اسفند دودی

محمد سرابی- خبرنگار

 راهبندان‌های‌ آخر سال شروع شده است. با وجود اینکه هنوز فروش ویژه نوروزی در بسیاری از مغازه‌ها و پاساژ‌ها آغاز نشده، ترافیک عصر‌گاهی اسفند خودش را نشان می‌دهد؛ حتی روزهای تعطیل و جمعه‌ها. امسال به نسبت سال‌های گذشته محدودیت‌های کرونایی کمتر شده است. منع تردد شبانه برداشته شده و کسب‌وکار‌ها به‌صورت رسمی تعطیل نیستند. اگرچه آمار فوتی‌های کرونایی در موج ششم بالا رفته و هر روز بیشتر از 200نفر در کشور ما جان خود را از دست می‌دهند، اما شلوغی ‌خیابان‌ها نشان می‌دهد که رفت‌وآمد‌های غیرضروری در شهر کم نیست. از سوی دیگر، هرقدر که به روز‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم آلودگی ناشی از این خودروها بیشتر شده و در هوای سرد احتمال انباشت آلاینده‌ها افزایش می‌یابد. نقشه‌های پیش‌بینی آلودگی هوا و پایش نقشه‌های هواشناسی هم از انباشت آلاینده‌ها اواخر هفته جاری و پس از اتمام بارندگی‌ها و وزش باد خبر می‌دهند. در این بین، آنچه واضح است اینکه خودروها به‌عنوان متهم ردیف اول خاکستری کردن آسمان پایتخت به‌حساب می‌آیند.

نیاز به همراهی مردم
توسعه خطوط مترو به‌عنوان پاک‌ترین وسیله حمل‌ونقل عمومی، ایجاد و توسعه خطوط بی‌آرتی، حذف خودروهای سواری کاربراتوری با جایگزینی خودروهای انژکتوری و با رعایت استانداردهای آلودگی در خطوط تولید، حذف سرب و گوگرد از بنزین و گازوئیل اگرچه انجام شده، اما با کمترین احتمال رخداد اینورژن (وارونگی دما) در اسفندماه، باز هم پیش‌بینی می‌شود که میزان آلاینده‌های هوا افزایش یابد. بسیاری از خدمات عمومی همچون بانک‌ها، برخی از سرویس‌های خدمات دولتی و خریدها اینترنتی شده و در دوران کرونا توسعه قابل‌ملاحظه‌ای در فضای مجازی یافته است، اما با این حال همچنان خودرو‌های شخصی بیشترین نقش را در حمل‌ونقل تهران دارند. طبق قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت سوخت قرار بود سهم خودروهای عمومی در دهه‌های گذشته به حدود 75درصد مجموع رفت‌وآمد شهری برسد، ولی این اتفاق نیفتاده است؛ بنابراین باید با برنامه‌های پایان سال مدیریت شهری و پلیس راهور، همراه شد تا در این شلوغی‌ها، آلودگی هوا نفس‌مان را به شماره نیندازد. سیدمجتبی شفیعی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران به همین‌خاطر توصیه کرد: «استفاده از حمل‌ونقل عمومی، مدیریت سفر درون‌شهری با اپلیکیشن‌ها، خودداری از تردد غیرضروری و تهیه اقلام موردنظر از بازارهای محلی بهترین کاری است که در این روزها می‌توان انجام داد. این گونه هم ترافیک کاهش می‌یابد و هم آلودگی هوا نخواهیم داشت؛ چراکه ممکن است اواخر اسفند وزش باد و بارندگی قابل‌توجهی نباشد. افزایش و تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی، خدمات‌رسانی شبانه‌روزی اتوبوس‌های تندرو و هماهنگی برای توقف عملیات‌های عمرانی هم انجام می‌شود، اما نیاز به همراهی مردم دارد.»
چند روز پیش مدیرکل محیط‌زیست شهرداری تهران گفت تمرکز زیاد جمعیت، صنعت و خودرو، مهم‌ترین علل آلودگی هوای پایتخت است و بارگذاری بیش از حد در تهران، بیش از توان اکولوژیک و محیط‌زیستی آن است؛ چنان‌که اگر استاندارد خودروها و کیفیت سوخت را ارتقا دهیم، باز هم آلودگی هوا وجود دارد.
شینا انصاری گفت: «اگر کیفیت سوخت به‌ویژه سوخت نفت و گاز بهتر شود و گوگرد آن در حد مجاز باشد، می‌تواند بر کاهش آلودگی هوا بسیار مؤثر باشد. در کنار آن باید مدهای حمل‌ونقلی نیز به سمت حمل‌ونقل عمومی تغییر کند و از وسایل‌نقلیه شخصی کمتر استفاده شود.»
در ابتدای اسفندماه نیز رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد که فقط با ۱۰درصد یارانه یک سال خودروهای سواری می‌توان تمام طرح‌های در حال اجرای متروی تهران را تکمیل کرد. علی سلاجقه گفت: «در سال‌های اخیر تغییر محسوس الگوی تردد از خودروها و سرویس‌های عمومی به‌خودروی شخصی به چالشی جدی تبدیل‌شده است.» به هر حال در هفته آخر اسفند میزان رفت‌وآمد در شهر به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. بنا بر اعلام سازمان حمل‌ونقل و ترافیک تهران میزان ترافیک 30درصد و بنا بر اعلام پلیس 15تا 20درصد افزایش پیدا می‌کند که در گذر‌های تجاری بیشتر از این ارقام است. مشاهده شهروندان در شب‌های اخیر هم این افزایش را نشان می‌دهد. بهشت زهرا نیز میزبان مراجعان زیادی است و شرکت متروی تهران برای انتقال این گروه از شهروندان سرویس‌های ویژه‌ای را در خط یک، تدارک دیده است. شبکه حمل‌ونقل شهری تهران با وجود مشکلاتی مانند فرسودگی تجهیزات همچنان در حال خدمت‌رسانی است و باید اولویت استفاده شهروندان باشد.

مکث
ماندگاری استاندارد آلایندگی
وحید نوروزی، کارشناس محیط‌زیست

طبق اعلام رأی دیوان محاسبات، اقداماتی که ارگان‌‌ها و دستگاه‌ها باید در چارچوب قانون هوای پاک یا قانون نفس انجام می‌دادند، صورت نگرفته است؛ بنابراین وقتی چند روز میزان آلاینده‌ها به حد قابل‌قبول می‌‌رسد، نمی‌توان آن را نتیجه اقدامات این ارگان‌ها دانست. نمی‌شود گفت خودرو‌سازان یا تولیدکنندگان سوخت کاری کرده‌اند که وضعیت آلودگی هوا بهبود پیدا کرده است؛ به همین دلیل که نمی‌شود گفت دانشجویی درس نخواند و در امتحان حضوری نتیجه خوبی بگیرد. اگر بهبودی در ماه‌های گذشته مشاهده شده است به‌دلیل شرایط اقلیمی و وزش باد بوده است. همچنان اعتقاد داریم که مدیریت آلودگی هوا فرمانده‌ای مقتدر ندارد. دیوان محاسبات به صراحت توضیح داده است که بیش از 90درصد ارگان‌‌ها وظایف خود را در این زمینه انجام نداده‌‌اند؛ بنابراین در سال آینده نیز مشکلات ناشی از آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ ادامه خواهد یافت. این نظر هم مطرح شده بود که اگر ارتقای استاندارد مثلا از یورو 5به یورو 6انجام شود، انتشار آلاینده‌ها تغییر ناگهانی و زیادی نخواهد کرد. به این معنا که میزان تناژ انتشار آلاینده‌ها از وضع موجود با یک پله استاندارد بالاتر، به میزان ناچیزی کاهش پیدا می‌کند، اما من تصور می‌کنم که مهم ماندگاری این استاندارد‌هاست. مهم این است که صنعت خودرو‌سازی ما کیفیت را به حدی بالا ببرد که ماندگاری استاندارد به اندازه کیفیت خودروهای جهانی باشد. انتشار آلاینده یک دستگاه خودرو در هنگام کسب استاندارد، میزان مشخصی است و نباید در طول چند سال افت و اصطلاحا به سطح یورو یک سقوط کند. کیفیت سوخت هم در این میان اهمیت زیادی دارد، اما ما روی ماندگاری استاندارد بحث داریم.