خروج از مالی؛ شکست فرانسه در آفریقا

حدود 10سال حضور ارتش فرانسه در کشور مالی، در غرب آفریقا، بدون هیچ دستاورد مشخصی به پایان رسید. فرانسه و متحدان اروپایی‌اش از آغاز روند خروج نیروهای خود از این کشور خبر داده‌اند. فرانسه می‌گوید که مداخله‌های مداوم دولت نظامی مالی در عملیات علیه تروریسم و بدعهدی‌های حکومت مالی باعث شده تا این کشور تصمیم به خروج بگیرد. اما افزایش احساسات ضدفرانسوی از یک سو و قوی‌تر شدن گروه‌های افراطی منطقه از سوی دیگر تنها یک گزینه برای توجیه تصمیم دولت فرانسه باقی می‌گذارد: پذیرش شکست.
در بیانیه خروج فرانسه از مالی آمده است: وضعیت سیاسی، عملیاتی و قانونی برای ادامه تعامل نظامی در مبارزه علیه تروریسم در مالی فراهم نیست. براساس این بیانیه، این تصمیم شامل تخلیه نیروهای «عملیات بارخانه» مستقر در منطقه ساحل خواهد شد. عملیات بارخانه، عملیات نظامی ارتش فرانسه علیه گروه‌های تروریستی فعال در کشورهای واقع در نوار مرکزی آفریقا که به منطقه ساحل معروف است، اطلاق می‌شود. این عملیات از سال2014 با همکاری 5کشوری که سابقا مستعمره فرانسه بوده‌اند، یعنی کشورهای بورکینافاسو، چاد، مالی، موریتانی و نیجر، آغاز شده است. این 5کشور، به گروه 5ساحل مشهور هستند.
به گزارش الجزیره، فرانسه اعلام کرده پایگاه‌های این کشور در مالی طی 6ماه آینده تعطیل خواهند شد. با وجود عدم‌موفقیت فرانسوی‌ها، این نگرانی وجود دارد که خروج فرانسه از مالی خلأ امنیتی بزرگی در این کشور ایجاد کند؛ مشکلی که هم مالی و هم کشور همسایه‌اش یعنی نیجر را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. این خلأ امنیتی از نظر کارشناسان منطقه در کوتاه‌مدت به‌ویژه در مناطق مرزی که بیشترین تمرکز گروه‌های مسلح را دارد مشکل‌آفرین خواهد بود.
پایان یافتن عملیات نظامی فرانسه در مالی برای این کشور شکست بزرگی محسوب می‌شود؛ حتی اگر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه این حقیقت تلخ را نپذیرد. واقعیت این است که حدود 10سال حضور نظامی فرانسه نتوانست تهدیدهای تروریستی فزاینده‌ای را  که این منطقه از غرب آفریقا را تحت‌تأثیر خود قرار داده به پایان برساند؛ شکستی که جایگاه سابقا مسلط فرانسه را در میان بسیاری از مستعمره‌های خود در منطقه تضعیف کرده است.

چرا فرانسه از مالی خارج می‌شود؟
خروج فرانسه در پی برهم‌خوردن روابط میان دولت فرانسه و حاکمان نظامی جدید مالی اتفاق می‌افتد. سطح روابط فرانسه و مالی از زمانی کاهش یافت که دولت نظامی این کشور به رهبری آسیمی گویتا تاریخ پایان بخشیدن به حکومت نظامی و وعده برگزاری انتخابات را نقض کرد. از سوی دیگر، غرب، دولت مالی را به کمک گرفتن از گروه شبه‌نظامیان «واگنر» با هدف تامین امنیت خود متهم کرده است. واگنر یک گروه امنیتی روسی است و اعزام آنها با حمایت دولت روسیه به کشورهای غرب آفریقا، جایگاهی جدید برای مسکو در منطقه ایجاد کرده است. گروه واگنر با استخدام مزدوران نظامی در جنگ‌های نیابتی در کشورهای مختلف شرکت می‌کند.
از 53سربازی که طی عملیات بارخانه در غرب آفریقا جان خود را از دست داده‌اند، ‌48نفر در مالی کشته شده‌اند. علاوه بر این، ناتوانی در مهار خشونت در کشورهای منطقه احساسات ضدفرانسوی را در مالی و دیگر کشورهای منطقه ساحل تقویت کرده است.

چرا ارتش فرانسه به مالی رفت؟
در سال2012 نیروهای طوارق (قومی صحرانشین در شمال آفریقا و غرب منطقه صحرای بزرگ) که از سوی شاخه القاعده در غرب آفریقا موسوم به «القاعده در مغرب اسلامی» حمایت می‌شدند، دو سوم از مناطق شمالی مالی را تصرف کردند. این نخستین باری نبود که طوارق در مالی دست به شورش می‌زدند. پیش از این 3 بار دیگر در سال‌های 1962، 1990و 2007هم رویدادهایی مشابه در مالی رخ داده بود، اما در سال 2012پس از سقوط حکومت معمر قذافی در لیبی، هزاران نفر از طوارق عضو ارتش لیبی به طوارق ناراضی در مالی پیوستند و این گروه با تجهیزات و تسلیحات بیشتر تصرف شمال مالی را آغاز کرد. در سال 2013همزمان با پیشروی نیروهای طوارق در مسیر جنوب و به ‌سوی پایتخت، دولت مالی از فرانسه درخواست کمک کرد.
فرانسه هزارو700 نیروی ارتش خود را در قالب «عملیات سروال» به مالی اعزام کرد و توانست با همکاری نیروهای ارتش چاد، طوارق را عقب براند. در سال2014 با گسترش دامنه خشونت‌های داخلی به بورکینافاسو و نیجر، فرانسه نیز دامنه عملیات نظامی خود را در منطقه توسعه داد و 5هزار و 100نیروی نظامی خود را در 5کشور منطقه ساحل مستقر کرد؛ اقدامی که به عملیات بارخانه مشهور شد. عملیات بارخانه با هدف تشدید نبرد علیه تروریسم در مالی هزارو700 نیروی دیگر به این کشور اعزام کرد. یک سال بعد طوارق و دولت مالی توافقنامه صلحی به امضا رساندند که هرگز اجرایی نشد. همزمان گروه طوارق با داعش بیعت کرد و دولت اسلامی صحرای بزرگ را تشکیل داد. پس از آن، گروه‌های شبه‌نظامی افراطی نظیر گروه المرابطون به واسطه تلفیق با گروه‌های دیگر در مالی قدرت بیشتری گرفتند و رهبران 5 کشور منطقه ساحل را بر آن داشتند تا با پشتیبانی فرانسه، گروه 5ساحل را برای مقابله با تروریسم تشکیل دهند. با این ‌همه، ناتوانی نیروهای فرانسوی در مهار خشونت در کشورهای منطقه ساحل، منجر به تضعیف جایگاه فرانسه شد و خشم عمومی نسبت به فرانسه را افزایش داد.
در ادامه و در پی کودتای نظامی در مالی در سال 2021، دولت فرانسه با دولت نظامی جدید برسر برگزاری انتخابات و شیوه حکومت بر کشور به اختلاف خوردند و فرانسه حضور نظامی خود در این کشور را کاهش داد و به 2هزار و 500نفر رساند. حضور بیش از هزار نیروی گروه واگنر در مالی، اخراج سفیر فرانسه از این کشور، اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه مالی توسط کشورهای غرب آفریقا و تشدید احساسات ضدفرانسوی در مالی در نهایت به اعلام تصمیم خروج ارتش فرانسه و متحدانش از این کشور منتهی شده‌است.

مکث
سابقه حضور فرانسه در غرب آفریقا
حضور فرانسه در منطقه غرب آفریقا در تاریخ استعماری این کشور و تشکیل آفریقای غربی فرانسه ریشه دارد. این منطقه مجموعه‌ای از کشورهای مستعمره فرانسه شامل سنگال، موریتانی، مالی، بورکینافاسو و نیجر بود که بین سال‌های 1895تا 1958تحت استعمار فرانسه قرار داشتند. از سال 1958به بعد و پس از برگزاری رفراندوم قانون اساسی در فرانسه، کشورهای مستعمره به‌تدریج اعلام استقلال کردند. امروز اما حضور فرانسه در این منطقه دست‌کم در ظاهر هدف استعماری ندارد و مقامات فرانسوی ازجمله امانوئل مکرون، استعمار آفریقا به‌دست فرانسه را اشتباه بزرگ تاریخی فرانسه نامیده‌اند. فرانسه در سال‌های اخیر مبارزه با گروه‌های افراطی و تروریستی در این منطقه را به بهانه‌ای برای نفوذ در این منطقه تبدیل کرده است. از سویی دیگر، ضعف دولت‌ها و نیروهای امنیتی کشورهای منطقه ساحل و غرب آفریقا در محافظت از مرزهایشان حضور ارتش فرانسه را در این منطقه تقویت کرده است.