750هزار خانوار پشت نوبت نهادهای حمایتی

750هزار خانوار ایرانی در پایان سال 99پشت نوبت دریافت کمک‌های 2نهاد حمایتی، یعنی کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی مانده‌اند. این تازه‌ترین برآورد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار ضمن نقد سیاست‌های دولت پیشین در اجرای برنامه ششم توسعه، راز شکست سیاست‌های رفاه ایرانیان را بر ملا کرده است. در گزارش نهاد متولی حوزه رفاه، جزیره‌گرایی پاشنه آشیل این سیاست‌ها اعلام و تأکید شده است: به‌رغم تلاش دستگاه‌های متولی حوزه حمایت‌های اجتماعی، توفیق چندانی در اجرای احکام قانون برنامه ششم به‌دست نیامده است. تا جایی که با رسیدن برنامه ششم به خط پایان مهم‌ترین حکم آن یعنی طرح جامعه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و مقابله با اعتیاد با تأخیر مواجه شده است. این گزارش، ناظر بر نقد عملکرد دولت پیشین ایران است و انتظار می‌رود دولت سیزدهم در برنامه هفتم توسعه به این چالش‌ها پایان دهد تا سطح رفاه ایرانیان افزایش یابد.
این گزارش می‌افزاید: سیاست رفاهی کشور به‌گونه‌ای پیش رفته که از حرکت تدریجی به سمت دولت کوچک، ضعیف و نا امن حکایت می‌کند که ناامنی نظام تامین اجتماعی، فقر نظام حمایتی و حرکت به‌سوی رفاه خیریه‌ای و خصوصی از مهم‌ترین ویژگی‌های دهه‌های اخیر در سیاست‌های رفاهی کشور بوده است.
وزارت کار به صراحت می‌گوید: دولت در وضعیت آشفته اقتصادی و تحریم‌ها به‌تدریج از خدمات اجتماعی و هزینه‌های رفاهی روزبه‌روز عقب‌نشینی کرده و فضای سیاستگذاری‌ها به روی اقشار و گروه‌های محروم و فرودست بسته و بسته‌تر شده و اقدام‌های سیاستی در نتیجه عقب‌نشینی دولت‌ها از ارائه خدمات اجتماعی و رفاهی، به سمت واگذاری به بخش‌های پیمانکاری و خیریه‌ای تغییر کرده است. معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار از این پدیده به‌عنوان ظهور «رفاه خیریه‌ای – پیمان‌کارانه» یاد کرده است.
این گزارش می‌افزاید: نشانه‌هایی از ناامنی نظام تامین اجتماعی را می‌توان در بحرانی‌تر شدن وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، کفایت‌زدایی از مستمری بازنشستگی، عدم‌کفایت خدمات درمانی و ناپایداری خدمات اجتماعی مشاهده کرد و فقر نظام حمایتی کشور هم در فقدان پوشش فراگیر و ناکافی‌بودن مزایا، حمایت‌های غیرهدفمند و رفاه‌های خیریه‌ای و خصوصی دیده می‌شود.

آمارهای رسمی چه می‌گوید؟
وزارت کار، براساس اطلاعات مرکز آمار ایران گزارش می‌دهد: در یک دهه گذشته با افزایش فشار اقتصادی بر اقشار کم درآمد، تعداد مددجویان نهادهای حمایتی ازجمله کمیته امداد امام خمینی‌(ره) و سازمان بهزیستی به‌طور قابل توجهی جهش داشته و تعداد مستمری‌بگیران سازمان بهزیستی از سال 90تا پایان 98رشدی 70درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر براساس داده‌های بانک اطلاعات رفاه ایرانیان در سال گذشته 546هزار خانوار پشت نوبتی در کمیته امداد و بیش از 204هزار خانوار پشت نوبتی سازمان بهزستی بوده‌اند. گزارش رسمی وزارت کار اذعان دارد: هرچند این دو نهاد حمایتی تلاش کرده تا افراد مشمول را تحت پوشش خود قرار داده و وام اشتغال به آنها پرداخت کنند و به آنها آموزش‌های فنی و حرفه‌ای دهند اما این شیوه حمایتی به‌گفته وزارت کار بیشتر مقطعی، کوتاه‌مدت و ناپایدار است و نمی‌تواند توجیه‌کننده اجرای اصل فراگیر در ساختار حمایتی کشور باشد که هدف از این اصل، تامین استقلال و خوداتکایی در اقشار نیازمند اعلام شده است. به‌گونه‌ای که مجموعه اقدام‌های دستگاه‌های حمایتی در زمان اجرای برنامه ششم توسعه، تابع یک الگوی رایج و مرسوم مبتنی بر توزیع مستمری و پرداخت وام و تسهیلات بوده و باعث وابستگی بیشتر محرومان به دستگاه‌های حمایتی شده زیرا عمده تلاش‌های حمایتی دولت در گذشته محدود به تامین حداقل نیازهای اساسی فقرا و محرومان بوده است.

سند کاهش فقر تدوین شود
محققان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به دولت جدید پیشنهاد داده‌اند سند کاهش فقر و محرومیت‌های اجتماعی تدوین شود و با شناسایی ضعف‌های سازوکارهای حمایت اجتماعی و همچنین راز افزایش خانوارهای پشت نوبتی نهادهای حمایتی، یک سازوکار جامع حمایتی هماهنگ‌کننده بین ساختارهای حمایتی دولتی و غیردولتی به اجرا گذاشته شود تا بتوان نظام حمایت‌های اجتماعی را پایدار، اثربخش و کارآمد‌تر کرد.

مکث
غفلت برنامه ششم از رفاه
نتیجه تحقیق جامع وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از رصد دغدغه متولیان امر حمایت اجتماعی از 11غفلت در برنامه ششم حکایت دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
  وجود دستگاه‌های متعدد و پراکنده در حوزه امور حمایتی
  جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌ها
  تداخل وظایف و فعالیت دستگاه‌ها و نهادهای متولی خدمات رفاهی
  ابهام در نسبت دستگاه‌های حمایتی دولتی، انقلابی و مردمی
  عدم‌اجرای نظام تامین اجتماعی چندلایه
  نبود نظام یکپارچه و متمرکز آماری برای شناسایی جمعیت هدف
  تعدد مراکز تولیدکننده گزارش‌های آماری و محدودیت دسترسی به این اطلاعات
  نامناسب بودن سازوکارهای شناسایی و پذیرش نیازمندان
  کامل نبودن نظام پایش و ارزشیابی ارائه خدمات اجتماعی
  ناتوانی در پوشش کامل خانوارهای نیازمند
  تبعات ناشی از سیاست‌های اقتصادی بر نابرابری‌های رفاهی