از حاشیه به متن

مسعود پویا - روزنامه‌نگار

ارتباط سینوسی سینمای ایران و جشنواره کن، در طول نزدیک به ۳‌دهه حضور جدی، فراز‌و‌نشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشته است. داستان کن و سینمای ایران عملا از دهه ۹۰ میلادی و با فیلم‌های عباس کیارستمی جدی شد. ‌از جایزه روبرتو روسلینی «زندگی و دیگر هیچ» و بعد حضور «زیر درختان زیتون» در بخش مسابقه. پیش از این هرچه هست در بخش‌‌های حاشیه‌ای کن است که فقط به‌کار مرور تاریخی می‌آید. مدیران کن با کشف سینمای کیارستمی، ورود سینمای ایران را به فستیوال‌شان خیر مقدم گفتند. در کل دهه‌۹۰ میلادی ارتباط سینمای ایران با کن، مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تأثیر کیارستمی قرار داشت و نقطه اوجش هم نخل طلای «طعم گیلاس» بود. 
سینمای جشنواره‌ای ایران، تحت‌تأثیر موفقیت‌های جهانی کیارستمی، به تولید محصولاتی پرداخت که اغلب مولفه‌های مشترکی داشتند (و بیشترشان هم فاقد فوت کوزه‌گری استاد بودند). این فیلم‌ها نمایندگان سینمای ایران در کن شدند ولی سینمای غریب‌نمای ایران هم در نهایت چنته‌اش خالی شد و به تکرار رسید. نتیجه قناعت به حضور حاشیه‌ای در کن بود که مدیرانش دل‌مشغول کشف و شهود سینما و فیلمسازان دیگری بودند.
 در سال‌‌های بعد با ظهور فیلمسازانی در کن مواجه شدیم که یا به طریق غیررسمی فیلم می‌ساختند یا اساسا کارگردان‌های مهاجری بودند که فقط شناسنامه ایرانی داشتند. در این دوره بیشتر شاهد ایرانی‌ها در کن بودیم تا نمایندگان سینمای ایران. کن از سینمای هنری ‌و غیرسیاسی کیارستمی به فیلم‌هایی رسید که بیشتر به واسطه مضامین اجتماعی سیاسی‌‌شان مورد توجه قرار می‌گرفتند. ظهور اصغر فرهادی در یک دهه اخیر، فصل تازه‌ای در مناسبات سینمای ایران و کن گشود. فرهادی کشف برلین بود نه کن. در اسکار درخشیده بود و به‌عنوان فیلمسازی که شهرت جهانی‌اش را در محافلی دیگر به‌دست آورده بود، به کن آمد. مهم‌ترین جوایز این سال‌های سینمای ایران را هم فیلم‌های او در کن به‌دست آورد. از جایزه فیلمنامه و بازیگر مرد برای «فروشنده» تا جایزه بزرگ برای «قهرمان». در واقع اگر بخواهیم از ۲ فیلمساز مهم ایرانی محبوب در کن نام ببریم، اولی کیارستمی و دومی فرهادی است. ۲ فیلمساز با 2سبک کاملا متفاوت که هر کدام یک جریان را در سینمای ایران نمایندگی کردند؛ جریانی که حاشیه‌ای است با مخاطب خاص جشنواره‌ای و جریانی که در دل سینمای حرفه‌ای و با بازیگر شناخته‌شده سر‌و‌کار دارد و حضور فستیوالی فقط مقدمه‌ای است برای اکران گسترده و دستاوردهایی فراتر از کن (جایزه اسکار و...). ‌حالا رسیده‌ایم به کن ۲۰۲۲ که دو کارگردان جوان ایرانی در بخش مسابقه‌اش فیلم دارند؛ یکی‌فیلمی است با عوامل ایرانی و داستانی درباره ایران که البته سینمای ما را نمایندگی نمی‌کند و دیگری فیلم «برادران لیلا»‌که احتمالا قرار است نمایانگر تصویری تازه از سینمای اجتماعی ایران باشد. سعید روستایی به‌عنوان سازنده 2درام اجتماعی مهم دهه‌۹۰ سینمای ایران («ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم») پس از اکران عمومی متری شیش‌ و نیم در فرانسه حالا با فیلم تازه‌اش به این کشور می‌رود. 2 فیلم قبلی روستایی در ایران پر‌سر‌و‌صدا و پرفروش و موفق در کسب جوایز فراوان در جشنواره فجر بودند درحالی‌که به حضور‌های اغلب حاشیه‌ای در فستیوال‌های جهانی قناعت کردند.
ابد و یک روز از جشنواره‌هایی چون داکا، ژنو و خیخون جایزه گرفت و مهم‌ترین جایزه متری شیش و نیم هم بردن جایزه بهترین فیلم و بازیگر مرد از جشنواره توکیو بوده است. در واقع فیلم‌های روستایی در ایران بسیار بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و حالا فیلم سوم این کارگردان به بخش مسابقه جشنواره کن راه یافته؛ آن هم در دوره‌ای که تعداد فیلمسازان شاخص حاضر در کن‌۲۰۲۲ زیاد است و البته خبرهای غیررسمی حکایت از حضور اصغر فرهادی در مقام رئیس هیأت داوران دارد. «برادران لیلا» می‌تواند یک امکان برای سازنده‌اش باشد که بعد از درو‌کردن سیمرغ‌های جشنواره با ابد‌ و یک روز در ۲۷ سالگی، در ۳۴‌سالگی به مسابقه کن برود تا با چهره‌هایی چون کلر دنی، برادران داردن، کریستین مونجیو، دیوید کراننبرگ، جیمز گری، پارک چان-ووک و یژی اسکولیموفسکی رقابت کند. برادران لیلا به‌عنوان تنها نماینده رسمی سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی کن، از متن سینمای جریان اصلی به مهم‌ترین فستیوال جهان رفته و این می‌تواند دستاوردی قابل اعتنا باشد.