یادداشت
آداب و ملاحظات مطالبه‌گری
مهدی سعیدی؛ کارشناس مسائل سیاسی
طراحی مکانیسم‌هایی برای ارتقای سیستم حکمرانی، یکی از مهم‌ترین مقوله‌هایی است که در الگوی پیشرفت هر کشور باید برای آن منطق و ابزارهایی را طرح‌ریزی و لحاظ کرد. در این میان نقش مردم در پیشبرد نظام سیاسی به سوی اهداف و هدف‌گذاری‌های مشخص شده، نقش راهبردی و بی‌همتایی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. نقش مردم را از زوایای مختلفی می‌توان مورد توجه قرار داد که در این میان مطالبه‌گری یکی از مهم‌ترین این کارکردهاست. مطالبه‌گری یکی از مسائل مهم در عرصه حکمرانی است که وجود آن در ساختار قدرت، می‌تواند متضمن پویایی حرکت کلی نظام باشد.
رواج فرهنگ مطالبه‌گری یکی از ویژگی‌های ممتازی است که بارها مورد تأکید رهبر فرزانه انقلاب اسلامی قرار گرفته است. حکیم فرزانه انقلاب اسلامی در جمع قشرهای مختلف دانشجویان به مبحث مطالبه‌گری در جنبش دانشجویی پرداختند و متذکر شدند: «مطالبه‌گری شما به‌گونه‌ای باشد که هم در بیان صورت مسائل و هم در مقام ارائه راه‌حل‌ها، با دشمن مغرض، مخرج مشترک پیدا نکنید.»
این تعابیر به خوبی حکایت از آن دارد که مقام‌معظم‌رهبری در عمومی‌سازی گفتمان مطالبه‌گری مصر هستند و به هیچ‌وجه از آن کوتاه نمی‌آیند و در اکثر دیدارهای دانشجویی بر این مهم تأکید ورزیده‌اند. سال1399 بود که معظم‌له در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی فرمودند: «این پرچم آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری را زمین نگذارید»، اما از آنجا که مطالبه‌گری تیغ دولبه است، دراین باره باید به چند نکته توجه کرد:
1-جامعه پویا، جامعه مطالبه‌گر است؛ جامعه‌ای که در آن ولی‌نعمتان جامعه که مردم باشند، از نمایندگان و خادمان خود که مسئولان باشند، مطالبه‌گری می‌کنند. در این نگاه آن روی سکه مطالبه‌گری، پاسخگویی است. به‌واقع این مردم هستند که با مطالبه‌گری‌شان مسئولان را به پاسخگویی سوق خواهند داد. این مطالبه‌گری و پاسخگویی در چند عرصه قابل تعریف است؛ مطالبه اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی، مطالبه تحقق قانون اساسی و اصول و بندهای بر زمین مانده، مطالبه فرامین و رهنمودهای رهبری انقلاب، مطالبه ضرورت‌های جامعه و خواسته‌های ملت و مطالبه شعارها و وعده‌های انتخاباتی داده شده، ازجمله مهم‌ترین مطالبه‌هایی هستند که در این میان می‌توانند مورد پیگیری قرار گیرند.
2-فراموش نباید کرد که وقتی یک ارزش در جامعه خریدار پیدا کرده و با اقبال عمومی مواجه می‌شود، کاسبانی نیز به میدان خواهند آمد و تلاش خواهند کرد تا خود را به‌عنوان پیشقراولان مطالبه‌گری معرفی کنند. در این میان جامعه بصیر جامعه‌ای است که بتواند جنس بدلی را از اصل تشخیص دهد و اجازه ندهد این کاسبان جایگزین صاحبان امر مطالبه‌گری شوند؛ امری دشوار که کم‌اهمیت شمردن آن، مطالبه‌گری را به امری ضد‌خود تبدیل خواهد کرد.
3-در توضیح نکته قبل باید توجه داشت که مطالبه‌گری، روح تحقق امیدواری و امیدآفرینی در جامعه است و موتور محرکی است که می‌تواند معضلات را حل کرده و کار چرخش چرخ حکمرانی را در مسیر آرمان‌ها و قله‌ها هموار کند و در خدمت مبارزه با فساد و انحرافات به‌کار آید. لذا امیدآفرین است و جامعه را به پویایی و تکاپو دعوت می‌کند. همین مسئله خود شاخص مهمی است که می‌تواند مطالبه‌گری واقعی را از مطالبه‌گری بدلی تمیز دهد. به‌واقع اگر مطالبه‌گری با القای یأس و ناامیدی به جامعه همراه باشد و با بزرگ‌نمایی ضعف‌ها و کاستی‌ها دم‌خور شود، دیگر نمی‌توان نام آن را مطالبه‌گری گذاشت.
4- بدون‌شک مطالبه‌گری بدلی، شگردی است که به‌شدت موردپسند و حمایت دشمنان ملت قرار می‌گیرد و با حمایت آنان همراه خواهد بود. افتادن آگاهانه یا ناخواسته در این مسیر موجب آن است که یکباره مطالبه‌گران، که برای اصلاح جامعه تلاش می‌کنند، خود را خواسته یا ناخواسته در صف مشترکی با بیگانگان و دشمنان ملت ببینند و حمایت آنان را بر‌انگیزانند.
اینجاست که اگر هنوز قلب سلیمی باشد، باید بموقع به این مخرج مشترک با دشمن توجه و مسیر باطل خود را از بیگانه جدا کند.
5-مطالبه‌گری باید با معیار اخلاق و انصاف سنجیده شود، وگرنه در ورطه سیاه تخریب و اتهام‌زنی و دروغ‌پراکنی خواهد افتاد که حاصلی جز واگرایی و تشتت و رواج بداخلاقی در جامعه به‌همراه نمی‌آورد. کافی است نگاهی به تجربیات گذشته در این زمینه بیندازیم تا مشخص شود چگونه چنین مدعیانی دچار انحراف و انحطاط شده‌اند.
6-سخن آخر آنکه، باید کاری کرد تا هزینه مطالبه‌گری که برآمده از اصل اساسی امر به معروف و نهی از منکر است، در جامعه اسلامی کاسته شود تا مسیر برای عمومی‌سازی این فرهنگ فراهم آید. بدون شک ممکن است در گام‌های اولیه مطالبه‌گری با خطاهای پرهزینه‌ای همراه باشد که نباید نسبت به این مسئله نگران بود و اجازه داد تا جامعه به این عمل صالح عادت کرده و مهارت بیابد. آنگاه خواهیم دید که این حسنه جاریه تا چه اندازه برکات متنوع و رنگارنگ برای ملت ایران به‌همراه خواهد آورد.
در همینه زمینه :
گفت‌و‌گو با نوجوانان
نقل‌قول‌خبر