کریم اهل‌بیت، رهبری خلاق و خوشفکر
امام‌حسن مجتبی‌ع حسن‌خلقی مبتنی بر بصیرت داشتند و انتخابگری متناسب با موقعیت بودند که برخی آن را به اشتباه، رفتاری سازش‌کارانه تعبیر می‌کنند
«برای بنده محبوب و پیامبر برگزیده‌ام، فرزندی متولد شده، به نزد وی برو و سلامش برسان و تبریک و تهنیت گوی و به وی بگو؛ به راستی که علی نزد تو به منزله هارون است برای موسی، پس نام فرزند هارون را برای او برگزین.» وقتی جبرئیل پیام خدا را به رسولش رساند، نام فرزند علی و فاطمه شد «حسن»، با کنیه‌ای که رسول خدا برایش انتخاب کرد؛ «ابومحمد». شدت علاقه پیامبر به نوه‌اش را در همین کنیه هم می‌توان دید. نوزاد متولد نیمه رمضان، شبیه‌ترین فرد به پیامبر خدا بود؛ در خلق و در ظاهر. کریم اهل‌بیت(ع) برخلاف آنچه برخی می‌پندارند، اهل سازش نبوده و انتخاب‌هایش همگی برای دین و حفظ ستون آن بوده است.
حسن‌خلق امام‌حسن‌ع سازشگری نیست بلکه متکی بر بصیرت است
«خلق نیکوی امام‌حسن(ع) به‌گونه‌ای است که در آن زمان و در برابر هجمه‌هایی که به ایشان وارد می‌شد به حدی آرام و متین و البته مراقب و محافظ دین برخورد می‌کردند که همه مجذوب ایشان می‌شدند. حسن‌خلق ایشان به‌معنای سازشگری نیست؛ حسن‌خلق ابزاری به‌نام بصیرت دارد.» فاطمه منتظری، محقق و پژوهشگر حوزه دین و خانواده با تأکید بر این موضوع به نرمش شخصیتی ایشان نسبت به مسائل مختلف اشاره کرده و در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: «حضرت، نرمش شخصیتی و عشق وافری نسبت به اطرافیان و جامعه داشتند که به اشتباه، برخی رفتاری سازش‌کارانه تعبیر کردند اما ایشان با همان ابزار بصیرت، نظام اسلامی را نیز حفظ کرده و فراخور روز و موقعیت، شیوه‌ای مناسب برای رهبری جامعه انتخاب می‌کردند». این محقق با اشاره به اینکه خداوند به همان اندازه که مهربان است، سختگیر نیز هست، به‌وجود این خصیصه در امام‌حسن(ع) نیز اشاره کرده و می‌گوید: «ایشان به همان اندازه که مهربان و رئوف بودند، در برابر انحرافات به محکمی می‌ایستادند. در مقابل فردی که از شدت مشکلات و گذران سخت معیشت به ایشان و پدر بزرگوارشان دشنام دادند، به نرمی برخورد کرده، او را به منزل خود راه دادند، آرام‌اش کردند، مشکل مالی او را حل کردند و سپس بغض آن فرد به احترام و محبت تبدیل شد». این پژوهشگر با تأکید بر اینکه از چنین ماجرایی می‌توان درس گرفت و آن را به خوبی در زندگی پیاده کرد به تأثیر کمک‌های مومنانه در رفع مشکلات دیگران اشاره کرده و می‌گوید: «کریم اهل‌بیت(ع) حدیثی در مورد احسان به دیگر بندگان خدا دارند و بر این عمل، تأکید کرده‌اند. احسان، که به نوعی برگرفته از نام مبارک ایشان است، نوعی از خیر است که تنها مختص پروردگار است و امام‌حسن(ع) نیز از این خصیصه بهره‌مند بودند. احسان دارای پشتوانه تدبیر و سیاست و نگاهی دقیق و عمیق و آینده‌نگری است و نیکی را در زمانی می‌رساند که از بروز مشکل و آسیب جلوگیری کند، احسانی که از این جهت با خیر تفاوت دارد». به‌گفته منتظری، امام‌حسن(ع) احسان و نیکویی را به‌نحوی انجام می‌دادند که همگان شیفته شخصیت‌شان می‌شدند.
خلاقیت و انتخاب راهکار متناسب با موقعیت
یکی دیگر از نکات بارز اخلاقی امام‌حسن(ع)، خلاقیت و انتخاب بهترین راهکار و روش در موقعیت و زمان خاص خود بوده است. این نویسنده و محقق حوزه دین می‌افزاید: «ایشان به فراخور موقعیت، شیوه و راهکارانتخاب کرده و با همین روش جامعه اسلامی را رهبری می‌کردند. در عین حال در برابر انحرافات نیز محکم می‌ایستادند. یکی از این رفتارهای خلاقانه، صلح ایشان در برابر معاویه بود». منتظری با تأکید بر اینکه این ویژگی باید مورد‌توجه رهبران دینی قرار بگیرد و در شرایط مختلف و زمان‌های گوناگون با روش‌های سنتی و قدیمی از دین محافظت نکنند می‌گوید: «ایشان در برخورد با موضوعات و موقعیت‌ها صاحب خلاقیت و شیوه‌هایی متناسب با زمان بودند، این باید به مومنان آموزش داده شود و بدانند که در زندگی باید از شیوه‌های گوناگون بهره‌مند شد. بی‌توجهی به این موضوع موجب می‌شود برخی جوامع و اقشار مذهبی در مواجهه با فشار و حمله فرهنگی، از سرعت لازم برای مقابله برخوردار نباشند».
مکث
رأفت با حیوانات
حسن‌خلق فرزند ارشد امام‌علی(ع) و حضرت‌زهرا(ع) نه‌تنها در مورد جامعه و اطرافیانشان زبانزد بوده و از این جهت به جد بزرگوارشان شباهت بسیار داشتند، بلکه توصیه‌ها و رهنمودهای متعددی در رابطه با رفتار انسان‌ها با حیوانات نیز دارند. به‌گفته منتظری، پژوهشگر حوزه دین و خانواده، اهل‌بیت(ع) همگی بر مهربانی با حیوانات تأکید داشته و بارها عنوان کرده‌اند که تمام مخلوقات عالم نزد ما محبوبند. این پژوهشگر ضمن بیان روایتی از نحوه برخورد امام‌حسن مجتبی(ع) با یک سگ و تقسیم کردن غذای خودشان با این حیوان گرسنه می‌افزاید: «ایشان تأکید کرده‌اند که اگر هنگام غذا خوردن، حیوان گرسنه‌ای نزدیک شما آمد، تا سهم غذای او را نداده و او را سیر نکرده‌اید حق ندارید خودتان مشغول به خوردن غذا شوید. وقتی چنین رحمت و مهربانی‌ای از ایشان و دیگر اهل‌بیت(ع) در برخورد با تمام مخلوقات خداوند وجود دارد، دیگر نیازی به روش‌ها و پویش‌های وارداتی در مواجهه با حیوانات نیست».
