همه‌‌چیز بر محور خداست

محمد‌صادق عبداللهی، روزنامه نگار

«هدف زندگی» ازجمله دغدغه‌های استاد شهید مرتضی مطهری(ره) بوده است که هر چند مختصر اما به شکلی مبنایی در سال۱۳۵۱ در جمع حدود 10تن از شاگردان به آن پرداخته‌اند و سپس در کتابی با همین عنوان به چاپ رسیده است. استاد شهید مباحث خود را با موضوع هدف اصلی اسلام درباره انسان، ذیل 5سرفصل «هدف خلقت و بعثت انبیاء»، «ریشه اخلاق فردی و اجتماعی»، «مکتب و جهان‌بینی»، «ایمان و کمال انسان» و «بررسی نظریات مختلف درباره کمال انسان و نظریه اسلام» بیان کرده‌اند.
استاد در ابتدای مباحث خود نظریات مختلف را درباره سعادت انسان بررسی کرده‌اند و سپس هدف خلقت را از دیدگاه قرآن به بحث می‌گذارند. ایشان در جمع‌بندی هدف زندگی از نظر اسلام، می‌فرمایند:«هدف اصلی از زندگی جز معبود چیز دیگری نمی‌تواند باشد؛ یعنی قرآن می‌خواهد انسان را بسازد و به او هدف و آرمان بدهد و هدف و آرمانی که اسلام می‌خواهد بدهد فقط خداست و بس و هر چیز دیگر جنبه مقدمی دارد نه جنبه اصالت و استقلال و هدف اصلی.» استاد مطهری بر این اساس معتقدند آنچه سزاوار است که انسان تنها هدف خود قرار دهد، همان او است و بس، و طبعاً سایر هدف‌ها زاییده و منبعث از این هدف خواهند بود؛ یعنی هیچ‌کدام استقلال و اصالت نداشته و همه مولود این هدفند. پس در اسلام همه‌‌چیز بر محور خدا دور می‌زند؛ چه از نظر هدف بعثت انبیاء و چه از نظر هدف زندگی یک فرد.
معلم شهید در این کتاب پس از بررسی هدف زندگی به مسئله انسان کامل براساس این هدف می‌پردازند؛ چرا که معتقدند هدف اسلام از انسان کامل طبعاً برابر است با هدف واقعی‌ای که یک مسلمان باید از کارهای خود داشته باشد و بنابراین بحث از انسان کامل به‌معنای بحث از هدف و آرمان اصلی در اسلام است. از همین رو آیت‌الله مطهری(ره) به بررسی نظریات مختلف در باب کمال انسان همچون انسان برخوردار از طبیعت، انسان برخوردار از آخرت، نظریه عرفا و وصول به حق از راه عشق، نظریه حکما و فلاسفه الهی در باب کمال انسان در حکمت و عدالت، نظریه هندوئیسم درخصوص کمال انسان در محبت و عواطف، کمال انسان در زیبایی و کمال انسان در قدرت پرداخته و نقد مختصری به هر یک، از منظر اسلامی وارد می‌سازند و هدف اسلام را تنها خدا می‌دانند و همه آنچه را که مکاتب مختلف بیان می‌دارند، مقدمه نیل به این هدف اصلی تفسیر می‌کنند و عبادت را که در قرآن به‌عنوان هدف جن و انس آمده وسیله پیوند انسان با خدا می‌دانند.