نفت به زمین های کشاورزی این منطقه رسید/ ذرت و سبزی با طعم نفت
ابوذر چهل امیرانی
کشاورزان و ساکنان این روستای شهرری از این وضعیت به ستوه آمده و ساکنان روستاهای قمصر، درسن‌آباد و قوچ‌حصار هم در این رنج شریکند. ظاهراً راهی برای خلاصی از این وضعیت وجود ندارد چون این مشکل زیست‌محیطی در روستای اسماعیل‌آباد هم وجود داشت و نه تنها حل نشد، بلکه سبب تخلیه خانه‌ها شد و روستاییان خانه و زمین‌های کشاورزی خود را رها کردند.
۵۴ سال از ساخت پالایشگاه تهران در کنار چند روستای شهرری می‌گذرد؛ مجتمع عظیمی که حدود ۱۵ درصد از ظرفیت پالایشگاهی کشورمان را تشکیل می‌دهد و توانسته بخش زیادی از نیازهای کشور به بنزین، گازوئیل، نفت، گاز، نفت کوره و فرآورده‌های نفتی دیگر را برطرف کند. در فعالیت اثرگذار این مجموعه شکی نیست و جزء افتخارات کشورمان به حساب می‌آید، اما این پالایشگاه و شرکت‌های نفتی و گازی که در محدوده منطقه ۲۰ فعالند، آلایندگی زیادی به روستاهای خوش آب و هوا و ییلاقی شهرری تحمیل کرده‌اند که مهم‌ترین آن نفوذ مواد نفتی به عمق زمین و نابودی زمین‌های کشاورزی است. به همین دلیل، گاهی مایع زرد، سیاه و روغنی روی آب می‌بینید که کنار محصولات کشاورزی جریان دارد.
بومی‌ها به بوی نفت و گاز عادت کرده‌اند، ولی کمتر تازه واردی می‌تواند آن را تحمل کند. به گفته کشاورزان روستای عظیم‌آباد، این آلودگی‌ها در طول سال یکسان نیست و به شرایط مختلف بستگی دارد. «محمد محرابی» یکی از ساکنان روستا می‌گوید: «این مشکل در زمان بالا یا پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی خود را نشان می‌دهد. مواد نفتی پالایشگاه به عمق زمین نفوذ کرده است. هر زمان که سطح آب‌های زیرزمینی پایین می‌رود، به مواد نفتی آغشته می‌شود. بنابراین هر وقت کشاورزان از موتورآب استفاده کنند، آب آلوده از عمق به سطح زمین می‌آید و این مشکل ایجاد می‌شود.»
یکی از کشاورزان هم که خود را «سیف‌الله محرابی» معرفی می‌کند، می‌گوید: «پالایشگاه تهران و شرکت‌های نفتی و گازی که در این اطراف ساخته شده‌اند، کشاورزی ما را از بین برده‌اند.» او قدیمی بودن لوله‌های انتقال نفت را عامل ایجاد این مشکل معرفی می‌کند و می‌گوید: «نفت خام از طریق لوله‌های بزرگ از جنوب کشور وارد پالایشگاه تهران می‌شود. این لوله‌ها و تجهیزات قدیمی هستند و بیش از نیم قرن است که از آنها استفاده می‌شود. لوله‌ها نشتی دارند و مواد نفتی وارد زمین‌های ما می‌شود.»
محرابی به مشکل دیگر زادگاهش اشاره و عنوان می‌کند: «در کنار نفوذ مواد نفتی پالایشگاه‌ها به اراضی کشاورزی، با مشکل دیگری هم در این محدوده مواجه‌ایم و آن هم انتشار بوی گاز از برخی شرکت‌هاست که اقدام به تولید مواد شیمیایی می‌کنند. گازها روی محصول ما می‌نشیند و آنها را از بین می‌برد.»
البته او عنوان می‌کند که کاشت سبزی در زمین‌های روستای عظیم‌آباد ممنوع شده و ادامه می‌دهد: «قبل از این بخش زیادی از سبزی مورد نیاز تهرانی‌ها از زمین‌های روستای عظیم‌آباد تأمین می‌شد، اما پس از نشت مخازن نفت پالایشگاه، کشت سبزی از سوی اداره کشاورزی شهرستان ری ممنوع شد و درحال حاضر، گندم، جو و ذرت بیشترین محصولات ماست و برای دام‌ها نیز یونجه و علوفه می‌کاریم.»
حاضریم زمین‌های‌مان را بفروشیم
برای جلوگیری از انتقال آب آلوده از منابع زیرزمینی به سطح زمین، موتورآب روستای عظیم‌آباد پلمب شده و کشاورزان از آب‌های سطحی برای آبیاری زمین‌ها استفاده می‌کنند. از آنجا که آب شرب روستاییان هم از طریق حفر چاه تأمین می‌شد و امکان به خطر افتادن سلامت آنها وجود داشت، مسئولان پالایشگاه تهران اقدام به واگذاری آب سالم و بهداشتی به روستاییان کرده‌اند. مسئولان سابق این پالایشگاه وعده داده بودند هر ثانیه ۳۰لیتر آب به کشاورزان و اهالی بدهند، اما فقط یک لوله از آب‌های سطحی پالایشگاه که تصفیه شده بود، دراختیار روستاییان قرار گرفت که هر ثانیه ۱۰ لیتر آب بود. به همین دلیل، اهالی با کمبود آب مواجه شدند. البته فردی که در غیاب «پوریا غنی عراقی» سرپرست دهیاری روستای عظیم‌آباد، در این مجموعه حضور دارد، می‌گوید: «اکنون مشکل کمبود یا فشار کم‌آب در این روستا وجود ندارد، چون در بین لوله‌ای که از پالایشگاه به سمت روستا کشیده شده، اقدام به نصب مخزن آب کرده‌ایم تا آب در آن جمع شده و اهالی در زمان استفاده از آب شرب با کمبود مواجه نشوند.»
«علی محمدی» یکی از ساکنان روستا هم می‌گوید: «رئیس شورای روستای عظیم‌آباد گفته مواد نفتی در آب کشاورزی وجود دارد، اما خوشبختانه در خاک تأثیر زیادی نگذاشته است. این به این معنی نیست که دست روی دست بگذاریم، چون اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، تأثیر جبران‌ناپذیری خواهد گذاشت.»
او به راضی شدن اهالی روستا به واگذاری زمین‌های‌شان به پالایشگاه اشاره و عنوان می‌کند: «با این شرایط نمی‌توانیم کشاورزی کنیم، چون استفاده از آب فاضلاب برای آبیاری محصولات هم نادرست است و کشاورزان عظیم‌آباد از این آب استفاده نمی‌کنند.»
بررسی کارشناسی لازم است
برای شنیدن پاسخ مسئولان پالایشگاه تهران با مدیر روابط‌عمومی این مجموعه تماس می‌گیریم که قول بررسی موضوع و برقراری ارتباط ما به مدیران پالایشگاه را می‌دهد. این ارتباط تا زمان انتشار گزارش به نتیجه نرسید. در فرمانداری شهرستان ری همچنین پاسخی گرفتیم: «نمی‌توان به ادعای کشاورزان مبنی بر آلودگی و آغشتگی آب به املاح نفتی بسنده کرد و برای انجام این کار لازم است آب، خاک و محصولات کشاورزی در یک دوره مدون با نظارت مسئولان بهداشت و درمان آزمایش شود. مشاهده مواد شناور و روغنی در آب به معنای وجود مواد نفتی و شیمیایی بودن آن نیست، چون در مسیر نهرهای روستای عظیم‌آباد، کارخانه‌های صنعتی و قالیشویی زیادی قرار دارد.
با این وجود فرمانداری شهرستان ری هیچ تعارفی با شرکت‌ها و هر کسی که ممکن است سلامت مردم را به خطر بیندازد، ندارد. در سال‌های گذشته هم برخورد جدی با افرادی شده که با آب‌های غیرمتعارف نسبت به آبیاری مزارع و باغ‌ها اقدام می‌کردند.»
با این وجود مسئولان اداره حفاظت از محیط‌زیست شهرستان ری عنوان می‌کنند در کنار روستای عظیم‌آباد شرکت‌های انبار نفت، خطوط لوله و پالایشگاه تهران فعال هستند که مواد خام نفتی را از جنوب کشور به تهران منتقل می‌کنند. بنابراین امکان نشت نفت از آنها وجود دارد و نمی‌توان فقط پالایشگاه تهران را مقصر دانست و باید بازدیدی از لوله‌های خطوط داشته باشیم.
