دلالی و گاوداری با مدرک پزشکی
مراکز ترک اعتیاد، مؤسسه‌های کنکور، کشاورزی گاوداری و... مقصد پزشکان عمومی دل‌بریده از شغل پزشکی است
لیلا شریف- روزنامه‌نگار
صف عشاق رشته پزشکی در سال‌های پشت کنکور، این تصور را در ذهن ایجاد کرده است که قرار‌گرفتن در جایگاه پزشکی، می‌تواند آرزوی افراد بسیاری باشد. اطلاعات دقیقی از کعبه آمال مردم از سایر نقاط کره زمین نداریم ولی در ایران اینطور به‌نظر می‌رسد که آینده هر ایرانی از این طریق تضمین می‌شود اما این نگاه با ناپدید‌شدن پزشکان عمومی دچار تزلزل شده و اما و اگرهای بسیاری را به همراه آورده است. «حدودا ۱۵ هزار پزشک عمومی در کشور داریم که فعال نیستند و کار طبابت نمی‌کنند.»؛ این نقل‌قول از محمد رئیس‌زاده، رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی، نشان از خروج بسیاری از پزشکان عمومی از حیطه فعالیت تخصصی‌شان دارد. این آمار، سؤال‌های بسیاری در ذهن ایجاد می‌کند که مهم‌ترین‌شان شاید این باشد: پزشک‌هایی که کار طبابت نمی‌کنند، پس چه کارهایی را به‌عنوان شغل انتخاب می‌کنند؟ پزشکان عمومی بعد از خروج از شغلی که برای رسیدن به آن سال‌ها درس خوانده‌اند، چه جایگزین‌هایی دارند و به سمت چه مشاغلی رفته‌اند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال به سراغ چند پزشک عمومی ازجمله مدیر روابط‌عمومی نظام پزشکی تهران بزرگ رفته‌ایم و هر یک از این افراد براساس تجربه و مشاهدات خود به این سؤال پاسخ داده‌اند.
تدریس خصوصی و دلالی
علی هاشم‌نژاد، پزشکی عمومی است که سال‌ها در درمانگاهی مشغول فعالیت است. پرسیدن این سؤال از این پزشک عمومی همچون نیشتر عمل کرد و موجب شد تا او زبان به درددل بگشاید و از درآمد پایین پزشکان عمومی به‌عنوان مهم‌ترین عامل خداحافظی پزشکان عمومی از شغل محبوبشان یاد کند؛ «بسیاری از پزشکان عمومی ما در مطب کار نمی‌کنند چون درآمدشان مناسب با هزینه‌هایشان نیست و آینده‌ای را برای خود نمی‌بینند. از نظر من نبود تعرفه‌های واقعی موجب می‌شود تا بسیاری از پزشکان عمومی به سمت شغل‌های دیگر حرکت کنند.»
براساس گفته هاشم‌نژاد، درصد بالایی از پزشکان عمومی به سراغ شغل‌هایی می‌روند که ربطی به تخصص‌شان ندارد؛ از ساختمان‌سازی‌گرفته تا هر کار دیگری که درآمد مناسبی داشته باشد از جانب پزشکان عمومی بررسی می‌شود؛ «اگر بخواهم با توجه به حیطه فعالیت همکاران و هم‌کلاسی‌های سابق خودم درباره شغل‌های مورد علاقه پزشکان عمومی فراری از تخصص کاریشان مثالی بزنم، باید بگویم که در اطراف من پزشکان عمومی زیادی بوده‌اند که مسیر خرید و فروش لوازم پزشکی را انتخاب کرده‌اند، البته این شغل تا حدودی به شغل پزشکی مرتبط است اما تعداد قابل توجهی از همکاران من هم به سمت ساختمان‌سازی، واردات تجهیزات پزشکی یا واردات هر نوع کالایی دیگر رفتند.»
تدریس خصوصی نیز یکی از شغل‌های پرطرفدار پزشکان عمومی است؛ «بسیاری از دوستان من در مؤسسات شناخته‌شده کنکور مشغول تدریس شدند و از میزان درآمدشان نیز راضی هستند، چون به‌عنوان پزشک عمومی درآمد مناسبی نداشتند. در این میان نیز کم نبودند افرادی که به کارهای دلالی مانند خرید و فروش خودرو روی آوردند. گرایش پزشکان عمومی به این مشاغل را نمی‌توان زیرسؤال برد چون وقتی یک فرد در مضیقه باشد، مجبور می‌شود تا از هر راهی برای ایجاد تعادل میان درآمد و هزینه‌های خود استفاده کند. بسیاری از کلینیک‌های زیبایی نیز تحت مدیریت پزشکان عمومی هستند، پزشک عمومی دوره‌هایی را برای کسب مهارت‌های مرتبط با این موضوعات می‌گذراند و با تکیه بر این آموخته دست به احداث کلینیک زیبایی می‌زند.»
مراکز ترک اعتیاد و کلینیک‌های زیبایی
برخلاف گفته هاشم‌نژاد که خرید و فروش خودرو و ساختمان‌سازی را به‌عنوان یکی از شغل‌های رایج میان پزشکان عمومی می‌داند، امیر صدری، مدیر روابط‌عمومی نظام پزشکی تهران، بزرگ چنین نگاهی را رد می‌کند. صدری که به‌عنوان پزشک عمومی سال‌ها در دنیای رسانه دستی بر آتش داشت، این روزها در جایگاه مدیریتی اما مرتبط با رشته تحصیلی خود فعال است.
براساس گفته صدری، باید حیطه کاری پزشکانی که در حوزه تخصصی خود فعال نیستند را به3دسته تقسیم کرد؛ «بخشی از پزشکان عمومی کار درمانی انجام نمی‌دهند و دست به راه‌اندازی مراکز ترک اعتیاد و مراکز زیبایی زده‌اند. بخش دیگری از پزشکان کارهای مدیریتی در حوزه درمان انجام می‌دهند و جذب سیستم‌های وزارت بهداشت می‌شوند و همچنین تعداد بسیاری از پزشکان عمومی وجود دارند که کار درمانی انجام نمی‌دهند و مشغول کارهای اجرایی در بخش‌های مختلف مانند روابط‌عمومی هستند اما دسته سوم کسانی هستند که به‌طور کلی از دسته‌بندی فعالیت‌های پزشکی خارج شده‌اند؛ مانند پزشکانی که در سازمان‌های دیگر به‌عنوان مدیر مشغول فعالیت هستند و حیطه اجرایی‌شان هیچ ارتباطی با بحث پزشکی ندارد.»
صدری معتقد است که براساس چند مورد خاص، نمی‌توان حکم کلی صادر کرد؛ «شاید چند مورد پزشک عمومی وجود داشته باشند که در حیطه ساخت‌وساز یا حتی خرید و فروش ماشین فعال باشند اما تعداد این افراد بسیار کم است و نمی‌توانیم براساس این تعداد کم به دسته‌بندی کلی دست زد. من به‌عنوان فردی که در سازمان نظام پزشکی مشغول فعالیت هستم با قاطعیت تمام می‌گویم که پزشکان عمومی که در حوزه خود فعال نیستند در همان سه حوزه مراکز ترک اعتیاد و کلینیک‌های زیبایی و همچنین حوزه مدیریتی متناسب با حوزه پزشکی و حوزه غیرمرتبط فعالیت می‌کنند، در این میان تعداد انگشت‌شماری به شغل‌های دیگر همچون تدریس مباحث کنکور می‌پردازند. از نظر من کارهای دلالی، سازگار با روح پزشکان نیست و کمتر پزشک عمومی‌ای وارد حوزه دلالی می‌شود. در نهایت نباید فراموش کنیم که مهیا‌نشدن موقعیت شغلی برای پزشکان عمومی همانطور که موجب تمایل این افراد به شغل‌های دیگر می‌شود، زمینه مهاجرت پزشکان را نیز فراهم می‌کند.»
نکته
کشاورزی و گاوداری
شمس یکی از پزشکانی است که بعد از سال‌ها کار‌کردن در حوزه تخصصی خود، به امید درآمد بهتر، عطای این شغل را به لقایش بخشید و مدیریت یک مرکز ترک اعتیاد را برعهده گرفت؛ «بحث معیشت موجب شد تا از قالب کاری خود به‌عنوان یک پزشک عمومی جدا شوم و جایگاه جدیدی را برای خود مهیا کنم. من 10سال در حوزه اعتیاد فعالیت می‌کنم و در ابتدای راه تنها به‌دلیل درآمد بهتر به سمت این کار آمدم اما هم‌اکنون به‌دلیل نقش مثبت این کار بر روند کاهش آسیب‌های اجتماعی، حس بهتری به شغلم دارم. مسئله اصلی درباره جدایی پزشکان عمومی از شغل محبوبشان این است که در چند سال گذشته با وجود تورم بالا، تعرفه‌ها چندان رشد نکرده‌اند و به همین دلیل بسیاری از همکارانم به شغل‌های مرتبط و حتی غیرمرتبط روی آورده‌اند.»
براساس گفته این مدیر مرکز ترک اعتیاد، بیشتر پزشکان عمومی در حوزه‌هایی همچون زیبایی، اعتیاد و طب کار فعالیت می‌کنند، هر چند این افراد بیمار عمومی ویزیت نمی‌کنند اما کارشان به شکلی مرتبط با پزشکی است؛ «اگر بخواهیم درباره حوزه‌های غیرمرتبط صحبت کنیم باید بگوییم یک فرد با مدرک پزشکی عمومی به سمت هر کاری که سود متناسبی داشته باشد، کشیده می‌شود. این کارها می‌توانند شامل خرید و فروش خودرو، تجارت و ساخت‌وساز باشد، حتی بعضی از همکاران ما به سمت کشاورزی و ایجاد گاوداری رفته‌اند.» با مرور صحبت‌های این سه پزشک عمومی می‌توان شغل‌هایی همچون مدیریت مراکز ترک اعتیاد، کلینیک‌های زیبایی، تدریس خصوصی، روزنامه‌نگاری و همچنین تدریس در مؤسسات کنکور را در کنار مشاغل مدیریتی در وزارت بهداشت و سازمان‌های غیرمرتبط با حوزه پزشکی به‌عنوان رایج‌ترین شغل‌های مورد علاقه پزشکان عمومی پس از خداحافظی از شغل تخصصی‌شان ذکر کرد اما در این میان شغل‌هایی همچون ساختمان‌سازی، خرید و فروش خودرو و تجارت، کشاورزی، گاوداری، خرید و فروش لوازم پزشکی و... هم توانسته‌اند تعدادی از پزشکان عمومی را به سمت خود جذب کنند.
