سود بازارچه‌های مرزی به مرزنشینان نمی‌رسد
حمیده پازوکی- خبرنگار
استان‌های مرزی شمال‌غرب کشور سال‌هاست منتظر شکوفایی ظرفیت بازارچه‌هایی هستند که به‌عنوان نقطه رونق اقتصادی برای این استان‌ها ایجاد شده. در شرایطی که کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و اردبیل در این منطقه همواره با مشکلاتی مانند بیکاری مواجه هستند و نرخ بیکاری آنها طی سال‌های گذشته روند نزولی به‌خود نگرفته، آنچه هم در مرزهای این چند استان اتفاق می‌افتد با وجود استقبال گسترده مردم نفع چندانی برای شهروندان این مناطق نداشته و باری از دوش آمار بیکاری برنداشته است. بگذریم از اینکه فعالیت گسترده اقتصادی در مرزها می‌تواند در کنار رفع مشکلات اقتصادی بر مسائل اجتماعی، فرهنگی منطقه و معضلاتی مثل قاچاق کالا نیز تأثیرگذار باشد.
با این حال در یکی، دو ماه گذشته خبرهایی از آغاز دوباره کار این مرزها یا برنامه‌ریزی‌های جدید برایشان به گوش میرسد؛ برنامه‌هایی که معلوم نیست چه اندازه می‌توانند بر بهبود اشتغال این مناطق مؤثر باشند. در ادامه نگاهی به این برنامه‌های جدید داشته‌ایم.
تعیین ضرب‌الاجل برای ساماندهی باشماق
با اینکه حدود ۱۰سال از رسمی و بین‌المللی شدن مرز باشماق مریوان به‌عنوان دومین مرز مهم کشور میگذرد، این مرز وضعیت مناسبی ندارد و از بی‌نظمی و مشکلات متعددی رنج می‌برد. به‌گفته سیدحسین حسینی، رئیس‌کل دادگستری کردستان توسعه این مرز که حدود 10ماه از شروع عملیات اجرایی آن میگذرد، تاکنون حدود ۸درصد پیشرفت داشته و برای حل مشکلات باشماق لازم است با تامین اعتبار لازم زودتر تکمیل شود.
راه‌اندازی معبر مرزی شمال اردبیل
راه‌اندازی معبر مرزی اصلاندوز در شمال اردبیل یکی دیگر از طرح‌های جدیدی است که با هدف کمک به گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان به‌ویژه در حوزه ترانزیت کالا پیگیری می‌شود. به‌گفته سیدحامد عاملی، استاندار اردبیل برای تسهیل روابط تجاری و ترانزیت کالا قصد داریم جاده‌های استان گسترش و بهبود یابند و در این بین توسعه جاده شهرستان پارس‌آباد- اردبیل موجب خواهد شد تا هر دوکشور به راحتی بتوانند با دسترسی به شهرهای بزرگ، تجارت خود را توسعه دهند. البته شرایط بازگشایی گمرک و معبر مرزی اصلاندوز سال۹۱ در دستور کار بود، اما تاکنون بی‌نتیجه مانده است.
ورود بدون گذرنامه از مرزهای کرمانشاه
توسعه فعالیت‌های محلی در مرزهای کرمانشاه از سال‌های گذشته رواج داشته است، مرزهای این استان ازجمله مبادی تجاری ایران و عراق هستند و می‌توانند در اقتصاد مردم محلی نیز نقش قابل توجهی ایفا کنند. در آخرین برنامه‌ها برای مرزهای کرمانشاه قرار است درباره ورود بدون گذرنامه تجار عراقی رایزنی شود. طرحی که به‌گفته مرادعلی تاتار، فرماندار قصر شیرین می‌تواند تجارت را در مرز پرویزخان این شهرستان تسهیل کند. مرزی که پیش از بازارچه مرزی هم داشت، اما برای تبدیل به مرز رسمی، به فراهم شدن کامل زیرساخت‌ها نیاز دارد.
رونق در انتظار مرزهای تمرچین و سرو
آذربایجان‌غربی در جدیدترین اقدام برای مرزهای این استان خواستار 24ساعته شدن فعالیت 2مرز تمرچین و سرو شده است. همچنین به‌گفته خضر کاک درویشی، فرماندار پیرانشهر قرار است بازارچه تمرچین به پایانه مرزی تمرچین الحاق شود تا فعالیت این بازارچه بهبود یابد. از سوی دیگر اجرای مصوبه طرح جامع پایانه مرزی سرو نیز در استان آذربایجان غربی اعلام شده است تا این مرز بتواند 24ساعته فعالیت کند.
همه این طرح‌ها در حالی پیگیری می‌شوند که نقش آنها در توسعه اشتغال مردم محلی استان‌ها مشخص نیست و این موضوع به‌عنوان هدفی قابل توجه این طرح‌ها درنظر گرفته نشده است.
مکث
ایجاد واحدهای تولیدی
راه‌حل اشتغال مرزنشینان
اشتغال در مناطق مرزی در سال‌های گذشته به عنوان موضوعی حل نشده باقی مانده است. باوجود اینکه بازارچه‌های مرزی تلاش کرده‌اند زمینه تجارت در این مناطق را پدید آورند، اما نبود زمینه‌های مناسب برای این موضوع موجب شده است مشکلاتی مانند قاچاق و کوله‌بری جای اشتغال را در استان‌های مرزی پر کنند.
یک دکترای کسب و کار و کارشناس اقتصادی با بیان اینکه باید محصولات تولید دو طرف مرز را در خود مرز تجارت کرد به همشهری می‌گوید: این محصولات می‌تواند تولید خود منطقه مرزی باشد یا در دیگر استان‌ها تولید شده باشد. باید بتوانیم این محصولات را در قالب بازارچه‌های مرزی ارائه کنیم و در مقابل کالاهای تولید کشور مقابل که در ایران مورد نیاز است را بخریم. آنچه الان اتفاق می‌افتد چه در اردبیل و چه در استان‌های دیگر مرزی درست نیست.
ارژنگ عزیزی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال در کردستان و کرمانشاه مردم به دلیل داشتن مشکلات معیشتی فراوان مجبور هستند کوله‌بری انجام دهند، کاری که به نوعی ترویج قاچاق است و به جز درآمدی اندک برای کوله‌بران نفعی برای خود افراد و کشور هم ندارد. محصولاتی که با کوله‌بری وارد کشور می‌شود هم محصول تولید کشور مقابل نیست، معمولا لوازم خانگی و محصولات برقی تولید کره، ترکیه و حتی آمریکاست که یک تاجر به خاطر پرداخت نکردن عوارض گمرکی آن سوی مرز تخلیه و با استفاده از کوله‌بران وارد کشور میکند. این واقعا شغل نیست، اگر قرار است به این شکل برای مرزنشینان شغل ایجاد شود این کالا دست‌کم در نقطه مرزی تخلیه شود تا بخشی از سود تجارت آن به جیب کشور مقابل نرود. از سوی دیگر این یک مبادله واقعی نیست و فقط مرزنشینان را به پیاده نظام قاچاقچیان کالا تبدیل کرده است.
وی با بیان اینکه تعاونیهای مرزنشینان هم در سال‌های گذشته توانمند نشده‌اند، اظهار میکنند: هیات مدیره این تعاونیها با یک تاجر تبانی کرده‌اند و درآمدی خاص خودشان دارند که سهم ناچیزی هم دراین میان به مرزنشینان میرسد. به همین دلیل تا زمانی که مرزنشینان برای انجام تجارت توانا نشوند آنچه در مرزهای سراسر کشور اتفاق می‌افتد سودبخش نخواهد بود و نمی‌توان آنها را تجارت نامید.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه باید بتوانیم نیاز کشور مقابل را شناسایی کنیم، می‌گوید: تولید ما باید چیزی باشد که مزیت کشور ما در زمینه تولید است. برچنین اساسی سرمایه‌گذاران داخلی می‌توانند در مناطق مرزی واحدهای تولیدی برای ساخت کالاهای صادراتی ایجاد و مرزنشینان را هم صاحب شغل پایدار کنند. بخشی از مرزنشینان نیز در چنین شرایطی می‌توانند در بخش تجارت فعالیت کنند و فقط حرکت به چنین سمتی است که می‌تواند برای مرزنشینان و اشتغال آنان مفید باشد.
