آهنگ جدایی میان اسلام‌آباد و طالبان

حملات هوایی روز شنبه ارتش پاکستان به مناطق مرزی در شرق افغانستان، دست‌کم 47کشته به جا گذاشت؛ حملاتی که واکنش تند سران طالبان را به‌دنبال داشت تا نشانه‌ای جدی از آغاز شکاف میان اسلام‌آباد و گروه طالبان باشد.
طبق گزارش‌ رسانه‌های پاکستان، این حملات علیه مواضع نیروهای گروه «تحریک طالبان پاکستان» انجام شده است. این حملات در شرایطی رخ می‌دهد که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، اختلافات میان دو طرف رو به افزایش گذاشته است. از زمان به قدرت رسیدن طالبان، خط مرزی میان افغانستان و پاکستان به کانون تنش میان 2 کشور تبدیل شده است. مقامات پاکستانی معتقدند حملات هفته‌های اخیر علیه نیروهای ارتش پاکستان از آن سوی مرز و توسط فرماندهان تحریک طالبان پاکستان طرح‌ریزی شده است. اسلام‌آباد طالبان افغانستان را متهم می‌کند که به نیروهای طالبان پاکستان پناه داده است. سران طالبان اما این ادعا را انکار می‌کنند. مقامات طالبان ازجمله ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، حملات هوایی پاکستان را محکوم کرده‌‌‌اند. مجاهد از پاکستانی‌ها خواست صبر طالبان را برسر مسائل این‌چنینی نیازمایند و حملات خود را تکرار نکنند و درعوض مشکلات موجود را از مسیرهای سیاسی حل کنند.

مرز دیورند و اختلاف نظری کهنه
حملات هوایی پاکستان به افغانستان، دعوای افغان‌ها با همسایه خود بر سر بریا کردن فنس در امتداد مرز 2 کشور که به «خط دیورند» معروف است را هم تشدید کرده است. این مرز بیش از 120سال است که به عامل جدایی میان 2 کشور تبدیل شده است. ایده ایجاد خطوط مرزی میان افغانستان و پاکستان در قرن نوزدهم از سوی امپراتوری انگلیس مطرح شد و مناقشه بر سر آن یکی از درگیری‌های تاریخی میان 2 کشور است؛ به‌ویژه به این دلیل که این خط به طول 2هزار و 640کیلومتر با عبور از سرزمین‌های قوم پشتون ساکن در شرق افغانستان، پشتون‌ها را در دو سوی مرز از یکدیگر جدا کرده است. پاکستان فنس‌کشی را از سال 2014آغاز کرده و تاکنون 90درصد پروژه به پایان رسیده است.
 دولت پیشین افغانستان هرگز خط مرزی دیورند را به‌عنوان مرز رسمی میان دو طرف به رسمیت نشناخت. حتی در دوره‌ای نیروهای مرزبانی 2 کشور به روی هم آتش گشودند. پاکستان تصور می‌کرد که با پیروزی طالبان و تصرف کابل به‌دست این گروه، تمامی مناقشات مرزی میان 2 کشور به تاریخ خواهد پیوست اما وقایع اخیر نشان می‌دهد که این زخم، عمیق‌تر از آن است که اینگونه درمان شود.

تحریک طالبان، درد بی‌درمان پاکستان
تحریک طالبان پاکستان از نظر ایدئولوژیکی و مذهبی شباهت‌های زیادی با طالبان افغانستان دارند، اما این دو گروه‌هایی جدا از هم به شمار می‌روند. از سال 2007تا‌کنون تحریک طالبان پاکستان مسئول مرگبارترین حملات تروریستی در خاک پاکستان بوده است. اگرچه ارتش پاکستان در سال‌های اخیر حملات مداومی را علیه طالبان پاکستان انجام داده و به موفقیت‌هایی هم دست یافته است، اما تعدادی از فرماندهان اصلی این گروه همچنان در خاک افغانستان مخفی شده‌اند. انفعال افغانستان برای شناسایی و دستگیری این افراد برای سال‌ها به منبع تنش مداوم میان پاکستان و دولت سابق افغانستان تبدیل شده بود. هرچند، دولت پیشین افغانستان هم پاکستان را به حمایت از طالبان افغانستان و پناه دادن به رهبران آنها متهم می‌کرد. سال گذشته پس از خروج آمریکا از افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان، مقامات پاکستانی طی همکاری با طالبان افغانستان تلاش کردند آتش‌بسی یک ماهه را با گروه تحریک طالبان پاکستان برقرار کنند. آتش‌بس برقرار شد اما امید دستیابی به صلح پس از آتش‌بس واهی بود. چرا که این آتش‌بس هرگز تمدید نشد و طالبان پاکستان بار دیگر حملات خود علیه ارتش پاکستان را آغاز کردند. بی‌میلی طالبان افغانستان برای مقابله با تحریک طالبان پاکستان و نابودی پایگاه‌هایشان در ولایت ننگرهار، حکایت از آن دارد که این چالش امنیتی بزرگ اسلام‌آباد به این زودی‌ها حل شدنی نیست. حتی به‌نظر می‌‌رسد پیروزی طالب‌ها در افغانستان، الهام‌بخش نیروهای تحریک طالبان پاکستان شده و این گروه اکنون به‌دنبال پیروزی مشابهی در پاکستان است. همچنین این احتمال وجود دارد که طالبان افغانستان با بهره‌برداری از روحیه ضد‌پاکستانی که همواره در میان مردم افغانستان وجود داشته است و با ایجاد تنش بیشتر در مناطق مرزی، به‌دنبال کسب مشروعیت و حمایت داخلی برای خود باشد.

مکث
گروه تحریک طالبان پاکستان چیست؟
تحریک طالبان پاکستان گروهی متشکل از شبه‌نظامیان پشتون است که در امتداد مرز میان افغانستان و پاکستان مستقر هستند. این گروه در سال 2007با پیوستن حدود 13گروه شبه‌نظامی به یکدیگر تحت رهبری بیت‌الله محسود رسما تشکیل شد. طالبان پاکستان تاکنون در مناطق قبیله‌ای وزیرستان، باجور و سوات پیشروی‌های قابل توجهی داشته‌اند و دردسرهای زیادی برای ارتش پاکستان ایجاد کرده‌اند، درحدی که ارتش برای مقابله با این گروه مجبور شد چند روستا را به کلی تخریب کند. تداوم حملات ارتش باعث شد طالبان پاکستان به مناطق کوهستانی و قبیله‌ای در امتداد مرز دیورند نقل مکان کرده و حملات تروریستی خود را از این منطقه دنبال کنند.