تفریح وقت تلف کردن نیست

نیلوفر ذوالفقاری

زندگی خیلی از ما خلاصه شده در کار و کار، آنقدر سر خودمان را با شغل و فعالیت‌های کاری بیرون از خانه گرم کرده‌ایم که دیگر وقتی برای گذراندن با خانواده برایمان باقی نمانده است. بعضی از ما پا را از این هم فراتر گذاشته‌ایم و حتی در خانه هم، مشغول رسیدگی به موضوعات کاری هستیم. نداشتن تفریح مشترک، یکی از عوامل آسیب‌زننده به زندگی مشترک است که شاید کمتر حواسمان به آن باشد، اما همین عامل می‌تواند کیفیت رابطه با همسر و اعضای خانواده را به‌شدت کاهش دهد. برنامه‌ریزی برای داشتن تفریحات مشترک، مهارتی است که دکتر اقدس محمودی، روانشناس و مشاور خانواده راه‌های یادگیری آن را آموزش می‌دهد. با هم، توضیحات این روانشناس را در این‌باره می‌خوانیم.

فرار از ملال با تفریح
ساتون اسمیت، نظریه‌پرداز مشهور معتقد است:«نقطه مقابل بازی، کار نیست، بلکه افسردگی است.» این ایده نشان می‌دهد آن چیزی که بیشتر ما به چشم وقت تلف کردن به آن نگاه می‌کنیم، درصورت حذف شدن از زندگی روزمره می‌تواند منجر به چه پیامدهایی شود. تفریح داشتن نیاز روحی همه ماست برای فاصله گرفتن از فشار کار و مشغله‌های فکری و نیرو گرفتن برای پرداختن دوباره به فعالیت‌های ضروری. اما تفریح داشتن فقط نیاز شخصی ما نیست، زندگی مشترک و خانوادگی ما هم با داشتن تفریحات مشترک می‌تواند باکیفیت‌تر و گرم‌تر شود و در نقطه مقابل، نبود تفریح و وقت‌گذرانی مفرح با همسر، به مرور فضای خانه را ملال‌انگیز و حوصله‌سربر می‌کند. بنابراین قبل از هر چیز باید به این باور برسیم که تفریح، وقت تلف کردن نیست و تأثیرات آن بر روابط ما مهم و قابل توجه است. در کتاب «ازدواج بدون شکست» دکتر ویلیام گلسر از تفریح به‌عنوان یکی از 5نیاز ژنتیک انسان یاد کرده و می‌گوید:«تفریح یکی از کارهای انسانی و عملی است که همسران می‌توانند برای بهبود زندگی‌شان انجام دهند تا در کنار یکدیگر بیشتر خوش بگذرانند. نیاز به تفریح نیازی است که آسان‌تر از سایر نیازها در ازدواج تأمین می‌شود». اما همه‌چیز به همین سادگی هم نیست. برای داشتن تفریحات مشترک لازم است مهارت‌هایی را در رابطه تقویت کنیم. مثلاً لازم است توانایی گفت‌وگوی صمیمانه با همسر داشته باشیم تا بتوانیم به علایق و سلایق او پی ببریم، از کارهایی که او را خوشحال می‌کند و تفریحات مورد علاقه‌اش باخبر شویم و بتوانیم متقابلاً درباره سلایق و تفریحات محبوب خودمان هم حرف بزنیم.

تفریح و ترشح دوپامین در مغز
برخی از والدین به اشتباه فکر می‌کنند که خود و فرزندانشان نباید زمان ارزشمند خود را با بازی‌های بی‌هدف هدر دهند، درحالی‌که بازی کردن برای سلامتی آنها و فرزندانشان امری ضروری است و باعث ایجاد دوپامین در مغز می‌شود و نهایتاً احساس شادی و رضایتمندی را به‌همراه دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نبود تفریح و بازی به افسردگی و اضطراب منجر می‌شود و متأسفانه برای خیلی از زوج‌ها بازی و تفریح نخستین چیزی است که از رابطه خط می‌خورد. در پژوهشی از افراد خواسته بودند به‌مدت 48ساعت هیچ کار لذت‌بخشی را انجام ندهند، بعد از یک روز آنها گزارش دادند که دچار بی‌حالی و دشواری در خواب‌رفتن شده‌اند. وخامت حال و خلق شرکت‌کنندگان چنان آشکار بود که آزمایش را متوقف کردند. تفریح کردن چیزی نیست که حتماً نیاز به آموزش دیدن داشته باشد. مایکل استوارت براون، پزشک آمریکایی و برنده جایزه نوبل فیزیولوژی، استدلال می‌کند که بازی نه‌تنها مهارت‌های اجتماعی را تقویت می‌کند بلکه ما را قادر می‌سازد تعادل خود را پیدا کنیم. حین بازی می‌توانیم به‌احتمالات جدید و ایده‌های خلاقانه برسیم. بازی مغز انعطاف‌پذیرتری را پرورش می‌دهد.

تفریح را سخت نگیرید
شاید تصور کنیم تفریح داشتن نیازمند صرف وقت و هزینه زیاد است. البته که خیلی از برنامه‌های تفریحی بیرون از خانه این روزها هزینه زیادی دارند. مثلاً سفر رفتن، تفریح محبوب بسیاری از ماست که نیاز به وقت کافی و پول خرج کردن دارد. اما اگر دسترسی به چنین تفریحاتی برایمان ممکن نیست یا لااقل دیر به دیر ممکن می‌شود، نباید خودمان را از تفریحات به کل محروم کنیم. اینجاست که مهارت کسب کردن ضروری است. بهتر است سخت نگیریم، باید یاد بگیریم از ساده‌ترین و روزمره‌ترین کارها، شکلی از تفریح و خوشگذرانی بسازیم. مثلاً غذا پختن مشترک و همراهی با هم برای آماده کردن یک وعده غذایی، می‌تواند به ساعتی وقت گذراندن با هم همراه با شوخی و شادی تبدیل شود. گاهی نیم‌ساعت قدم زدن با هم به بهانه خرید مایحتاج خانه، تماشای یک برنامه تلویزیونی، رسیدگی به گل و گیاهان در خانه، کمک کردن به هم برای تعمیر یک وسیله یا مرتب کردن خانه هم می‌تواند به یک تفریح ساده تبدیل شود. در قدم‌های بعدی یاد می‌گیریم چطور تفریحات متنوع را به زندگی روزمره اضافه کنیم. مثلاً یک بازی رومیزی جدیدی بخریم، برای تفریح در روزهای تعطیل فضاهای گردشگری نزدیک را فهرست کنیم، بازی‌های خلاقانه بسازیم، صبحانه روز تعطیل را در فضای باز طبیعت بخوریم و خلاصه روش‌هایی پیدا کنیم تا تفریح به بخشی دلپذیر و بی‌دردسر در برنامه‌های زندگی ما تبدیل شود. برای ایجاد شور و هیجان در رابطه همسران، آموختن هنر بازی و شوخی‌کردن لازم است. وقتی این هنر را آموختیم، در واژه‌های یکدیگر گیر نمی‌افتیم و حرف‌ها و اعمال یکدیگر را تفسیر و قضاوت نمی‌کنیم و این موجب شور و هیجان رابطه ما می‌شود. می‌توانیم صبح‌ها زودتر بیدار شویم و نیم‌ساعت در روز با هم ورزش کنیم.

تکنولوژی، دشمن تفریح مشترک
یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث می‌شود به اشتباه تصور کنیم وقتی برای تفریح نداریم، نداشتن برنامه‌ریزی است. گاهی حواسمان نیست که چقدر زمان را برای کارهای بیهوده تلف می‌کنیم و چه سرگرمی‌هایی باعث می‌شود همه وقت‌مان هدر شود بدون اینکه ساعتی با همسرمان وقت گذرانده باشیم. تکنولوژی یکی از مهم‌ترین این عوامل است. این یک واقعیت است، خیلی از ما همیشه و در همه حال این عامل خطرناک برهم‌زننده روابط را با خودمان حمل می‌کنیم و خیلی مواقع تأثیر منفی آن را دست‌کم می‌گیریم. وقت زیادی را در دنیای مجازی تلف می‌کنیم بدون اینکه وقتی برای صمیمانه‌تر کردن رابطه با همسرمان بگذاریم. بهترین کار برای نیفتادن در این دام، برنامه‌ریزی است. این کار چندان سخت نیست، کافی است میزان زمان مشترکی که با هم در خانه هستیم را تخمین بزنیم. بعد کارها را اولویت‌بندی کنیم و بیشتر این زمان مشترک را، به برنامه‌های تفریحی اختصاص دهیم. خیلی زود متوجه می‌شویم که داشتن این زمان مشترک چه تأثیری بر بهبود روحیه و کیفیت رابطه ما می‌گذارد و حتی باعث می‌شود در کارهای انفرادی و شخصی خودمان هم موفق‌تر عمل کنیم. پس از این به بعد دست از سرگرم کردن خودمان با تلفن هوشمند و چرخیدن بی‌هدف در فضای مجازی برداریم و به فکر برنامه‌های تفریحی مشترک با همسرمان باشیم.