لحن ملایم بیانیه‌های وین برای عبور از تنگنای انرژی

ابوالفضل ظهره‌وند؛ کارشناس مسائل بین‌الملل


  مذاکرات هسته‌ای میان جمهوری‌اسلامی ایران و 1+4در وین تقریبا به پایان راه خود رسیده و همانگونه که در روزهای اخیر برخی طرف‌های حاضر در گفت‌وگوها اذعان کرده‌اند، مذاکرات به‌حد کفایت انجام شده و اکنون زمان تصمیم‌گیری غربی‌ها و به‌ویژه آمریکایی‌ها فرارسیده‌است. در این میان اما برای رمزگشایی از گره‌های موجود در مذاکرات در هتل کوبورگ، باید نگاهی به مباحث مطرح شده در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی که اخیرا در وین برگزار شد، داشته باشیم.
بیانیه‌هایی که تروئیکای اروپایی و آمریکا پس از برگزاری این نشست صادر کردند، حاوی نکات مهمی بود که باید به تحلیل و واکاوی آنها پرداخت. اگرچه در این بیانیه‌ها فضاسازی همچنان وجه غالبی دارد و به‌صورت آشکار به‌چشم می‌آید، اما نباید از کنار تفاوت لحن این بیانیه‌ها با آنچه در گذشته شاهد آن بودیم به آسانی گذشت؛ موضوعی که نشان می‌دهد طرف‌های غربی در شرایطی گرفتار آمده‌اند که به‌صورت ضمنی خود را ناگزیر از کنار آمدن با ایران می‌دانند.
در بیانیه‌هایی که در روزهای اخیر ازسوی 3کشور فرانسه، انگلیس و آلمان و همچنین آمریکا صادر شد، اگرچه به موضوع‌هایی که عنوان «نگرانی» بر آنها نهاده شده، مانند «گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران با وجود انجام مذاکرات»، «نصب ظرفیت بیشتر غنی‌سازی»، «استقرار سانتریفیوژهای پیشرفته» و «انباشت اورانیوم غنی‌شده بسیار فراتر از محدودیت‌های برجام» اشاره می‌شود، اما به‌نظر می‌رسد لحن بیانیه‌ها به‌سمتی میل می‌کند که گویای تمایل آنها برای باز نگه‌داشتن باب مذاکره است.
شواهد موجود از روند پیشرفت مذاکرات در وین نشان می‌دهد طرف‌های غربی به‌شدت مترصد این موضوع هستند که هرچه سریع‌تر گفت‌وگوهای هسته‌ای با جمهوری‌اسلامی ایران را به نتیجه برسانند و توافق را امضا کنند؛ رویکردی که در صحبت‌ها و مواضع اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا نیز قابل مشاهده است.
باید درنظر داشت که لحن ملایم‌تر بیانیه‌های صادرشده ازسوی غربی‌ها در جریان برگزاری نشست فصلی شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی حکایت از این دارد که آنها قصد دارند هرچه سریع‌تر از سد وین عبور کنند تا بتوانند با تمرکز بیشتری به رفع بحران‌هایی که در هفته‌های اخیر به آن گرفتار آمده‌اند، بپردازند.
ازسوی دیگر معتقدم تکرار برخی ادعاهای واهی پیرامون فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری‌اسلامی ایران در این بیانیه‌ها، بیشتر تداعی‌کننده اصطلاح «یکی به نعل و یکی به میخ زدن» است؛ چراکه واکاوی مواضع اتخاذشده ازسوی طرف‌های غربی در روزها و هفته‌های اخیر نشان می‌دهد آنها بر همکاری برای به نتیجه رسیدن مذاکرات در وین تأکید دارند و می‌کوشند پس از ماه‌ها گفت‌وگو و رایزنی، توافق هسته‌ای 2015را احیا کنند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد برخلاف فرافکنی و بازی‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی ماه‌های اخیر، غربی‌ها و به‌ویژه آمریکا برای به نتیجه رسیدن گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین تعجیل دارند؛ چراکه اکنون بیش‌از هر زمان دیگری نیاز دارند که از سد وین عبور کنند.
درعین‌حال باید به این موضوع هم توجه داشت که غربی‌ها با وجود اشتیاق برای احیای توافق هسته‌ای و به نتیجه رسیدن گفت‌وگوهای برجامی در وین، می‌کوشند همچنان فشار را روی تیم‌ مذاکره‌کننده کشورمان حفظ کنند تا بتوانند از این مسیر، مطالبات طرف ایرانی را کاهش دهند. برهمین اساس است که شاهدیم در روزهای اخیر و با وجود پیشرفت‌های به‌دست آمده در جریان مذاکرات، غربی‌ها همچنان به طرح موضوع‌هایی مانند «ضرب‌الاجل» و «لزوم اتخاذ تصمیم سیاسی مهم ازسوی ایران» اشاره و تلاش می‌کنند توپ تصمیم‌گیری درباره سرنوشت مذاکرات وین را به زمین جمهوری‌اسلامی ایران بیندازند. با توجه به همین موضوع هم بود که آمریکایی‌ها در بیانیه‌ای که در جریان نشست‌ فصلی شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی صادر کردند، بار دیگر به تکرار ادعاهای واهی خود پیرامون فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان پرداختند و راستی‌آزمایی و نظارت آژانس را مبنای اجرای کامل برجام عنوان کردند. ازسوی دیگر تروئیکای اروپایی نیز در بیانیه خود برخی تهدیدهای توخالی مانند اینکه «توافق نمی‌تواند برای مدت نامعلوم روی میز باشد» یا اینکه «پنجره فرصت رو به اتمام است» را مطرح می‌کند تا همچنان فشار خود را روی تیم‌ مذاکره‌کننده کشورمان حفظ کند.
بنابراین در حال‌حاضر این غربی‌ها هستند که برای احیای برجام عجله دارند؛ چراکه بازگشت نفت ایران به بازار تا حدود زیادی می‌تواند به کاهش شعله‌های بحران انرژی در اروپا و آمریکا کمک کند؛ بنابراین اکنون بیش از هر زمان دیگری لازم است تیم مذاکره‌کننده کشورمان در وین قویا بر موضع بحق جمهوری‌اسلامی تأکید کند و از مطالبات مطرح‌شده در مذاکرات کوتاه نیاید.