‌های تاریخی از عصر طلایی معماری نپال در قرن هفدهم به جا مانده است. زلزله مهیبی که در سال 2015در نپال به وقوع پیوست بسیاری از بناهای تاریخی را نابود کرد بر اثر این زمین‌لرزه، شهر کاتماندو 3متر به سمت جنوب جابه‌جا شده است. به همین دلیل نپالی‌ها اعلام کردند که کوه اورست را دوباره اندازه‌گیری خواهند کرد؛ چرا که ممکن است بعد از وقوع زلزله ارتفاع و موقعیت جغرافیایی آن تغییر کرده باشد.

تنوع قومی
کمتر کشوری را می‌توان سراغ داشت که مثل نپال با تنوع عجیب قومیتی مواجه باشد. نپال یک کشور 147هزار کیلومترمربعی در منطقه هیمالیاست که بین هند و چین واقع شده و در طول تاریخ نمونه‌ای از گوناگونی فرهنگی و جامعه‌ای چند قومیتی بوده. حدود 140گروه مختلف قومی در این کشور وجود دارند که به‌مدت 2هزار سال در کنار هم زندگی کرده‌اند و سنت‌های مجزا و در عین حال نزدیک به هم را حفظ کرده‌اند که این آمیزه در مجموع «فرهنگ نپالی» را به‌وجود آورده است؛ فرهنگی که از جنوب تحت‌تأثیر تمدن هندو در کشور هند و از شمال تحت‌تأثیر تمدن بودایی‌های تبت است. بودایی‌های متعصب نپال، این کشور را زادگاه بودا می‌دانند و بسیاری از آنها معتقدند بودا در سال623قبل از میلاد در شهری به نام «لومبینی» متولد شده است. حتی گفته می‌شود دولت نپال تصمیم گرفته لومبینی را به‌عنوان قبله بودایی‌های جهان معرفی کند، هر چند درباره زادگاه بودا و وجود این شخصیت مذهبی بودائیان اختلاف‌نظر وجود دارد. نکته عجیب دیگر اینکه در نپال حدود 60زبان و گویش مختلف وجود دارد که در نوع خودش یک رکورد منحصر‌به‌فرد است.