افراد کم‌‌سواد و نیمه‌عاقلی که ضررشان از هر بی‌سواد و دیوانه‌ای بیشتر است

استاد شهید مرتضی مطهری(ره): غزالی جمله‌ای دارد که می‌گوید: همه‌‌چیز وجود ناقصش از عدم‌محض بهتر است جز علم و دانش. یعنی مثلا سلامتی یا مال و ثروت اگر انسان هر مقداری داشته باشد از آنکه هیچ نداشته باشد بهتر است ولی علم و دانش اینگونه نیست. انسان کم‌سواد از بی‌‌سواد بدتر است چون خیال می‌کند خیلی باسواد است و هیچ‌گاه دنبال تکمیل آن نمی‌رود.
این بیت از سنایی است که می‌گوید: رنجش هر کسی ز یک چیز است / رنجش من ز نیم‌ دیوانه است. این شاعر می‌گوید: عقل هم نظیر علم است. یا انسان باید دیوانه کامل باشد و یا عاقل کامل. نیمه‌عاقل و نیمه‌دیوانه از دیوانه کامل ضررش بیشتر است.
افراد نیرنگ‌ باز و خدعه‌کار در جامعه، معمولا همین انسان‌های «نیمه» هستند، یعنی آنها که نیمه زرنگی دارند و تمام زرنگی ندارند؛ زیرا زرنگ‌های کامل اگر به هیچ‌چیز اعتقاد نداشته باشند این مقدار می‌فهمند که سعادت و موفقیت در صداقت و راستی است. ولی افراد نیمه زرنگ - که من در عمر خودم با بسیاری از آنان برخورد داشته‌ام - موفقیت خود را در این می‌دانند که با هیچ‌کس به صداقت رفتار نکنند. اینها در عمر خود حتی یک دوست پیدا نمی‌کنند و هیچ‌کس به حرف‌های آنان اعتماد نمی‌کند، زیرا با هر کس که حرف می‌زنند همه می‌دانند که از روی زرنگی سخن می‌گویند. قرآن این منافق‌ها را جاهل مرکب می‌داند و می‌گوید اینها نمی‌دانند و خیال می‌کنند که می‌دانند؛ شعور ندارند و می‌پندارند که باشعورند. 
منبع: کتاب آشنایی با قرآن، جلد ۲، صفحه 90