لفاظی ممنوع

فرزام شیرزادی- نویسنده و روزنامه‌نگار

داستان نوشتن نکات جزئی، ریز و در نگاه نخست شاید کم‌اهمیتی دارد که اگر رعایت نشود، داستان لطمه‌هایی اساسی می‌بیند. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره‌ای گذرا می‌کنم:
1-موقع نوشتن داستان‌هایی که زمان آنها سده‌های گذشته است، باید به زبان مردم آن روزگار صحبت کرد؛ مثلا اگر قرار است داستانی بنویسیم درباره احوال اجتماعی مردم دوران مظفرالدین‌شاه باید بدانیم در آن روزگار چون امروز صحبت نمی‌کردند و بسیاری از واژه‌های متداول این روزها، در آن دوران کاربرد نداشته است. درواقع نویسنده باید تصویری قانع‌کننده، دقیق و زنده از زمان و مکان آن روزگار ارائه دهد.
2-اگر نکته‌ای را که در داستان می‌آورید مهم باشد، وظیفه شما به‌عنوان نویسنده این است که اطلاعاتتان در آن مورد دقیق و درست باشد. هیچ نکته ریزی نباید بی‌اهمیت تلقی شود؛ چون اگر مهم نباشد، طبیعتا زائد است و نباید در داستان بیاید. یکی از دلایلی که آثار برخی نویسندگان جوان و تازه‌کار هرگز چاپ نمی‌شود، این است که می‌گویند: «هیچ‌کس به این نکته جزئی توجه نخواهد کرد». یا می‌گویند: «این نکته ارزش ندارد که آدم خودش را به دردسر و زحمت بیندازد».
3-حقایق وقایع داستانی را با ظرافت تمام در داستان به‌هم بیامیزید. از لفاظی و فضل‌فروشی هم بپرهیزید. خود داستان باید برای شما از هر چیز دیگری مهم‌تر باشد. برخی از نویسندگان نمی‌توانند در داستانشان سخنرانی نکنند که این لطمه‌زننده است. نویسنده رمان تاریخی ممکن است مصرانه سعی کند همه معلوماتش را مثلا درباره قرن اول به‌رخ دیگران بکشد، چه این معلومات ربطی به داستان داشته باشد، چه نداشته باشد، اما رمان، پایان‌نامه فوق‌لیسانس یا دکتری نیست. لزومی ندارد آن‌ را پر از اطلاعات فاضل‌مآبانه کنید.
4-نوع طرح و اشخاص داستانتان را مطابق معلوماتتان انتخاب کنید. از رفتن به‌سمت مقولاتی که با آن ناآشنایید، بپرهیزید.
5-عمق حقیقت و باورپذیری داستان اهمیت ویژه‌ای دارد. حتما حقایقی وجود دارد که بسیار عمیق‌تر از واقعیات صرف است. رفتار و گفتار شخصیت‌ها باید واقعی باشد؛ به همین جهت باید ضمن تحقیق، به لحن و حرف زدن مردم هم دقیقا گوش بسپارید و نحوه صحبت کردن آنها را به‌خاطر بسپارید.
6-پژوهش قبل از نوشتن بسیار اهمیت دارد. ممکن است نتوانید مستقیم درباره زندگی و رفتار یک فضانورد ناسا تحقیق کنید، اما حتما تحقیق درباره زندگی یک خلبان هواپیما یا ناخدای یک لنج یا یدک‌کش به‌کارتان می‌آید. پس از این مراحل است که متوجه تفاوت شخصیت‌های واقعی و خیالی در داستانتان می‌شوید.