رویه جهانی مدیریت حیوانات ولگرد

عباس محمدی- فعال محیط‌زیست، مدیر گروه دیده‌بان کوهستان

شمار سگ‌های ولگرد در چند سال اخیر در کوه و دشت و سکونتگاه‌های انسانی بسیار زیادشده است. چندین مورد حمله‌ منجر به مرگ کودکان و بزرگسالان (چه بر اثر حمله مستقیم، یا به‌علت هاری، یا مانند مورد استاد دانشگاه آزاد اهواز، خانم دکتر مریم جوادپور هنگام فرار از دست سگ) همین چند هفته اخیر گزارش شد. با توجه به ده‌ها هزار سگ‌گزیدگی سالانه که طبق گزارش‌ انستیتو پاستور ایران رخ می‌دهد و همچنین گزارش‌های پرشمار محیط‌بانان و فعالان محیط‌زیست، می‌توان حدس زد که سالانه صدها هزار جانور کوچک و بزرگ هم بر اثر حمله سگ‌های ولگرد از طبیعت کشور حذف می‌شوند. طرفداران افراطی سگ که به سگ‌های رهاشده یا ولگرد غذا (اسکلت مرغ، پسماند کشتارگاه و مانند اینها) می‌رسانند، گذشته از آسیب جدی که به وضعیت بهداشت نقاط مختلف وارد می‌کنند، سبب افزایش بنیه سگ‌ها و بیشتر شدن زاد و ولد آنها می‌شوند. این افراد، غالبا به «دستورالعمل‌های جهانی» درباره مدیریت حیوانات رها شده اشاره می‌کنند و با برداشت دلخواه از این مقررات یا شیوه‌نامه‌های غیرالزام‌آور، با حذف سگ یا گربه‌های ولگرد، سرسختانه مخالفت می‌کنند. ماده 12«معاهده اروپایی برای حمایت از حیوانات» ، درباره کشتن حیوانات ولگرد است که به تشخیص دستگاه‌های رسمی موجب بروز مشکل شده‌اند. «اگر یکی از طرفین [معاهده] به این نتیجه برسد که تعداد حیوانات ولگرد موجب بروز مشکل شده است، می‌تواند اقدام قانونی یا اجرایی لازم برای کاهش تعداد را به‌شکلی که موجب وارد شدن درد و رنج و استرسِ قابل اجتناب نشود، انجام دهد. اما لازمه‌ این اقدامات چنین است که نخست، اگر قرار بر به‌دام انداختن حیوانات باشد، این کار باید با حداقل رنج جسمی و روحی متناسب با حیوان باشد و دوم، چنین حیواناتی چه نگهداری شوند چه کشته شوند، این کار باید مطابق اصول معاهده صورت گیرد.» پیداست که این معاهده، معدوم کردن حیوانات ولگرد که موجب بروز مشکلاتی همچون حمله به انسان، رقابت با حیات‌وحش و آلوده‌سازی محیط شده‌اند، مجاز دانسته است.‌ بند 3-6-3 گزارش فائو (سازمان کشاورزی و خواربار ملل متحد) نیز درباره مدیریت جمعیت سگ‌ها، مربوط به «یوتانایز» یا کشتن بی‌درد و رنج حیوانات ولگرد است. «از آنجا که کشتن بی‌تبعیض یا انبوه سگ‌ها، نامؤثر است و پذیرفتنی نیست، کارشناسان یادآور می‌شوند که در حالت ایده‌آل نباید هیچ حیوان سالمی کشته شود، بلکه ممکن است یوتانایز سگ‌ها به‌صورت انفرادی درصورتی که گزینه‌های دیگر مانند یافتن خانه جدید یا حسب موقعیت روش «سی.ان.آر» (گرفتن، عقیم‌سازی، رها کردن) با دقت درنظر گرفته شده و رد شده باشند، ضروری باشد. به‌علاوه، یوتانایز حیوانات سالم به‌عنوان راه‌حل درازمدت پذیرفتنی نیست، زیرا به ریشه‌های این امر نمی‌پردازد و نیز مشخص نمی‌کند که سگ‌ها از کجا می‌آیند.