نفس‌ بریدند

سیدمحمد فخار- روزنامه‌نگار

کمتر از 2 ماه دیگر تا آغاز ممنوعیت جدی تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری باقی مانده است. این وسایل نقلیه که طی دهه‌های اخیر آزادترین وسیله نقلیه در همه طرح‌های کنترلی بودند، انواع آلودگی‌های هوایی، صوتی و هنجارشکنی را به‌خود اختصاص دادند و قوانینی که دست‌کم 15سال درمورد سواری‌ها اجرا شد، برای این وسایل غیرقابل اجرا بود.
تابستان سال 1395هیأت وزیران، ممنوعیت تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری را تصویب کرد. خرداد ماه امسال نیز مصوبه دیگری از سوی هیأت دولت به تصویب رسید که براساس آن از ابتدای سال 1401موتورسیکلت‌های کاربراتوری به‌عنوان وسیله نقلیه فرسوده تلقی می‌شوند و پلیس راهور باید از تردد آنها جلوگیری کند. تهران، مهم‌ترین ناوگان تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری کشور را در اختیار دارد و از هر چهار موتور در کل ایران، یکی در تهران تردد دارد. سیدمحمدمهدی میرزایی قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: اینکه هنوز موتورسیکلت‌های کاربراتوری آزادانه تردد می‌کنند، نتیجه معطل ماندن بحث اسقاط است. اسقاط وسایل نقلیه براساس قانون هوای پاک و مصوبه‌های قبلی هنوز به‌طور کامل پیاده‌سازی نشده که علت عمده آن گره زدن اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده به واردات خودروهای خارجی بود و پس از ممنوع شدن واردات خودروهای خارجی توسط هیأت وزیران، نبض اسقاط وسایل نقلیه فرسوده نیز از حرکت ایستاد. البته در قانون هوای پاک، مواد دیگری هم برای اسقاط وسایل نقلیه دیزلی، خودرو و ‌موتورسیکلت‌های کاربراتوری وجود دارد. ایران در داخل هم تولید خودرو و موتورسیکلت دارد، اما متأسفانه اسقاط فرسوده‌ها صورت نمی‌گیرد. پس باید بر پروژه جایگزینی وسایل نقلیه نو و فرسوده متمرکز شد و استاندارد وسایل نقلیه موجود در معابر ارتقا یابد.

مصوبات واضح
براساس آیین‌نامه ماده 8قانون هوای پاک، از ابتدای سال 1401تردد موتورسیکلت‌ها و تاکسی‌های کاربراتوری در کلانشهرهای درگیر آلودگی هوا از جمله تهران ممنوع است. این مصوبه را 12خرداد امسال هیأت وزیران پس از آن به تصویب رساندند که آیین‌نامه قبلی ماده 8ابطال شد و هیأت وزیران آیین‌نامه جدیدی را تصویب کرد. بدین‌ترتیب موتورسیکلت‌های کاربراتوری از ابتدای سال آینده فرسوده تلقی می‌شوند و باید از تردد آنها جلوگیری شود. از طرفی، طبق مصوبه 2تیر 1395هیأت وزیران، تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری ممنوع شده است. جدیدترین مصوبه در این خصوص هم مربوط به آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک است. براساس تبصره 2 ماده ۲ آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک مصوب 12خرداد امسال، موتورسیکلت‌ها و تاکسی‌های کاربراتوری در کلانشهرها از ابتدای سال ۱۴01فرسوده تلقی می‌شوند که این حکم مشمول کلانشهر تهران نیز می‌شود.

انتشار بالای آلودگی هوا
مطالعات شهرداری تهران نشان می‌دهد هر موتور کاربراتوری 15.5گرم آلایندگی در هر کیلومتر تولید می‌کند؛ درحالی‌که موتورهای مشابه انژکتوری 2گرم بر کیلومتر آلودگی تولید می‌کنند. این یعنی همین تغییر سیستم موتوری، می‌تواند 7برابر آلودگی بیشتر اینها را کنترل کرد. بدین‌ترتیب تردد این وسایل باید از ابتدای فروردین سال آینده ممنوع شود، اما در این زمینه باید اقدام لازم به کمک سامانه نظارت مکانیزه تصویری شهر انجام شود. برخی راکبان موتورسیکلت‌ها اما برای آنکه در دید دوربین‌های نظارتی قرار نگیرند و جریمه نشوند، قسمتی از پلاک خودروی خود را می‌پوشانند یا آن را مخدوش می‌کنند. انجام این کار براساس قوانین (به استناد ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) جرم محسوب شده و مستوجب مجازات است.
محمدمهدی میرزایی‌قمی، رئیس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران البته درباره سازوکار قانونی اجرای ممنوعیت تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری به همشهری می‌گوید: باید مرحله به مرحله این قانون را اجرا کرد و یکباره نمی‌توان جلوی همه موتورسیکلت‌ها را گرفت. چون با این اقدام‌ شهر با معضل جابه‌جایی کالا مواجه می‌شود؛ بنابراین اولویت اول باید با پیک‌های موتوری باشد تا موتورهای انژکتوری جایگزین کاربراتوری‌ها شوند و سپس جایگزینی به همه گروه‌های موتوری شهر تسری پیدا کند.

مورد استثنای معیشت
سال 96طرح ساماندهی موتورسیکلت‌ها در مجلس مطرح شد، اما وقتی به صحن آمد، یکباره اعلام شد یک نهاد حاکمیتی اعلام کرده است طرح به‌علت اینکه موتوری‌ها برای معیشت تردد دارند، منتفی است، اما با چنین سابقه‌ای آیا همچنان می‌شود این طرح را در وسعت تهران و کلانشهرها اجرا کرد؟ مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این‌باره می‌گوید: باید همه مسائل در اجرای این قانون مهم درنظر گرفته شود. قطعا بیشتر موتورسیکلت‌ها وسیله کار و امرار معاش هستند و زندگی اقشار ضعیف را تامین می‌کنند. از طرفی بعد از تحریم‌ها مسائل اقتصادی هم باید در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود. این قانون باید پیاده شود، اما قابلیت‌ها، موانع و چالش‌هایی که سد راه اجرای آن است باید برطرف شود تا مرحله به مرحله اجرایی شود. مسئله این است که جراحی برای درمان آلودگی هوا باید شروع شود و چاره‌ای جز این نیست.