رفع اختلاف با همسایه وظیفه شهرداری نیست

الهام مصدقی
وظایف قوای سه‌گانه (‌دولت، مجلس و قوه‌قضاییه) در بسیاری موارد توسط مردم اشتباه گرفته می‌شود و تفکیک فعالیت‌های هر کدام از آنها گاهی برای بعضی شهروندان مشکل است.

مدیریت شهری هم از این زمره خارج نیست. شهروندان بسیاری آشنایی درستی با فعالیت‌ها و وظایف شهرداری و شورای شهر ندارند و گاهی اوقات آنچه را توسط مدیریت شهری به اجرا درآمده به دولت نسبت می‌دهند و از دیگر سو انتظاراتی از مدیریت شهری دارند که به‌ دولت و حتی نهادهای حاکمیتی مربوط است و شهرداری کمترین دخل و تصرفی در اجرا و ارائه آن ندارد.

این مسئله به ‌صورت عینی بارها در خلال تهیه گزارش‌های مردمی با محوریت اصلی فعالیت‌های شهرداری تهران تکرار شده است. نا‌آشنایی شهروندان با حیطه مسئولیت‌های مدیریت شهری و منفک‌نکردن آن از وظایف دستگاه‌های دولتی، نشانه‌هایی برای مدیران هر دو حوزه است و البته پیامدهایی نیز به همراه دارد.


کنترل تورم، پایین‌آوردن قیمت‌ها، توجه به آزادی‌های اجتماعی، رفع اختلاف میان همسایگان، هدررفت آب، برخورد با فروشگاه‌های متخلف، فرهنگسازی در زمینه پوشش و آرایش و...

ازجمله مسائلی است که به طرق مختلف توسط شهروندان به‌عنوان خواسته‌هایشان از مدیریت شهری بیان می‌شود. بسیاری از آنها وقتی با این پاسخ مواجه می‌شوند که اینها جزو وظایف شهرداری نیست می‌گویند: «اما این اتفاقات در شهر رخ می‌دهد» و با همین نگاه، انتظار برآورده‌شدن خواسته‌ها و کاهش مشکلات مبتلابه شهر را دارند.

مجید فراهانی- عضو شورای شهر تهران- معتقد است که مردم بابت انتظارات و خواسته‌هایشان و ناآشنایی با متولی اصلی آنها، مقصر نیستند. آنها مشکلات و مسائل‌شان را یکپارچه می‌بینند و انتظار دارند یک نهاد مشخص، مسئول و متولی رسیدگی و پاسخگویی به آن باشد. او به همشهری می‌گوید: «رفتن سراغ دستگاه‌های متعدد، ‌مردم را سردرگم می‌کند.

در شهرهای توسعه‌یافته دنیا دولت‌های محلی آن‌قدر به رسمیت شناخته شده‌اند که متولی رسیدگی به مشکلات شهر شناخته می‌شوند». دولت‌های ملی متولی سیاستگذاری هستند نه اجرا اما این اتفاق هنوز در کشور ما رخ نداده و باید این امور به مدیریت شهری بازگردد.

دیگر عضو شورای شهر تهران هم دلیل انتظارات این گروه از شهروندان را همان عدم‌واگذاری برخی وظایف دولت به شهرداری‌ها می‌داند. محمود میرلوحی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:‌ «سال‌هاست که مدیریت شهری در انتظار واگذاری 23تصدی از دولت به شهرداری‌هاست اما هنوز محقق نشده است».

به‌عبارت ساده‌تر گفته‌های این دو عضو شورای شهر نشان می‌‌دهد که اگر مردم خواسته‌ای از شهرداری دارند که در حیطه وظایف دولت قرار می‌گیرد، ‌در واقع انتظار اشتباه و نادرستی نیست بلکه اشتباه در جایی است که وظایف مدیریت شهری تمام و کمال به این نهاد واگذار نشده و درواقع مدیریت یکپارچه شهری محقق نشده است.



خواسته مردم منطبق  بر حافظه تاریخی است

«با مطالعه تاریخ بلدیه و احتسابات متوجه می‌شوید که در آن زمان بلدیه یا همان شهرداری اقداماتی در حوزه کنترل نرخ بازار، مشارکت در آبرسانی، مشارکت در تامین امنیت شهر و... انجام می‌داده، ‌پس انتظار مردم برگرفته از حافظه تاریخی و سابقه فعالیت بلدیه در شهرهاست و این را همین‌گونه از والدین خود و در سیر جامعه‌پذیری‌شان آموخته‌اند»؛ اعظم آهنگر-‌جامعه‌شناس- نیز این مسئله را دلیل انتظارات متفاوت با جریان فعلی تقسیم‌بندی مسئولیت‌ها می‌داند.

او به همشهری می‌گوید: «با حرکت به سمت شهرداری مدرن این مسئولیت‌ها به دوش دولت گذاشته شد اما مردم همچنان مانند گذشته از شهرداری انتظار دارند و آن را معادل دولت قلمداد می‌کنند». به‌گفته رئیس دپارتمان شهری مرکز مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران، مردم در شهر بزرگی مثل تهران که جمعیت قابل توجهی رادر خود جای داده انتظاراتی از شهرداری دارند که در توان دولت است. آنها شهرداری را غول خدمات‌رسان بزرگی می‌دانند و انتظار دارند امکانات، پول، نیرو و قدرت اجرایی بسیار زیادی داشته باشد. 

اما با نگاه به مسائل مختلفی که شهر و مدیریت شهری درگیر آن است متوجه می‌شویم که شهرداری با وجود انتظار شهروندان، ‌هنوز به این ویژگی‌ها دست‌نیافته و نمی‌تواند پاسخ بسیاری از نیازهای برحق شهروندان را بدهد. کاهش آلودگی هوا، نوسازی بافت‌های فرسوده، واگذارنکردن زمین از سوی دولت برای توسعه فضای سبز، ‌توسعه حمل‌ونقل عمومی و... ازجمله مثال‌هایی است که دو عضو شورای شهر درباره این موضوع بیان می‌کنند و معتقدند که اگر وظایف مصوب مدیریت شهری واگذار شود ‌بودجه و اختیاراتش هم واگذار خواهد شد و آن وقت می‌توان به خواسته‌ها و انتظارات مردم نیز پاسخ گفت.



سودای پاستور و نقش تقویت‌کننده

اما جز حافظه تاریخی و رفتار بلدیه برای اداره امور شهر در گذشته، به اعتقاد عضو شورای شهر تهران موضوع دیگری نیز به انتظارات گسترده مردم از مدیریت شهری دامن‌زده و هم‌اکنون شهرداری را با خیل عظیمی از انتظارات و مطالبات گوناگون مواجه کرده است.

میرلوحی از این موضوع با عبارت «سودای پاستور» یاد می‌کند و معتقد است دوشهردار پیشین تهران به همین دلیل، فعالیت اجرایی خود را وارد حوزه‌ای کردند که متولی آن نبودند به این ترتیب چون شهردار خود را مسئول و مرکز معرفی کرده این انتظارات متعدد در شهروندان شکل گرفته است.

احداث کتابخانه‌های متعدد در حالی‌که مسئولیت اصلی آن به‌عهده وزارت ارشاد است، راه‌اندازی 400مجموعه ورزشی با وجود انتظار از متولی اصلی یعنی وزارت ورزش، ساخت مساجد متعدد و کمک به آنها که در حوزه فعالیت‌های سازمان اوقاف است و... ازجمله این اقدامات است. به‌گفته او، یکی از دلایلی که شورای پنجم واسپاری و بازگرداندن بعضی فعالیت‌های شهرداری را در دستور کار خود قرارداد همین مسئله بود.

اما دلایل این نا‌آشنایی و انتظارات متعدد هرچه باشد، یک اتفاق را رقم خواهد زد و آن بی‌اعتمادی است. مردم انتظار دارند مدیریت شهری به خواسته‌ها و مطالبات‌شان پاسخ دهد؛ کاری که در زمره وظایف دولت است. در نتیجه شهروندان زمانی که با بی‌پاسخ ماندن نیازشان مواجه می‌شوند حس اعتمادشان به مدیریت شهری از بین می‌رود. آهنگر معتقد است در این شرایط شهرداری می‌تواند رابط بین ارگان‌هایی باشد که می‌توانند پاسخگوی انتظارات مردم باشند.

به‌عنوان مثال شهرداری می‌تواند در موضوع مبارزه با آسیب‌های اجتماعی رابط باشد اما نمی‌تواند خودش به تنهایی مشکل را حل کند؛ البته این موضوعات نیازمند تدوین مقررات و آیین‌نامه همراه با ضمانت اجرایی است.

این پژوهشگر همچنین معتقد است که نا‌آشنایی کامل با وظایف و فعالیت‌های مدیریت شهری گاهی اوقات تا جایی است که بعضی شهروندان حتی شناخت درستی از فعالیت شهرداری و شورای شهر ندارند و شهرداری را تنها مسئول شهر می‌دانند.

او با اشاره به مطالعات و پژوهش‌های میدانی خود می‌گوید: «بسیاری از شهروندان مسئولیت شورای شهر را انتخاب شهردار می‌دانند و بس و حتی با برخی مراکز زیرنظر شهرداری مانند سراهای محله که با هدف هم‌افزایی مشارکت شهروندان در اداره امور محلی راه‌اندازی شده‌اند آشنایی بسیار بسیار کمی دارند. نتایج تحقیقات میدانی نشان می‌دهد که تنها حدود 7درصد مردم اطلاعاتی (و نه اطلاع کاملی) از فعالیت‌های این مراکز دارند».




انتظار مردم برگرفته از حافظه تاریخی و سابقه فعالیت بلدیه در شهرهاست و این را همین‌گونه از والدین خود و در سیر جامعه‌پذیری‌شان آموخته‌اند