آشنایی با ایالت کاتالونیا که مردم آن بیش از دو قرن برای کسب استقلال مبارزه کرده‌اند
همهچیز از یک قصیده شروع شد
بهنام سلطانی
قریب به اتفاق کسانی که اتفاقات فوتبال روز دنیا را رصد می‌کنند خوب می‌دانند که بارسلونا، یکی از ثروتمندترین و درعین حال پرافتخارترین تیم‌های اروپا از ایالت کاتالونیا برخاسته و حالا به‌عنوان نماد استقلال‌خواهی در این کشور شناخته می‌شود. کاتالونیا یکی از بخش‌های خودمختار کشور اسپانیاست که طی 2قرن اخیر در تب و تاب جدایی از این کشور بوده اما رؤیای کاتالان‌ها تاکنون به واقعیت بدل نشده است. اینکه چرا مردم ایالت کاتالونیا یا همان کاتالان‌ها سودای جدایی از اسپانیا را دارند و چرا دولت‌های مرکزی تلاش‌های آنها برای کسب استقلال را سرکوب می‌کنند، پرسش‌هایی است که طی چند دهه اخیر بارها تکرار شده و پاسخ‌های بسیاری می‌توان برای آنها پیدا کرد. کافی است تاریخ پرفراز و نشیب کاتالونیا را مرور کنیم تا به سرنخ‌هایی درباره ماجرای ضمیمه شدن این ایالت به خاک اسپانیا و تلاش دولت مرکزی برای عدم‌استقلال آن برسیم.
زبان مخصوص
کاتالونیا بخشی خودمختار در شمال شرقی کشور اسپانیاست و کاتالان‌ها به کسانی گفته می‌شود که اصالت‌شان به این منطقه برمی‌گردد. ایالت کاتالونیا درست در همسایگی فرانسه قرار دارد و به همین دلیل بخشی از آداب و رسوم مردم آن به فرانسوی‌ها نزدیک است. این قرابت فرهنگی در حدی است که ساکنان بخشی از جنوب فرانسه را که در همسایگی کاتالونیای شمالی قرار دارند و در فرانسه به پایس کاتالان معروف شده‌اند، کاتالان می‌دانند. ایالت کاتالونیا موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای دارد و از شمال با فرانسه و آندورا، از شرق به دریای مدیترانه، از جنوب به والنسیا و از غرب به آراگون محدود شده و مرکز آن هم شهر معروف بارسلوناست. نکته جالب درباره کاتالونیا این است که مردم آن به زبان کاتالانی صحبت می‌کنند و همین موضوع علاقه وافر آنها به جدایی از دولت مرکزی را نشان می‌دهد.
فریاد استقلال‌خواهی
مبارزه مسالمت‌آمیز کاتالان‌ها برای جدایی از دولت مرکزی اسپانیا و فریاد استقلال‌خواهی آنها از سال 1833میلادی شروع شد که در اواخر قرن نوزدهم به ظهور جنبش ناسیونالیسم کاتالونیا انجامید. ریشه این جنبش را باید در رنسانس فرهنگی و اجتماعی کاتالونیا که در سال 1833با نام «رنایخنسا» شناخته می‌شد جست‌وجو کرد. آنطور که کاتالان‌ها نقل می‌کنند در سال 1833یکی از ادبای این ایالت بهنام «کارلوس آریباو» قصیده «به سرزمین پدری» را به زبان کاتالونی منتشر کرد. این زبانی بود که عملاً در آن برهه تاریخی به رسمیت شناخته نمی‌شد اما با گذشت زمان به وقوع یک رنسانس فرهنگی و اجتماعی در این ایالت منجر شد. با توجه به این پیش‌زمینه تاریخی و فرهنگی، ناسیونالیسم کاتالونیا بر مبنای قومیت استوار نیست و وجه فرهنگی و تاریخی آن اهمیت بیشتری دارد اما «والنتی آلمیرال» که از او به‌عنوان بنیانگذار ناسیونالیسم کاتالونیا نام می‌برند، به این جنبش ماهیتی سیاسی بخشید. آلمیرال برای نخستین بار روزنامه‌ای به زبان کاتالون منتشر کرد و مانیفست سیاسی‌اش جدایی کامل کاتالونیا از دولت مرکزی بود. تلاش‌های او در نهایت به تأسیس حزب ناسیونالیست کاتالونیا منجر شد و اعضای همین حزب در سال 1892پیشنهاد اصلاحات سیاسی در این ایالت را مطرح کردند. این پیشنهاد که جمعی از هنرمندان، فرهیختگان و لیبرال‌ها در نوشتن آن نقش داشتند، خواستار تشکیل دولت فدرال، رسمیت یافتن زبان کاتالونی و حق رأی صنفی بود.
تشکیل خودمختاری
با ریشه دواندن احزاب سیاسی در ایالت کاتالونیا، ناسیونالیسم به لایه‌های عمیق جامعه کاتالان‌ها نفوذ کرد و به نوعی گفتمان سیاسی بدل شد. در سال ۱۹۰۶ رهبر تنها حزب سیاسی کاتالونیا، کتاب آموزشی «ملیت کاتالان» را منتشر کرد که محتوای آن حمایت از اتحاد ایالت‌های کاتالان‌نشین برای اتحاد و همبستگی در مسیر استقلال‌خواهی بود. او در سال 1914به ریاست سازمان جدید «مانکو مونیتات» برگزیده شد که از نظر اداری 4بخش ایالت کاتالان شامل بارسلون، خرونا، لریذا و تاراگونارا در برمی‌گرفت. این نخستین خودمختاری بود که در اسپانیا به‌وقوع پیوست اما دیکتاتوری ژنرال «پریمو دریورا» خیلی زود آن را لغو کرد و این نقطه آغاز مبارزه کاتالان‌ها در برابر دولت مرکزی بود. بعد از این ماجرا، فعالان سیاسی ایالت کاتالان علیه دیکتاتوری ژنرال پریمو ائتلاف کردند که این ائتلاف در سال ۱۹۳۲ به خودمختاری دست یافت. از بخت بد کاتالان‌ها، اسپانیا از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ درگیر جنگ داخلی شد و با روی کار آمدن ژنرال فرانکو در این کشور، خودمختاری کاتالونیا هم افول کرد. از آن موقع تاکنون مردم در کنار فعالان سیاسی کاتالونیا فریاد استقلال‌طلبی سر داده‌اند اما تلاش‌های آنها تاکنون فرجام روشنی نداشته است. ایالت کاتالونیا طی رفراندوم سال ۲۰۰۸ با رأی ۷۵ درصد مردم اسپانیا به خودمختاری بیشتری دست یافت و نام این منطقه به نام کشور کاتالونیا در سازمان ملل ثبت شد اما به‌نظر می‌رسد تا رسیدن به استقلال کامل راهی طولانی در پیش دارد.
فراتر از یک باشگاه
کاتالان‌ها مردمی کارگر یا کشاورز بوده‌اند که سبک زندگی‌شان با اشرافیت و تجملات حکومت مرکزی که مادرید نماد آن به‌شمار می‌رود، در تعارض بوده. حتی ریشه هیجان و خشونت مفرطی که در آل‌کلاسیکو یا همان رقابت 2تیم بارسلونا و رئال‌مادرید است به همین تعارض تاریخی مربوط می‌شود. تیم فوتبال بارسلونا نقش غیرقابل انکاری در اتحاد کاتالان‌ها برای ایستادگی در برابر حکومت‌های مرکزی ایفا می‌کند. این باشگاه در سال 1899توسط چند فوتبالیست سوئیسی، انگلیسی و اسپانیایی و به رهبری فردی بهنام خوان گمپر تأسیس شد. بارسلونا با شعار «فراتر از یک باشگاه» وارد عرصه فوتبال شد و فعالیت آن صرفاً در زمینه فوتبال محدود نمی‌شود. این باشگاه به‌عنوان یک نماد ملی‌گرایی، نقشی تاریخی در ایالت کاتالونیا ایفا کرده است. یکی از ماجراهای تاریخی که تیم فوتبال بارسلونا در متن آن قرار داشت به سال 1925میلادی برمی‌گردد که طرفداران این تیم در جریان یکی از مسابقات فوتبال و در اعتراض به حکومت دیکتاتوری این کشور، سرود ملی را هو کردند. بعد از این ماجرا بود که حکومت مرکزی ورزشگاه اختصاصی بارسلونا را بمباران کرد و خوان گمپر مجبور به کناره‌گیری از ریاست باشگاه شد. حکومت مرکزی نام باشگاه بارسلونا را هم تغییر داد اما این باشگاه پس از مرگ ژنرال فرانکو در سال ۱۹۷۵ هویتش را بازیافت و یک‌بار دیگر با نام بارسلونا در میادین ظاهر شد.
گاوبازی ممنوع
کاتالونیا تاریخ متعلق به‌خودش را دارد و ریشه‌های تاریخی این ایالت به دوره‌ای مربوط می‌شود که هنوز به بخشی از خاک اسپانیا ضمیمه نشده بود. تاریخ و فرهنگ کاتالان در اوایل قرون وسطی و همزمان با اوج‌گیری بارسلونا در قرن یازدهم شکل گرفته است. در آن برهه تاریخی بود که فردیناند از آراگون با ایزابل از کاستی ازدواج کرد و برای تشکیل یک دولت مستقل در ایالت کاتالونیا با هم متحد شدند. از آن موقع تاکنون تلاش‌های بسیاری برای تبلیغ فرهنگ کاتالونایی صورت گرفته است. در دوره تسلط ژنرال فرانکو بر اسپانیا، فرهنگ کاتالان‌ها دچار خسارت‌های بسیاری شد و حتی استفاده از زبان کاتالانی را در این کشور ممنوع کردند اما کاتالان‌ها معتقدند فرهنگ و تاریخ چیزی نیست که دولت‌های مرکزی به‌سادگی از آنها بگیرند. آنها هنوز هم فرهنگ و سنت‌های متفاوتی دارند که مختص ایالت کاتالونیاست. یکی از سنت‌های این منطقه مراسم «برج‌های انسانی» است که در سال 2010به‌عنوان میراث فرهنگی در یونسکو به ثبت رسیده است. در این مراسم، شهرک‌های کاتالونیا مسابقات ساختن بلندترین برج انسانی را برگزار می‌کنند. کاتالونیا نخستین منطقه اسپانیاست که سنت گاوبازی را ممنوع اعلام کرد و این هم نشانه‌ای از تقابل فرهنگی آنها با دولت مرکزی است.
منافع اقتصادی
کاتالونیا یکی از ثروتمندترین ایالت‌های کشور اسپانیا و در عین حال یکی از صنعتی‌ترین بخش‌های این کشور است. تردیدی وجود ندارد که بخشی از تلاش‌های دولت مرکزی برای استقلال پیدا نکردن کاتالونیا به معادلات اقتصادی مربوط می‌شود. ایالت کاتالونیا مبادی ورودی اسپانیا در سواحل دریای مدیترانه را تحت کنترل دارد و دسترسی به آب‌های آزاد یکی از مزیت‌های اقتصادی آن به‌شمار می‌رود. همین موقعیت ممتاز باعث شده 27درصد صادرات اسپانیا از این منطقه صورت بگیرد. از طرفی 25درصد گردشگرانی که به اسپانیا سفر می‌کنند مقصدشان کاتالونیاست که این موضوع هم یک درآمد پایدار را نصیب این ایالت کرده است. کاتالونیا ظرفیت بسیاری در جذب سرمایه دارد و یک‌سوم از شرکت‌های خارجی فعال در اسپانیا در این منطقه قرار دارند. شهر بارسلونا به تنهایی سالانه 10تا 12میلیارد دلار درآمد از محل جذب گردشگر دارد اما کاتالان‌ها معتقدند این درآمدهای هنگفت صرف هرینه‌های اداره دولت مرکزی می‌شود. طبیعی است که در چنین بستری کاتالان‌ها درصدد کسب استقلال باشند و دولت مرکزی تلاش‌های آنها برای بدل شدن کاتالونیا به یک کشور مستقل را سرکوب کند.
در همینه زمینه :
