مدیریت سیاست همسایگی

مرتضی شکری- کارشناس مسائل سیاسی

 از سیاست همسایگی 2 معنا قابل فهم است؛ نخست معنای محدود که نوعی همسایگی جغرافیایی است و دوم معنای وسیعی که به‌معنای همسایگی در قالب نزدیکی هنجارها، نگرش‌ها و روش‌ها‌‌ست. آنچه در گفتمان سیاست خارجی دولت سیزدهم مدنظر است، همان همسایگی جغرافیایی است که البته می‌تواند گسترش یابد یا در مفهومی کلی‌تر القا شود.
 اما آنچه در سیاست همسایگی چه در معنای محدود و چه وسیع آن قابل بررسی است، موضوع چابک‌سازی‌ یا کارآمدی سیاست همسایگی است. به این معنی که باید چارچوب خاصی داشته باشد که تحت عنوان اتحادیه یا سازمانی بین‌الدولی قابل تعمیم شود و همچون اتحادیه اروپا قابل تمدید برای اعضا و همسایگان باشد. در این تلقی باید سیاست همسایگی در عرصه عمل بیشتر و بیشتر بروز و ظهور یابد.
 ضمن اینکه سیاست همسایگی نباید درگیر نگاه دوران تحریم شود. به‌عبارتی نباید به سیاست همسایگی به‌عنوان یک راهکار نگاه کرد بلکه باید آن را بسط داد و آینده بلندمدت همکاری بین همسایگان را به تصویر کشید. لازمه این کار این است که برای کنشگری در بستر سیاست همسایگی باید نقشه راه و راهبرد اقدام هماهنگ ایجاد شود.
 این نقشه راه می‌تواند به‌عنوان سند بالادستی باشد که در افق بلندمدت سیاست خارجی مدنظر قرار گیرد. همچنین باید در قالب سیاست همسایگی، نوعی دیپلماسی اقتصادی پویا نیز ایجاد کنیم که بتوان خلأ بین اعضا و همسایگان را کاهش داد. این امر می‌تواند هزینه تحریم‌ها و مسائل مرتبط با آن برای کشور ما را کاهش دهد؛ به این معنی که نوعی هم‌افزایی اقتصادی بین همسایگان وجود داشته باشد.
در کنار این موارد باید رویکردهای فرهنگی را نیز مدنظر داشت؛ به این معنی که باید تصویر مطلوب و قدرتمندی از ایران برای همسایگان ارائه شود.
 این امر از این‌رو اهمیت دارد که برخی از کشورهای اسلامی با وجود قرابت مذهبی، اما تصویر مطلوبی از ایران را ندارند یا تحت مدیریت غرب هستند و ممکن است که دچار خلل همسایگی شوند؛ از این‌رو باید مدیریت تصویر از کشور را نیز مدنظر داشته باشیم تا سوء‌تفاهم‌ها و تبعات ناشی از آن مرتفع شود. بدیهی است که سیاست همسایگی می‌تواند با لحاظ این موارد کارآمدی و اثربخشی بیشتری نیز در آینده داشته باشد.