خطر بازگشت بیماری‌های کودکان

مریم سرخوش، روزنامه‌نگار

آمار ابتلا به سرخک روند افزایشی دارد و حالا وزارت بهداشت به خانواده‌هایی که هنوز نسبت به تزریق واکسن برای کودکان‌شان اقدام نکرده‌اند، هشدار داده است. محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت از شناسایی ۹۸بیمار مبتلا به سرخک از اوایل دی۱۴۰۰ تاکنون خبر می‌دهد که ۲۸نفر از آنها ایرانی، ۶۶نفر افغانستانی و 4نفر پاکستانی بودند. ماجرا اما تنها به سرخک ختم نمی‌شود، در کنار آن فلج اطفال هم در پاکستان گزارش شده و هرچند که نظارت بر مرزهای شرقی کشور و واکسیناسیون کودکان این مناطق در حال انجام است، اما این ویروس هم می‌تواند منجر به بیماری در کودکان واکسینه‌نشده‌ شود. حالا در این شرایط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا (CDC) هم نسبت به شیوع هپاتیت بین کودکان خردسال در ایالات متحده و اروپا هشدار بهداشتی صادر کرده است. مجموعه این شرایط این نگرانی را ایجاد کرده که آیا کودکان در خطر بازگشت بیماری‌های ریشه‌کن‌شده در کشور ازجمله سرخک و فلج اطفال یا بیماری‌های جدید مانند هپاتیت قرار دارند؟ در این‌باره حمید اسحاقی، عضو هیأت علمی مرکز طبی کودکان معتقد است که واکسینه‌بودن کودکان می‌تواند مانع انتقال اینگونه بیماری‌ها به آنها شود، اما در ایران بر اساس اعلام وزارت بهداشت 5 درصد از کودکان واکسن سرخک نزده اند و در معرض خطرابتلا به بیماری‌های کودکان قرار دارند. همچنین با گذشت زمان افراد بزرگسال هم به‌دلیل کاهش ایمنی ناشی از واکسن‌ها می‌توانند در خطر ابتلا به سرخک قرار بگیرند: «واکسن سرخک در 2نوبت ۱۲ و ۱۸‌ماهگی تزریق می‌شود و 10 تا 15سالگی ایمنی برای کودکان دارد.»  به‌گفته این فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، بازگشت بیماری‌هایی که به‌وسیله واکسیناسیون از جامعه‌ای پاک‌شده‌، وابسته به شرایط بیماری در جوامع اطراف است که به‌صورت آندمی با یک بیماری پدیدار می‌شوند: «تمام کودکان و افراد در معرض خطر که واکسینه شده باشند، درصورتی که در تماس مستقیم قرار نگیرند، مشکلی نخواهند داشت، اما درباره بیماری‌های کنترل‌شده با واکسن باید زمان را هم درنظر بگیریم؛ یعنی اگر درباره بیماری سرخک که بیشترین خطر را برای کودکان زیر 5سال دارد، واکسیناسیون صورت بگیرد، 10 تا 15سال آنتی‌بادی در بدن کودک وجود خواهد داشت. اما بعد از این مدت، با ورود بیماری و قرار‌گرفتن در معرض ویروس، افراد در سنین بالاتر و با ایمنی کمتر احتمال ابتلا را خواهند داشت.»  این پزشک درباره اینکه آیا اکنون کودکان واکسینه‌شده زیر 15سال در معرض خطر قرار ندارند هم توضیح می‌دهد: «ویروس سرخک مثل کرونا جهش‌های مختلف نداشته است، به همین دلیل واکسنی که از آن تولید شده همچنان کارایی و اثربخشی دارد. بررسی‌‌های انجام‌شده هم نشان می‌دهد، کودکانی که 2دوز واکسن‌زده باشند، 10 تا 15سالگی نسبت به بیماری ایمن هستند. اکنون اگر ویروسی با همان شدت و کیفیت گذشته به کشور وارد شده باشد، واکسینه‌شده‌ها ایمنی دارند مگر اینکه به‌دلیل اپیدمی ویروس در کشورهای همسایه تغییر در ساختار ویروس و شدت بیماری‌زایی آن صورت گرفته باشد که در این‌صورت، احتمال ابتلا در کودکان واکسینه‌شده هم وجود دارد.»  عضو هیأت علمی مرکز طبی کودکان درباره شناسایی فلج اطفال در پاکستان و احتمال ورود آن به کشور هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «این بیماری، در گذشته هم وجود داشته و اکنون در بسیاری از کشورها ریشه‌کن شده است، اما در آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت هنوز افغانستان، پاکستان و یک کشور آفریقایی درگیر این بیماری به‌صورت آندمیک هستند. به‌دلیل مرز مشترک ما با این کشورها، در چند سال اخیر ملاحظات وزارت بهداشت در این‌باره وجود داشته است و واکسیناسیون سراسری فلج اطفال به‌ویژه در استان‌های مرزی علیه این بیماری انجام می‌شود.» به‌گفته اسحاقی، فلج اطفال برخلاف سرخک، جزو ویروس‌هایی است که در نتیجه انتشار و انتقال از فردی به فردی دیگر قابلیت تغییر دارد: «این مسئله باعث می‌شود که در نتیجه انتشار در جامعه با ویروس‌‌های بیماری‌زای بیشتری مواجه شویم که حتی افراد واکسینه‌شده را هم درگیر بیماری کنند. یعنی اگر جامعه کاملا واکسینه شده باشد و موردی گزارش نکنیم اما در تماس مجدد با ویروس قرار بگیریم، امکان ابتلای دوباره افراد وجود داشته باشد. به همین دلیل غربالگری شدیدی از سوی وزارت بهداشت در حال انجام است.» او درباره شیوع بیماری‌های جدید درباره کودکان ازجمله هپاتیت هم عنوان می‌کند: «اگر واکسیناسیون به‌صورت مرتب، اصولی و طبق دستورالعمل انجام شود، خطری کودکان را تهدید نمی‌کند. این خطر برای گروه‌های مستعد وجود دارد؛ افراد واکسینه‌نشده‌‌ و افراد واکسینه‌شده‌ای که دارای بیماری‌های نقص ایمنی مادرزادی و یا پیوندی‌‌‌اند. هم‌اکنون کودکان واکسینه‌شده در معرض هپاتیت یا سرخک و فلج اطفال قرار ندارند مگر اینکه سویه جهش‌یافته با ژن جدید داشته باشیم. به همین دلیل، در شرایط موجود و بیماری‌هایی که داریم، واکسیناسیون یکی از مؤثرترین روش‌ها به‌شمار می‌رود.»