گزارش
خیرات خلاقانه
شناخت درست نیازهای جامعه می‌تواند خیرات کوچک برای متوفیان را به صدقه جاری تبدیل کند
«همزمان با نخستین سالگرد عزیز از دست رفته‌مان، بر آن شدیم دل زنان و کودکانی را شاد کنیم که مدت‌هاست نقش لبخند بر لبانشان کم‌رنگ شده و حسرت آرزوهایشان را در خیال، نقش می‌زنند. دفتر و قلم و کتاب به دستان کوچک کودکان هدیه کردیم و چرخ‌های دوخت را به مادران صبورشان تا روزگار سخت را کمی آسوده‌تر بچرخانند. شادی چشمانشان، تسلای دل بی‌قرارمان شد و امید داریم طبقی نور باشد برای عزیزمان.»؛ این متن پیامی است که مدتی پیش در گروهی خانوادگی انتشار یافت و مورد تحسین قرار گرفت؛ عملی قابل احترام که جای تامل و البته ترویج دارد. شکلی متفاوت از خیرات و نذورات برای درگذشتگان که حال خوب بیشتری خلق کرده و ثواب فزون‌تری نصیب اهلش می‌کند. خیرات مرسوم و همیشگی هرچند قابل احترام است و خالی از ثواب نیست اما برخی از نمونه‌های آن در حکم صدقات جاریه است و تلاش ارزشمندی است تا نیازی اساسی را برطرف کند. در چند سال اخیر به‌خصوص بعد از همه‌گیری ویروس کرونا که امکان برگزاری مراسم مختلف و انواع دورهمی‌ها را به حداقل رساند و از طرفی نابسامانی‌های اقتصادی در روال عادی زندگی، به‌خصوص زندگی اقشار فرودست ایجاد کرد، این نوع خیرات برای درگذشتگان، رواج بیشتری یافته است.
هدیه‌های آسمانی
صدقه و دعا دو موردی است که پیامبر اکرم(ص) آن را به‌عنوان هدیه برای اموات نام برده‌اند. برای آنها که به تعبیر ایشان همچون زندانیان در قبور به‌سر می‌برند و هدایای بازماندگان برایشان آسودگی به همراه داشته و دعا در حقشان مانند کوهی از نور است که به قبورشان داخل می‌شود.
خیرات و مبرات بعد از ادا‌کردن حق‌الناس و حق‌اللهی که بر گردن متوفی است، مورد تأکید قرار گرفته و آرامش روح او را به‌دنبال دارد. حجت‌الاسلام محمد برمایی می‌گوید: که نذر در ادبیات فقهی ما نوعی ابتکار عمل، پیرامون سبک زندگی دینداری افراد جامعه و نیازهای جامعه است و دارای ارزش افزوده بسیاری است. او به همشهری می‌گوید: «نخستین مخاطب این ارزش افزوده، فردی است که این کار خیر را انجام داده و این اقدام در بلوغ معنوی او مؤثر بوده و سبب سلامت روانش نیز خواهد شد. مخاطب دوم نذورات و خیرات نیز کسانی هستند که از آن بهره‌مند می‌شوند.» اما ارزش افزوده دیگری که خیرات و نذورات به‌دنبال دارد روحیه اجتماع‌پذیری و منفعت‌رسانی است. این کارشناس امور دینی معتقد است: «این ارزش افزوده اجتماعی با رویکرد توحیدی و الهی، بسیار بی‌نظیر و شاخص است. در نگاه قرآن نیز هم ارزش افزوده فردی وجود دارد و هم ارزش افزوده اجتماعی».
خیرات مبتنی بر نیاز جامعه
اطعام یک نیازمند باعنوان خیرات یا هرعنوانی، جدای از جنبه سیرکردن او، معنای امیدواری را برایش زنده می‌کند که از ارزش بالایی برخوردار است.حجت‌الاسلام برمایی می‌گوید: این همان نقطه‌ای است که ارزش اجتماعی خیرات و نذورات را نشان میدهد و باید به‌دنبال اثر اجتماعی آن باشیم. او می‌افزاید: «وقتی این میزان خیرات و نذورات در کشور داریم اما از آن طرف هم این میزان فقیر و نیازمند، نشان میدهد خیرات و نذورات ما مبتنی بر نیازهای جامعه نیست و لازم است این مهم، با نظم و نظام خاصی اداره شود». برخی کمک‌ها و خیرات و نذورات، مسکنی موقت است و به‌گفته این کارشناس مذهبی، نیازمند خلاقیت، تا براساس نیازهای اساسی پیش رود. شغل، سرپناهی مطمئن، تحصیل کودکان، کمک هزینه‌های درمانی یک بیمار نیازمند... ازجمله نیازهایی است که اگر با خیرات و نذورات کوچک هم جمع شود، به صدقه‌ای بزرگ و جاری تبدیل خواهد شد؛ خیراتی که به‌گفته حجت‌الاسلام برمایی، جاری ساری مسری است، نمی‌توان جلوی آن را گرفت و توسط دیگران هم تکثیر می‌شود که این از معجزات خداوند است.
مکث
خیرات ماندگار
طبخ و توزیع غذا همیشه یکی از رایج‌ترین انواع خیرات و نذورات بوده و هست. اما از گذشته در کنار این رایج‌ترین شیوه، خیراتی همچون راه‌اندازی آب سرد‌کن در معابر عمومی یا اهدای کتاب‌های ادعیه ازجمله خیرات متفاوت برای درگذشتگان و متوفیان بوده که در برخی موارد تأثیر و ماندگاری‌اش به‌مراتب بیشتر از دادن یک وعده غذای گرم است و نفع بیشتر و ماندگارتری عاید درگذشتگان و آنها که از این خیرات بهره‌مند می‌شوند خواهد کرد.
در سال‌های اخیر نیز دوباره نمونه‌هایی از خیرات و نذورات متفاوت رواج یافته است. احداث کتابخانه در منطقه‌ای محروم به یاد همسر و مادری جوان، احداث زمین بازی در نقطه‌ای کم‌برخوردار برای کودکان آن منطقه به یاد خبرنگاری که خودش تصمیم بر این کار داشت. تامین ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده خانواده‌ای نیازمند در روزهای کرونایی، خرید لباس ورزشی برای دو کودک کار تحت سرپرستی خیریه که علاقه‌مند به یادگیری رشته ورزشی بودند به‌عنوان خیرات برای پدری مهربان، کمک مالی به اشتغال خانگی چند زن سرپرست خانوار به یاد مادری مرحوم، تهیه تلفن هوشمند برای دانش‌آموزان محروم در روزهایی که مدارس مجازی است و... ازجمله این خیرات متفاوت است؛ صدقات جاریه‌ای که به نیت یک عزیز درگذشته، تا جاری و ساری است خیر می‌رساند و ثواب نصیبش می‌کند.
در همینه زمینه :
