مشکلات زیربنایی اقتصاد

محمد حسنی سعدی -  کارشناس اقتصاد اجتماعی

دستان پشت پرده، مافیا، دلالان، اخلالگران بازار، افراد فرصت‌طلب، سودجویان و نظیر این اصطلاحات را هنگام بروز مشکلات اقتصادی به‌عنوان مسببان وضعیت کنونی زیاد می‌شنویم. همه مشکلات به کسانی بازمی‌گردد که نه می‌شناسیم و نه کسی دقیقا می‌داند این افراد کجا هستند و چه می‌کنند؟ کسی چه می‌داند شاید موجودات فضایی علیه اقتصاد ما توطئه می‌کنند. در این میان مشکلاتی که در نظام تولید و توزیع و تجارت ما وجود دارد نقشی در بروز ناهنجاری‌ها ندارند. نظام پولی و بانکی که باعث ناترازی اقتصاد و کسری بودجه مزمن هم شده نادیده گرفته می‌شود و تنها این عوامل ناشناخته به‌عنوان عامل بروز مشکلات معرفی می‌شوند.
برای اقناع افکار عمومی یکی از متخلفان را هم بازداشت و محاکمه می‌کنیم بدون اینکه از خود بپرسیم کدام یکی از این محاکمه‌ها توانسته مشکلات را تخفیف دهد. قصد انکار وجود برخی متخلفان و سودجویی‌های مخرب را ندارم اما اینکه با تقلیل دادن مشکلات به چند نفر متخلف، وجود مشکلات ساختاری و سیستماتیک در اقتصاد را انکار کرده و صورت مسائل را پاک می‌کنیم یا به جهل ما بر می‌گردد یا خدای ناکرده سو نیت که چون قصد نداریم مسئولیت مشکلات را بپذیریم آن را فرافکنی می‌کنیم. مردم نیز متأسفانه این طرز طرح مسئله را راحت‌تر می‌پذیرند و داستان‌های زیادی نقل می‌کنند از نانوایی که به تنور انداخته شد و پادشاهی که گرانفروشان را اعدام کرد و زیاد شنیده‌ایم که اگر متخلفان را وسط میدان شهر اعدام کنیم همه مشکلات ما حل می‌شود.
تا وقتی این نوع طرح مسئله به شیوه‌های غلط در جامعه نیز تأیید می‌شود، مسئولان نیز خود را مجاز می‌دانند تا ریشه مسائل را اینگونه تقلیل داده و راه‌حل را هم بگیر و ببند و محدودیت‌ها و مجازات متخلفان عنوان کنند. بعد از هر موج تورمی شاهد تکرار این ماجراها هستیم. در این شرایط که صورت مسئله هم به درستی مطرح نمی‌شود چگونه می‌توان انتظار داشت مشکلات اساسی و زیربنایی اقتصاد ما حل شود؟