آیین
آیین‌های سنتی وداع با رمضان
ماه رمضان در هر نقطه‌ای از ایران مراسم، آیینها و شیوه برگزاری خاص خودش را دارد. آغاز ماه رمضان، شیوههای افطاری پختن و افطاری دادن و جشن گرفتن عید فطر در هر استان، به شکل خاصی برگزار می‌شود.
با پایان یافتن این ماه زیبا اما در بعضی نقاط کشور مردم مراسمی برای بدرود گفتن با یک ماه ابراز بندگی و عبادت میگیرند تا براساس آن رمضان را تا آنجا که ممکن است قدر دانسته باشند.
«الوداع» در ندوشن
آیین سنتی وداع با ماه مبارک رمضان که اهالی ندوشن به آن «الوداع» میگویند، در این شهر استان یزد براساس سنتی دیرینه پیش از ظهر آخرین جمعه ماه پر برکت رمضان برگزار می‌شود.
با فرارسیدن آخرین جمعه ماه نزول قرآن، مومنان روزه‌دار این خطه از دیار دارالعباده، پس از حدود یک ماه
شب‌زنده‌داری با حضور در مسجد جامع، آیین ویژه وداع با ماه مهمانی خدا را برگزار می‌کنند. در مراسم الوداع، ریش سفیدان و معتمدان محل بر بالای مناره مسجد شهر می‌روند و آیاتی از سوره مائده، بقره و اسراء را تلاوت می‌کنند و اشعاری‌هم می‌خوانند که بخشی از این اشعار شامل «دیر آمد و زود می‌رود - ماه مبارک الوداع»، «در نزد سبحان می‌روی، ماه مبارک الوداع»، «در نزد یزدان می‌روی، ماه مبارک الوداع» است.
روزه‌دارانی که در پایین مناره یا پشت بام مسجد جامع حضور دارند نیز 3مرتبه این اشعار را تکرار کرده و به این ترتیب آیین وداع با نزدیک شدن اذان ظهر پایان می‌یابد. این آیین که فقط در دهستان بزرگ ندوشن از شهرستان میبد برگزار می‌شود، یک ساعت قبل از اذان ظهر آغاز‌می‌شود و تا وقت اذان ادامه دارد.
مناجات‌خوانی در خراسان جنوبی
در نوار شرقی کشور و در خراسان جنوبی، آخرین شب از ماه رمضان حال و هوای خاصی دارد. در این شب و هنگام وداع با ماه رمضان، «شب‌خوانی» همراه با مناجات انجام می‌شود تا روزه‌داران پس از یک ماه عبادت، برای اقامه نماز عیدفطر و جشن گرفتن توفیق یک ماه عبادت و بندگی خداوند آماده شوند.
وداع با «ماه روزه» به سبک مازندرانی‌ها
در مازندران هم آخرین روزهای ماه رمضان و رویت هلال عید، مراسم خاص خود را دارند. تا چند دهه پیش، محلی‌هایی که در زمینه رؤیت ماه خُبره بودند و در زبان محلی به «چشدار» شهرت داشتند، اطراف روستا می‌رفتند و سعی می‌کردند در جایی که آسمان صاف بود، هلال ماه را رویت کنند. آنان در نهایت رویت شوال را با گفتن اذان و کوبیدن بر طبل، به یکدیگر اطلاع می‌دادند.
اما تا پیش از عید هم مراسم خاصی در این استان برگزار می‌شود. مازندرانی‌ها از شب 27رمضان با حضور در مساجد و تکایا با برگزاری مراسم ختم دسته جمعی قرآن کریم خود را برای وداع با ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند. آنان از خداوند متعال طلب مغفرت و بخشایش گناهان می‌کنند. امسال هم همانند سال گذشته به جهت تداوم حضور کرونا این بیماری ناخوانده، مراسم جزء خوانی قرآن کریم و دعاخوانی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد.
وداع با ماه رمضان در جنوب
اهل سنت بندر گناوه در استان بوشهر هم در روزهای آخر ماه رمضان، برای بدرود گفتن با این ماه آیین سنتی ویژه خودشان را دارند. آنان با برگزاری آیین «الوداع رمضان» در مسجد اهل سنت این بندر برای عید فطر آماده می‌شوند و در این آیین با خواندن دعای الوداع و اشعاری از حافظ و سعدی با ماه مبارک رمضان خداحافظی می‌کنند.
این آیین که در شب‌های بیست و هفتم و بیست و هشتم ماه مبارک رمضان اجرا می‌شود، با حمد و ثنای خداوند و درود بر پیامبر گرامی اسلام(ص) آغاز می‌شود و سپس یک نفر دعا می‌خواند و شرکت‌کنندگان جواب می‌دهند «الوداع الوداع یا رمضان، و علیک السلام شهر صیام» و این گونه با حزن و اندوه با ماه خوب خدا، خداحافظی می‌کنند.
شرکت‌کنندگان در این آیین، سپس از خداوند درخواست می‌کنند که تا ماه مبارک رمضان آینده زنده باشند و بتوانند ماه ضیافت الهی را دوباره درک کنند.
ماه رمضان هرچند با حلول ماه رمضان آغاز می شود و با رویت ماه شوال و برگزاری عید فطر پایان می‌یابد، اما مردم پیش از فرارسیدن این ماه عزیز با مجموعه‌آیین‌های پیشواز (خانه‌تکانی، آشتی‌کنان، کلوخ‌اندازان و...) به استقبال آن می‌روند و چندی پس از عید فطر هم طی مراسم الوداع، با ماه مبارک خداحافظی می‌کنند.
مراسم الوداع با ماه رمضان در مناطق مختلف اسامی گوناگونی دارد. این آیین در گذشته در برخی مناطق از بیست و هفتم ماه رمضان آغاز می‌شد و در دیگر نواحی ایران تا چند شب از ماه شوال گذشته
ادامه می‌یافت. آبشخور آیین الوداع‌خوانی دعای چهل و پنجم از صحیفه سجادیه است و این آیین نه تنها در سنت‌های رفتاری مردم که در اشعار شاعران بزرگ دیروز و امروز این سرزمین نیز تجلی یافته است.
