ضمانتی برای بهبود کیفیت اینترنت وجود دارد؟

عمادالدین قاسمی‌پناه - روزنامه‌نگار

بالاخره افزایش قیمت اینترنت ثابت و همراه با همه حرف و حدیث‌ها تثبیت شد و بنا به‌گفته رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، اپراتورها با ارائه دلایل توجیهی اقدام به افزایش قیمت کرده‌اند. آنچه به‌عنوان دلایل توجیهی عنوان شده، «اطمینان از تداوم خدمت و افزایش کیفیت شبکه» است. همچنین گفته شده، افزایش فعلی قیمت‌ها به جز یک مورد که ابهام داشت و به حالت پیشین برگشته، همگی در چارچوب مصوبات سال‌های 95و 96بوده و تخلفی صورت نگرفته است. به این ترتیب، آنطور که عنوان شده قیمت اینترنت ثابت 60درصد و اینترنت موبایل 25درصد افزایش یافت. این در حالی است که هنوز ابهاماتی در مورد این موضوع وجود دارد که مهم‌ترین آن، نبود ضمانت اجرایی برای افزایش کیفیت به ازای افزایش قیمت است. به‌عبارت دیگر، هیچ سازوکاری از سوی رگولاتوری برای تحقق «دلیل توجیهی افزایش کیفیت شبکه» پیش‌بینی نشده است. روشن است که تعیین قیمت و بهبود کیفیت، براساس مولفه‌های رقابت در بازار امکان‌پذیر است، اما اکنون 3اپراتور غالب کشور دارای ذی‌نفعان و سهامداران مشترک هستند و در عمل به جای رقابت، نوعی هماهنگی در قیمت‌گذاری اتفاق می‌افتد. البته ناگفته نماند که اپراتورهای کوچک‌تر برای شکستن قیمت‌ها و انحصار موجود تلاش می‌کنند که در مقایسه با اپراتورهای غالب، قیمت‌های پایین‌تری ارائه دهند.
این در حالی است که وزارت ارتباطات به‌عنوان متولی نظارت برای قیمت‌گذاری باید دقیقا حد سرمایه‌گذاری، حداقل کیفیت و جریمه نرسیدن به آن را پس از مجوز گرانی اینترنت مشخص کند.

افزایش قیمت تضمین افزایش کیفیت نیست 
محمدعلی یوسفی‌زاده، رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران و مدیرعامل آسیاتک به‌عنوان یکی از بازیگران این حوزه گفته است که تغییر تعرفه‌ها برای جبران ضرر مالی شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت در طول سال‌های اخیر صورت گرفته است. او در پاسخ به این سؤال که آیا این افزایش قیمت‌ها در نهایت به بهبود کیفیت اینترنت منجر خواهد شد یا خیر، می‌گوید: «اگر به تناسب این افزایش قیمت، جنس و فرهنگ مصرف، درست شود و از طرفی دیگر قیمت دیتا موبایل هم متناسب‌سازی‌ و به کف قیمت دنیا نزدیک شود، این تغییر باعث خواهد شد تا فشار روی شبکه موبایل کمتر شود، درآمد اپراتورها افزایش پیدا کند و از روی این درآمد سرمایه‌گذاری مناسب هم شکل بگیرد .این روند به این معناست که این افزایش قیمت‌ها فقط به معنای نخستین گام در تغییر شرایط است. او با تأیید این موضوع تأکید می‌کند که هم‌اکنون چند سالی است که هیچ نوعی از توسعه زیرساخت شکل نگرفته است و این افزایش قیمت می‌تواند قدم اولی برای توسعه باشد.
با این حال، هیچ‌گونه الزام یا ضمانت اجرایی از سوی وزارت ارتباطات برای توسعه شبکه و بهبود کیفیت اینترنت تعیین نشده و رئیس کمیسیون اینترنت نصر تهران هم تأکید کرده که افزایش قیمت اینترنت می‌تواند قدم اول برای توسعه باشد و شرایط دیگری هم باید فراهم شود تا کیفیت اینترنت بهبود یابد.

بهبود کیفیت در بازار رقابتی
امیر ناظمی، رئیس سابق سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری به انحصار موجود در بازار ارتباطات کشور اشاره کرد و گفت: «مجموعه‌ای از مجوزهای انحصاری در اختیار اپراتورهای غالب قرار می‌گیرد، اما چون آزادسازی اتفاق نمی‌افتد، درعمل هیچ رقابتی بین 2اپراتور شکل نمی‌گیرد. آزادسازی به این خاطر انجام می‌شود که یک مدیر قوی در بنگاه اقتصادی کار کند و در رقابت، توسعه شکل بگیرد؛ بنابراین وقتی انتخاب مدیرعامل، الزاما براساس مولفه‌های اقتصادی نیست، آزادسازی قیمت نمی‌تواند به افزایش کیفیت کمک کند.»
ناظمی همچنین در توییتی که روز گذشته منتشر کرد، نوشت: «افزایش تعرفه اینترنت برای بهبود کیفیت؟ اگر این نسخه در یک بازار انحصاری شفابخش بود، اکنون ایرانی‌ها به جای پراید باید بنز سوار می‌بودند. دارندگان انحصار هم جیب ما را می‌زنند و هم عمر ما را بر فنا می‌دهند.»

واکنش نمایندگان
نمایندگان مجلس هم با واکنش‌های مختلف نسبت به گرانی اینترنت، به این اقدام روی خوش نشان ندادند. لطف‌الله سیاهکلی، نماینده مردم قزوین و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو با همشهری، در واکنش به‌گفته‌های اپراتورها مبنی بر افزایش هزینه‌ها و به تبع آن نیاز به افزایش قیمت اینترنت برای جبران هزینه‌ها می‌گوید: «من فکر می‌کنم میزان سود هنگفت اپراتورها کم شده است. این چه حرفی است که اپراتورها می‌گویند؟ شما کمتر سود کنید.»
سیاهکلی با اشاره به اینکه اپراتورها اکنون ترافیک داخلی را به قیمت اینترنت خارجی می‌فروشند، از اینکه آنها پول کمی به تولیدکنندگان محتوا پرداخت می‌کنند، انتقاد می‌کند.
ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی هم با تأکید بر لزوم در دسترس بودن اینترنت با حداقل قیمت، گفت: متأسفانه مانند صنعت خودروسازی که به نوعی انحصار ایجاد شده است در زمینه اینترنت نیز در حال حرکت به سمت انحصار هستیم.
همچنین رضا حاجی‌پور، نماینده مردم آمل در تذکری شفاهی خطاب به وزیر ارتباطات گفت: «قرار بود کیفیت، سرعت و امنیت داده‌های فضای مجازی برای مردم فراهم شود، اما افزایش قیمت بسته‌های اینترنتی توان مردم و کسب‌وکار کاربران فضای مجازی را دچار چالش کرده است. هرچه سریع‌تر باید این معضل حل شود.»
علی بابایی‌کارنامی، نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به اینکه مجلس قطعا با افزایش قیمت اینترنت مخالف است، گفت: «افزایش قیمت اینترنت در این مقطع به صلاح نیست و نباید برای اینترنت قیمت‌هایی درنظر گرفته شود که هزینه سبد خانوار را افزایش دهد.»

طرح حمایتی
با این اوصاف، صادق عباسی‌شاهکوه، رئیس سازمان تنظیم و مقررات و ارتباطات رادیویی با اشاره به اینکه حجم استفاده ۴۰درصد کاربران دیتای موبایل زیر ۲گیگابایت است، گفت: «با تأکید وزیر ارتباطات به‌دنبال برنامه‌ای هستیم که برای جبران افزایش قیمت برای اقشار کم‌برخوردار یا کل جامعه، بسته‌هایی را درنظر بگیریم که مشکلی ازنظر دسترسی عادلانه ایجاد نشود و این برنامه، پس از نهایی شدن اعلام می‌شود.»
او وظیفه رگولاتوری به‌عنوان دولت و نهاد ناظر را فراهم کردن امکان دسترسی همه مردم به شبکه‌ای باکیفیت و با قیمت مناسب دانست.