امید برای درمان بیماری‌ها با فناوری واکسن کرونا

مدتی بعد از شیوع همه‌گیری کووید-19، تلاش برای ساخت واکسنی علیه این بیماری که جان بازماندگان این مهلکه را نجات دهد، از سوی دانشمندان آغاز شد. در شرایطی که هنوز داروی قطعی برای درمان این بیماری شناخته نشده بود، انقلابی در تاریخ واکسن‌سازی‌ رخ داد و در سریع‌ترین زمان ممکن، واکسن‌هایی برای مقابله با ویروس همه گیر کرونا ساخته شدند. اما زمان، تنها مولفه‌ای نبود که در ساخت واکسن کووید-19 همه را تحت‌تأثیر قرار داد، پلتفرم جدیدی از سوی 2 شرکت بیوتکنولوژی برای واکسن تعریف شده که اثربخشی آن از نوع سنتی واکسن‌ها نیز پیشی گرفته بود. واکسن‌هایی مبتنی بر پلتفرم RNA پیام‌رسان یا mRNA. این واکسن‌ها که ساخت شرکت‌های فایزر و مدرناست، به میلیاردها نفر در سراسر جهان کمک کرده است تا در برابر کووید-19محافظت شوند.
حالا دانشمندان، دولت‌ها و داروسازان در تلاش اند تا از این پلتفرم جدید برای مقابله و پیشگیری از سایر بیماری‌ها استفاده کنند. بسیاری معتقدند که mRNA می‌تواند به‌عنوان نسل جدید واکسن‌ها و داروها علیه برخی دیگر از بیماری‌ها مانند سرطان و ایدز به‌کار بیاید. هم‌اکنون کارآزمایی‌های بالینی برای تولید واکسنی مبتنی بر پلتفرم mRNA برای بیماری ویروسی آنفلوآنزا در دست انجام و برای بیماری‌های مالاریا، سل و بیماری‌های کبدی نیز در حال توسعه است.

MRNA برای پیشگیری از بیماری ها
این فناوری به‌ویژه در برابر کووید-19به دلایل خاصیت‌های ویروس، مؤثر بوده است. سایر بیماری‌ها یکسری چالش‌های جدیدی را ایجاد می‌کنند؛ مانند اینکه آیا mRNA می‌تواند به جایی که باید در بدن برود و تا مدت زمانی که برای اثربخشی لازم است، باقی بماند؟ اما پتانسیل آن مشخص است. درو ویزمان، ایمونولوژیست دانشگاه پنسیلوانیا که به تحقیق واکسن‌های کووید-19می‌پردازد، گفت: آنچه mRNA می‌تواند انجام دهد نامحدود است. ما واکسن‌ها را علیه ویروس‌ها، باکتری‌ها، پاتوژن‌ها، انگل‌ها، سرطان، بیماری‌های آلرژیک و بیماری‌های خودایمنی می‌سازیم و این لیست می‌تواند فراتر هم برود.
پیش از همه گیری، افراد کمی خارج از صنعت دارو با mRNA آشنا بودند. این فناوری دهه‌هاست که شناخته شده است، اما مدت‌هاست که به حومه تحقیقات پزشکی تخصص داده شده است. در ساخت واکسن‌های سنتی، محققان یک ویروس یا پروتئینی از ویروس را رشد می‌دادند و سپس از نوع غیرفعال یا ضعیف شده آن برای تحریک سیستم ایمنی بدن برای ساخت آنتی بادی استفاده می‌کردند. واکسن‌های فلج اطفال، سرخک، آنفلوآنزا و بسیاری دیگر از واکسن‌ها در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. این واکسن‌های نام آشنای قدیمی در تخم مرغ یا بیوراکتورهای بزرگ در فرایندی گران، پرزحمت و زمان بر ساخته می‌شدند و سپس برای تأییدیه نهایی، باید در کارآزمایی بالینی روی جمعیت عظیمی آزمایش می‌شدند که این پروسه نیز سال‌ها زمان می‌برد.
اما تکنولوژی جدید رویکرد متفاوتی اتخاذ کرده است. RNA پیام رسان یک ماده طبیعی در سلول‌هاست که نقش اصلی آن، حمل دستورات ژنتیک از DNA به سلول‌های بدن برای ساخت پروتئین است. ‌دانشمندان برای واکسن‌ها و سایر روش‌های درمانی، mRNA را تغییر کاربری داده و از آن برای آموزش سلول‌ها برای ساخت پروتئین‌ها یا بخش‌هایی از آنها که مشابه پروتئین‌های موجود در پاتوژن هستند، استفاده می‌کنند. این پروتئین‌ها به نوبه ‌خود، سیستم ایمنی را برای محافظت از افراد در برابر این بیماری آموزش می‌دهند.
از آنجایی که mRNA به‌طور مستقیم با ماشین آلات مولکولی خود بدن کار می‌کند، به دانشمندان اجازه می‌دهد به محض شناسایی توالی ژنتیک، کارآزمایی و مطالعات را زودتر انجام دهند. این فناوری نوید توسعه داروهای هدفمندتر در زمان کمتر و هزینه کمتر را می‌دهد و اساسا سلول‌ها را به کارخانه‌های کوچک کارآمد دارو یا واکسن تبدیل می‌کند.
به لطف موفقیت واکسن‌های کووید- 19، دولت‌ها حالا با پلتفرم mRNA آشنا شده‌اند که مسیر تأیید رگولاتوری‌ها را برای یک درخواست جدید راحت‌تر می‌کند. آلبرت بولا، مدیرعامل فایزر گفت: این یک تکنولوژی قدرتمند پزشکی است؛ ما فعلا فقط سطح این تکنولوژی را شکافتیم و به عمق آنچه را که می‌تواند در دنیای پزشکی انجام دهد، نرسیده‌ایم.

 تحول در درمان ؟
واکسن‌های کووید-19 از دوزهای کمی از mRNA استفاده می‌کنند که سلول‌های انسانی را تنها پس از چند روز ترک می‌کنند، اما این برای عملکرد صحیح واکسن‌ها کافی است. سایر روش‌های درمانی در حال توسعه، نیاز به چسبیدن طولانی‌تر پروتئین‌ها برای مؤثر بودن دارند که از نظر علمی بسیار دشوارتر است. اما محققان می‌گوید: نشانه‌های امیدوارکننده‌ای وجود دارد. کارآزمایی‌های واکسن‌های آنفلوآنزا که مبتنی بر mRNA توسط فایزر و بیوانتک و همچنین مدرنا ساخته شده‌اند، در حال انجام است. با توجه به اینکه انتظار می‌رود ویروس همه گیر در آینده به گردش خود ادامه دهد، برخی از تولیدکنندگان در حال تولید واکسن‌هایی هستند که ترکیبی از آنفلوآنزا و کووید-19است.
این روش می‌تواند برای توسعه سریع‌تر و انجام بهتر کارآزمایی‌های بالینی واکسن HIV نیز به‌کار بیاید، هدفی که دهه‌هاست دانشمندان آن را مدنظر قرار داده‌اند.