بیابانی به نام بوستان«ایرانیان»

عطیه اکبری|خبرنگار:

منطقه 19

سال 1392 بود که خبر ساخت بوستان ایرانیان به گوش اهالی منطقه 19 تهران رسید. بوستانی که قرار بود چندین هکتار زمین مرده و بی‌جان را زنده کند و سرانه فضای سبز اهالی نوزدهمین تکه پایتخت را افزایش دهد؛ بوستانی که قرار بود از هر استان کشور یک نماد در آن خودنمایی کند و نمادی از ایران کوچک باشد. اعضای چهارمین دوره شورای‌شهر تهران از تصویب بودجه 600 میلیارد تومانی برای ساخت این بوستان خبر داده بودند.

کلنگ ساخت بوستان ایرانیان بر زمین خورد و کارگاه‌ها تجهیز و تابلو ساخت بوستان ایرانیان در زمین محله دولتخواه جنوبی نصب شد. مردم منطقه دلخوش بودند به اینکه یکی از بزرگ‌ترین تفرجگاه‌های پایتخت در منطقه‌شان ساخته می‌شود، اما زهی خیال باطل! حالا سال 97 هم از راه رسیده و آن تابلو خوش آب و رنگ چند سال قبل، تبدیل به تابلو رنگ و رورفته‌ای شده که نه تنها مایه دلخوشی نیست بلکه بزرگ‌ترین کابوس این روزهای اهالی منطقه 19 را رقم زده است.

کابوسی که نتیجه بی‌تدبیری مدیران شهری در سال‌های گذشته است، وقتی قبل از توافق با اداره اوقاف که مالک بخش عمده‌ای از زمین‌های مورد نظر است به بهانه ساخت بوستان، بسیاری از مشاغلی را که اغلب غیرمجاز بودند و در این زمین‌ها فعالیت می‌کردند تعطیل کردند و باعث و بانی ایجاد فضای بی‌دفاع شهری شدند.

ساخت بوستان بزرگ ایرانیان مدت‌هاست متوقف شده است و سوغات این بی‌تدبیری برای اهالی منطقه 19 و محله دولتخواه انبوهی از معضلات اجتماعی است. برای شنیدن درددل اهالی به محله دولتخواه جنوبی رفتیم و با مسئولان صحبت کردیم. اهالی منطقه از مسئولان می‌خواهند تدبیری برای این بلاتکلیفی بیندیشند.  

زمین‌هایی که قرار بود میزبان بوستان ایرانیان باشد حالا میزبان انواع و اقسام معضلات اجتماعی شده و دود این معضلات در چشمان مردم محله دولتخواه جنوبی می‌رود. این زمین‌ها از شمال به بزرگراه شقایق، از جنوب به بزرگراه آزادگان، از شرق به خیابان سهیل جنوبی و خلازیر و از غرب هم به بزرگراه آزادگان منتهی می‌شود. 


مثنوی هفتاد من کاغذ بوستان ایرانیان 

ماجرای بوستان 180 هکتاری برای اهالی منطقه 19 تبدیل به مثنوی هفتاد من کاغذ شده است؛ البته یک مثنوی ناتمام. دبیر شورایاری محله دولتخواه می‌گوید: «در فاصله سال‌های 1392 تا 1394 شهرداری حدود 20 هکتار از زمین‌ها را تملک کرد. عملیات ساخت بوستان ایرانیان آغاز شد. در آن زمان بسیاری از کارگاه‌هایی که شهرداری، زمین‌های آنها را تملک کرده بود با خاک یکسان شدند.

بسیاری از کارگاه‌ها هم به‌صورت نیمه‌تعطیل باقی ماند.» ‌‌موسی سهرابی ادامه می‌دهد: «این تازه اول راه بود. اهالی محله دل تو دلشان نبود و تصور می‌کردند بالاخره قرار است پای نعمت‌های شهری و یکی از بوستان‌های زیبای شهر تهران به منطقه 19 هم باز ‌شود، اما این دلخوشی‌ها دوام نداشت.» سهرابی می‌گوید: «از 180 هکتار زمینی که قرار بود بوستان‌ها در آن ساخته شوند، حدود 90 هکتار در اختیار فروشندگان ضایعات است که این افراد در محله‌ای که به خلازیر معروف است تجمع می‌کنند و در قالب 2 هزار و 700 واحد جمع‌آوری ضایعات در این زمین‌ها به‌صورت غیر‌قانونی مشغول کارند.»

سال 1394 اعضای شورای‌شهر در بازدید از محله دولتخواه قول دادند به‌زودی زمینی را برای جابه‌جایی این مشاغل مزاحم در نظر بگیرند اما بعد از گذشت 3 سال این جابه‌جایی هنوز در‌هاله‌ای از ابهام باقی مانده است و تیشه به ریشه مشکلات اهالی منطقه می‌زند. 


بلای جان ما 

حالا 4 سال از روزی که کلنگ ساخت بوستان ایرانیان بر زمین خورد می‌گذرد و عملیات ساخت بوستان ماه‌هاست متوقف شده است. زمین‌های بی‌دفاع شهری در محله دولتخواه جنوبی بلای جان مردم شده است. همراه با دبیر شورایاری، مدیر محله و چند تن از اهالی به زمین‌هایی می‌رویم که قرار بود محلی برای جذب گردشگر و رونق اقتصادی در منطقه 19 باشد. سهرابی می‌گوید: «در دوره شهرداری گذشته در این زمین‌ها حدود 7 کوره آجرپزی قرار داشت. 

4 کوره فعال بود. آنها را به بهانه ساخت بوستان تعطیل کردند و حالا هرکدام مکانی دنج برای بزهکاری و ظهور و بروز آسیب‌های اجتماعی شده‌اند.» «فریدون حسینی» می‌گوید: «در این زمین‌های بی‌دفاع شهری موادمخدر خرید و فروش می‌شود، خرده‌فروشی که جای خودش را دارد. اینجا مواد‌فروشانی بیتوته می‌کنند که محافظ هم دارند. 2 سال قبل بود که جوانی بی‌گناه را با ضربات چاقو به قتل رساندند.

عقربه ساعت که به 7 بعدازظهر نزدیک می‌شود کسی جرئت نمی‌کند از این محدوده عبور کند. در حالی که چنین مکان ناامنی درست در همسایگی بافت مسکونی قرار دارد. شب‌ها بیش از 300 کارتن‌خواب در این زمین‌ها بیتوته می‌کنند. بدتر از همه آنکه هیچ مسیری بـــرای گـشـتـزنی ماشین‌های نیروی انتظامی وجود ندارد.» 


مشکلات زیست‌محیطی و هوای همیشه مه‌انگیز دولتخواه 

گذشته از همه مشکلات و آسیب‌های اجتماعی که نیمه‌کاره ماندن ساخت بوستان ایرانیان برای اهالی منطقه 19 به ارمغان آورده است، مشکلات زیست‌محیطی هم یکی دیگر از تبعات این بلاتکلیفی است. بعد از گذشت 4 سال، از آن همه خبرهای خوش‌رنگ و لعاب که با موضوع این بوستان در رسانه‌ها منعکس شد، فقط یک حاشیه باریک فضای سبز به جا مانده و تلی از خاک که با کمترین وزش باد، دانه‌های شن و خاکستر آن به هوا می‌رود و هوای محله دولتخواه جنوبی را مه‌انگیز می‌کند.

«مریم چراغی» مدیر محله دولتخواه جنوبی می‌گوید: «از زمانی که ساخت بوستان ایرانیان متوقف شد، آمار زورگیری، کیف‌قاپی و سایر بزه‌های اجتماعی در محله دولتخواه جنوبی و منطقه19 افزایش پیدا کرده است.» 


بودجه هنگفت برای تملک

«بوستان ایرانیان یک پروژه فرامنطقه‌ای است.» این جمله‌ای است که شهردار ناحیه 3 منطقه 19 بیان می‌کند و می‌گوید: «ساخت بوستان ایرانیان عزمی جزم می‌خواهد و شهرداری به مشارکت و همکاری همه سازمان‌ها و نهاد‌ها نیاز دارد.» «مهدی رمضانی‌فر» ادامه می‌دهد: «از چند سال گذشته تا امروز، شهرداری منطقه موفق به تملک حدود 20 هکتار از زمین‌های مورد نظر شده است.

بخش دیگر زمین‌ها وقفی و در تملک سازمان اوقاف است. بخشی هم مالک خصوصی دارد. مالکان زمین‌هایشان را قطعه‌بندی کرده و فروخته‌اند و در آنها کارگاه‌های غیر‌مجاز فعالیت می‌کنند. تملک این زمین‌ها به بودجه هنگفتی نیاز دارد و در حال حاضر شهرداری منطقه چنین بودجه‌ای ندارد.» 


پیشرفت 4‌ درصدی 

«بوستان ایرانیان قرار است «اکوموزه»‌ای زنده و فعال برای آشنایی با سرزمین ایران و فرهنگ بومی، دینی و سنتی مردم آن باشد. این بوستان با الهام از شیوه‌های معماری و باغ‌سازی ایرانی ـ اسلامی ساخته می‌شود و فضایی جذاب برای استفاده و افزایش آگاهی شهروندان از ایران ایجاد می‌کند. همچنین مکانی مناسب با کاربری تاریخی، فرهنگی و تفرجگاهی در محدوده شهر تهران به وجود می‌آورد به‌طوری که شهروندان، ضمن برخورداری از امکانات تفریحی، با سنت‌ها و ارزش‌های گوناگون کشور آشنا می‌شوند.»

این توضیحاتی است که مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران در خصوص بوستان نیمه‌کاره ایرانیان می‌دهد. «‌‌علی‌محمد مختاری» می‌گوید: «سازمان پارک‌ها و فضای سبز، مجری ساخت بوستان ایرانیان است. در دو سال گذشته بخشی از عملیات عمرانی ساخت ساختمان مسجد، ساخت منبع آب زیرزمینی، عرصه‌های مربوط به آداب و رسوم اقلیم‌های مختلف ایران در زمین‌های تملک شده انجام شده است. فاز اول ساخت بوستان ایرانیان پیشرفتی 4 ‌درصدی داشته است و شهرداری منطقه باید با مالکان زمین‌ها توافق کند و بعد از تملک و تحویل زمین‌ها به سازمان پارک‌ها عملیات ساخت بوستان از سر گرفته می‌شود.»