سیگنال منفی سبد معیشت به دستمزد

هزینه معیشت کارگران به‌عنوان یکی از ارکان قانونی تعیین مزد سال آینده، 89میلیون و 798هزار و 205ریال در ماه برای یک خانوار 3.3نفره کارگری تعیین شد. اعضای شورای‌عالی کار می‌گویند مبنای تعیین این رقم تورم دی‌ماه بوده، اما میزان رشد هزینه معیشت نسبت به آمارهای رسمی تورم، حداقل 5.7و حداکثر 12.2درصد کمتر است.
به گزارش همشهری، طبق بند 2ماده 41قانون کار، حداقل مزد باید به‌اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده (معیار) را تأمین کند. هزینه سبد معیشت کارگران چند سالی است که با اصرار طرف کارگری و پیرو همین الزام قانونی محاسبه می‌شود. البته به‌واسطه بی‌توجهی سیاستگذاران اصلی تعیین دستمزد به بند 2ماده 41قانون کار، هنوز این شاخص مهم اثری در تعیین دستمزد ندارد، اما اینکه رشد این شاخص کمتر از نرخ تورم است و بخشی از هزینه تحمیل شده از ناحیه تورم به معیشت کارگران در محاسبات سبد معیشت امسال نادیده گرفته شده، می‌تواند نشانگر عزم سکانداران اصلی شورای‌عالی کار برای افزایش دستمزد کمتر از مقدار انتظار جامعه باشد.
 
فرایند تعیین هزینه معیشت
پس از برگزاری 8نشست فشرده در کمیته مزد شورای‌عالی کار، بالاخره شرکای اجتماعی روی رقم سبد معیشت خانوارهای کارگری به توافق رسیدند و این شاخص را با 30.2درصد افزایش نسبت به سال قبل، 89میلیون و 798هزار و 205ریال تعیین کردند. 
برخی اعضای شورای‌عالی کار می‌گویند مبنای محاسبات هزینه معیشت کارگران، اطلاعات مربوط به تورم دی‌ماه بوده؛ درحالی‌که مرکز آمار ایران در دی‌ماه، تورم نقطه‌به‌نقطه را 35.9درصد و تورم سالانه را 42.4درصد اعلام کرده بود. البته شیوه محاسبه هزینه معیشت در شورای‌عالی کار به این صورت است که ابتدا هزینه خوراکی‌های موردنیاز یک خانوار 3.3نفره کارگری محاسبه می‌شود و پس‌ازآن با درنظر گرفتن مختصات تورمی دهک چهارم جامعه به‌عنوان دهک غالب کارگری، سهم خوراکی‌ها در کل سبد مصرفی کارگران مشخص می‌شود. 
در ادامه نیز به‌تناسب افزایش هزینه خوراکی‌ها و سهم آنها در سبد خانوار، میزان افزایش مابقی هزینه‌های خانوار محاسبه خواهد شد. بر همین اساس در نشست اخیر شورای‌عالی کار، ابتدا هزینه خوراکی‌های یک خانوار کارگری براساس جدول انستیتو تغذیه ایران، مطالعات کارشناسی و مذاکره شرکای اجتماعی 32میلیون و 866هزار و 143ریال تعیین شد. با توجه به سهم ۳۶.۶ درصدی اقلام خوراکی و سهم ۶۴.۴ درصدی اقلام غیرخوراکی در سبد مصرفی دهک چهارم، رقم هزینه معیشت کارگران 89میلیون و 798هزار و 205ریال تعیین شده است. 
با توجه به اینکه مرکز آمار ایران تورم گروه خوراکی و آشامیدنی در یک سال منتهی به دی‌ماه 1400را 56درصد اعلام کرده، به‌نظر می‌رسد محاسبات شورای‌عالی کار با حداکثر انقباض انجام شده که نتیجه آن رشد 30.2درصدی هزینه خوراکی‌های سبد معیشت امسال نسبت به سال قبل بوده است.

هزینه معیشت به روایت آمار
در سال گذشته، هزینه معیشت کارگران 68میلیون و 950هزار و 596ریال تعیین شد که حداقل دستمزد تعیین شده برای سال 1400کمتر از 59درصد آن را پوشش می‌داد. در این وضعیت اگر قرار باشد قدرت خرید دستمزد کارگران در سال 1401همان میزان از هزینه معیشت 89میلیون و 798هزار و 205ریالی را پوشش دهد، فقط کافی است مجموع حقوق پایه و مزایای یک کارگر (سرپرست خانوار 3.3نفره) نسبت به سال‌جاری 30.5درصد افزایش پیدا کند و با رشد یک‌میلیون و 240هزارتومانی، به مرز 53میلیون ریال برسد. واقعیت‌های مربوط به رشد هزینه‌های معیشت ارقام به‌مراتب بالاتری را نشان می‌دهد. در حقیقت اگر فارغ از فرمول شورای‌عالی کار برای تعیین هزینه معیشت در سال‌جاری، قرار باشد این شاخص براساس نرخ تورم رسمی محاسبه شود، مبلغ آن باید براساس نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه و سالانه به‌ترتیب 93.7و 98.2میلیون ریال باشد. بنابراین برای تحقق آنها، باید حداقل مزد و مزایای کارگری به‌ترتیب 36.2و 42.7درصد افزایش پیدا کند. علاوه بر این، اگر مقرر شود هزینه معیشت بر مبنای زندگی شرافتمندانه و رفع چالش مالی شاغلان فقیر رشد کند، رقم هزینه معیشت به حوالی 11میلیون تومان می‌رسد. در این شرایط حفظ قدرت خرید یک سال پیش کارگران در ورودی سال 1401جز با افزایش 60درصدی حداقل مزد و مزایای یک خانوار 3.3نفره امکان‌پذیر نخواهد بود. به گزارش همشهری، فعلاً هزینه معیشت محاسبه شده در شورای‌عالی کار در حداقلی‌ترین سطح ممکن قرار دارد، اما همچنان می‌توان امیدوار بود با راهبرد عدالت مزدی دولت سیزدهم و رویکرد شخص رئیس‌جمهوری در این زمینه، گام‌های مثبتی برای جبران هزینه معیشت کارگران و واقعی‌سازی دستمزد برداشته شود.