تطابق با تغییر اقلیم برای حفظ امنیت غذایی

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

آنچه بیشتر از جنگ‌های منطقه‌ای، معادلات سیاسی را در تامین امنیت غذایی تغییر می‌دهد، روند افزایشی تأثیر تغییرات اقلیمی است. کشورها به‌منظور افزایش امنیت غذایی روش‌های مختلفی را دنبال می‌کنند. میزان تطابق کشورها با پیامد‌های تغییر اقلیم نیز متفاوت است. برخی از کشورها نرخ تعرفه‌های گمرکی را از مواد غذایی کاهش می‌دهند تا واردات با روال ساده‌ای انجام شود. برخی مانند هند به‌دلیل بروز موج شدید گرما، امسال صادرات گندم را که محصولی استراتژیک در دنیا به‌حساب می‌آید به‌طور کلی متوقف می‌کنند. بخش کشاورزی اما بیشترین تأثیر را از تغییرات اقلیمی می‌گیرد و تجربه نشان داده است که درصورت نرسیدن به شاخص‌های تولید در بخش کشاورزی این منابع طبیعی و محیط‌زیست است که فشار اصلی را متحمل می‌شود.
به‌طور مثال، در شرایطی که دریاچه ارومیه در حال تبدیل شدن به کانون گردوغبار نمکی است، سطح زیرکشت در این حوضه آبریز رو به افزایش است.
کشاورزان این مناطق برای جبران میزان محصول، علاوه بر اینکه از کود و سم بیشتری استفاده می‌کنند، سطح زیرکشت را افزایش داده، زمین‌های دیم را نیز به کشاورزی آبی تبدیل می‌کنند. به‌گفته متخصصان خاک، آبیاری بیشتر منجر به شور شدن اراضی کشاورزی شده و خاک شور شده پس از چند سال دیگر با کود و سم هم محصول مناسبی به‌دست کشاورز نمی‌دهد.
براساس بررسی‌های دفتر تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در شرایطی که تقاضای جهانی غذا روزبه‌روز در حال افزایش است، در عین حال یک سوم موادغذایی تلف می‌شود و شواهد نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی بیشترین تأثیر را بر کشاورزی می‌گذارد، تا سال2030 بهره‌وری تولید 90درصد محصولات کشاورزی کاهش خواهد یافت و مدیریت کشاورزی در شرایط اینچنینی، با هدف تطابق با تغییرات اقلیم و حفظ محیط‌زیست تنها وظیفه یک نهاد دولتی نیست، بلکه کشاورزان نیز باید خود را برای این تغییرات و تطابق با آن آماده کنند.

 پیامد‌های تغییر اقلیم
  الگوی بارش متغیر، موج‌های گرمایی و خشکسالی، افزایش دمای میانگین، سیلاب
 کاهش سطح زمین‌های قابل کشت، بروز آفات ناشناخته و مقاوم در برابر آفت‌کش‌ها، کاهش بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی، اختلال در انتقال و توزیع غذا با تخریب زیر‌ساخت‌ها
  افزایش قیمت محصولات و تورم، کاهش درآمد و بیکاری کشاورزان، مهاجرت از روستاها

برای مقابله با تغییر اقلیم چه‌کار می‌توانیم انجام دهیم
  کاهش دورریز غذا
  نصب مخازن ذخیره آب باران در باغ‌ها
  ایجاد تنوع در کشت با افزایش سهم گونه‌های مقاوم اقلیمی
  کشاورزی پایدار
  توسعه کشت گلخانه‌ای
  آبیاری قطره‌ای
  استفاده بیشینه از ابزارهای اندازه‌گیری
  استفاده از انرژی خورشیدی در زمین‌های کشاورزی

کشاورزی هوشمند
کشاورزی هوشمند نیاز به کشاورز آموزش‌دیده و هوشمند دارد. در شرایطی که کشورهای توسعه‌‎یافته در حال وقت‌کشی هستند و تعهدات خود را نیمه‌کاره رها می‌کنند، آنچه کشاورزان را نجات می‌دهد، تطابق حداکثری با پدیده تغییر اقلیم است.
  حفاظت از خدمات دارای اهمیت اکوسیستمی در راستای امنیت غذایی، توسعه کشاورزی، سازگاری با تغییر اقلیم و کاهش انتشار کربن
  مدیریت یکپارچه کشاورزی، دامداری و پرورش آبزیان با اولویت سازگاری با تغییر اقلیم
  توانمندسازی کشاورزان و صاحبان زمین‌ها جهت مقابله با پیامد‌های تغییر اقلیم
  تغییر نظام غذایی در ابعاد گسترده که شامل مداخله در سمت تقاضا نیز می‌شود