نهادهای مردمی در بحران ساخته می‌شوند

عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت تولد دوباره

مسائل اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و همچنین وضعیتی که شیوع کرونا در 2سال گذشته ایجاد کرده، تمام جامعه را تحت‌تأثیر قرار داده است. مجموع این اتفاقات هم به‌طور طبیعی بر فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی که اقدامات آنها بشردوستانه است، تأثیر می‌گذارد. کمبود منابع مالی از چند جهت به این فعالیت‌ها آسیب می‌رساند؛ یکی از جهت کمک‌های مردمی که با توجه به شرایط اقتصادی، به هر حال میزان آن کم شد و دوم ناتوانی‌های مالی ناشی از تحریم‌ها که منجر به بالا رفتن قیمت‌ها شده است. حالا در کنار همه اینها مسئله شیوع کرونا را داریم که منجر شد بسیاری از فعالیت‌های نهادهای مردمی محدود شود، به‌ویژه برای نهادهای مردمی مثل ما که در حوزه‌ آسیب‌های اعتیاد فعالیت می‌کنند. این گروه جزو لایه‌های پایین جامعه‌اند و از نظر اقتصادی دچار فقرند، حتی توانایی قرنطینه شدن یا پرداخت هزینه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا را هم ندارند. در کنار همین مسئله، خود داوطلبان و کسانی که درنهادهای مردمی فعالیت می‌کنند هم در این مدت در دوره‌های مختلف درگیر کرونا شدند و همین، بخشی از فعالیت‌ها را مختل کرد. در همان شرایط هم ما مجبور بودیم سرویس‌ها و خدمات‌مان را ارائه دهیم، چرا که نوع خدمات ارائه شده از سوی نهادی مثل ما، امکان فعالیت مجازی ندارد و باید ارتباطات چهره‌به چهره و از نزدیک با آسیب‌دیده‌ها برقرار کرد. با همه اینها اما باید گفت که یک تشکل یا یک سازمان پویا، باید در همین شرایط هم راه‌های برون‌رفت از مشکلات را پیدا کند. به هر حال نمی‌توان انکار کرد که در این وضعیت نهادهای مردمی با بودجه‌های محدود، تحت‌تأثیر شرایط قرار نگرفتند؛ روندی که همچنان هم ادامه دارد و قطعا ما در سال1401 شاهد خواهیم بود که بخش زیادی از مراکزی که خدمات عام‌المنفعه ارائه می‌دهند، تحت‌تأثیر همین شرایط، تعطیل شوند و یا خدماتشان به‌شدت دچار افت شود. زمانی که جوامع بین‌الملل تحریم‌هایی علیه کشور اعمال می‌کنند و نتیجه این تحریم‌ها بر خدمات انسان‌دوستانه تأثیر می‌گذرد، همان جوامع هم مسئول‌اند تا عواقب این تحریم‌ها را متقبل شوند. بخش دیگر ماجرا سازمان‌های دولتی و حمایت‌های آنهاست. این سازمان‌ها هم باید نسبت به این مسائل حساس‌تر شوند. سازمان‌های دولتی باید راهکارهای نوآورانه‌ای برای ارائه خدمات به گروه‌های آسیب‌دیده داشته باشند تا خدماتشان تأثیر بیشتر و نتیجه بهتری داشته باشد. از سوی دیگر نقش مجلس شورای اسلامی در تصویب بودجه هم بسیار مهم است. وقتی مجلس لایحه بودجه سال آینده را تصویب می‌کرد باید بودجه‌ای درنظر می‌گرفت تا قشر آسیب‌دیده اجتماعی از حمایت‌های دولتی برخوردار شوند. در کنار همه اینها تعهدات مردم نقش مهمی ایفا می‌کند. مردم باید نسبت به همنوعان خود حساس‌تر شوند و تلاش کنند تا در کنار سازمان‌های مردم، با کمک‌های مالی، از کاهش کیفیت خدمات جلوگیری کنند و از شدت آسیب‌ها بکاهند.
بخش زیادی از مداخلات ما سرویس‌دهی به معتادان بی‌خانمان است، این افراد از کمترین امکانات بهداشتی بی‌بهره‌اند، خیلی از آنها حتی کارت ملی ندارند تا شامل برخی خدمات شوند. نیروهای ما هر روز با تعداد قابل توجهی از این افراد در ارتباط هستند، خیلی از آنها به‌دلیل همان مشکلاتی که مطرح شد، بهداشت مناسبی ندارند، یا حتی واکسن کرونا دریافت نکرده‌اند، یا مبتلا به این بیماری هستند، مددکاران ما با این شرایط، با آسیب‌دیده‌ها در ارتباط هستند و در این مدت خیلی از آنها درگیر بیماری شدند، برخی حتی نوع شدید کرونا گرفتند و کارشان به بستری‌کشید. ما در کنار آسیب‌دیده‌ها و گروه‌های هدف‌مان، در قبال مددکاران خود هم وظیفه و تعهد داریم، مجموع اینها هزینه‌های زیادی به ما وارد می‌کند. هر چند که در این مدت تلاش بسیاری کردیم تا در حد توان، با خرید ماسک و شوینده‌ها و سایر اقلام بهداشتی، به گروه هدف کمک کنیم، اما اینها به تنهایی کافی نیست و نیاز به حمایت‌های بیشتری دارد. به‌طور کلی در سال‌های گذشته به‌ویژه از دو سال پیش تاکنون، خدمات ما هم از نظر کمی و هم کیفی، تحت‌تأثیر قرار گرفته است. با این همه اما نمی‌توان گفت که به‌دلیل شرایطی که در این مدت تحمیل شده، نهادهای مردمی برگشت به عقب داشته‌‌اند، به هر حال سازمان‌های مردمی به‌دلیل ماهیتشان باید به روشی عمل کنند که بتوانند در دوران بحران ورود کنند و بتوانند خودشان را هم از بحران خارج کنند، آنها باید در دوره‌های بحرانی، راه‌های خروج از آن وضعیت را به شکل خلاقانه‌ای اعمال کنند. اگر همه شرایط خوب باشد و ابزار و امکانات در اختیار باشد، ارائه خدمات کار سختی نخواهد بود و چالشی ایجاد نمی‌شود. اما در شرایط بحران است که سازمان‌های مردم نهاد، آب دیده می‌شوند و آموزش می‌بینند که چطور در دوران بحران، برای بقای خود و خدماتشان تلاش کنند.
به هر حال با اینکه شیوع 2ساله کرونا، مشکلات عجیبی برای نهادهای مردمی داشته اما نمی‌توان آموزه‌های آن را نادیده گرفت. حداقل آموزه‌اش این بود که نهادها یاد گرفتند چطور باید در دوران بحران عمل کنند و خدماتشان را با همان محدودیت‌ها ارائه دهند.